Orð og tunga - 01.06.2002, Qupperneq 25

Guðrún Kvaran: Jón Ófeigsson og „stór orð“
15
gode (daarlige) Anlæg; - 4. gefinnfyrir e-ð med Hang til n-t, tilböjelig til
n-t, Ven af n-t.
Síðan fylgja dæmin á sama hátt og Jón lýsti í bréfinu, fyrst tveir málshættir, þá þau
„þau orðasambönd, þar sem sögnin er ekki í beinu sambandi við ákveðið orð, eða í
breytilegu sambandi“, en á eftir þeim dæmi um sögnina með fylgiorði (forsetningu eða
atviksorði) í stafrófsröð.
Eitthvað hefur Sigfús verið hikandi við að taka upp þessa nýju aðferð og hefur hann
tjáð sig um það í bréfi til Jóns. Því svarar Jón með bréfi dagsettu 3. nóvember 1919:
... Jeg hef ekki enn breytt orðaröð í neinu stórorði, í því sem jeg þegar hef
farið yfir af handritinu, aðeins merkt við þau orð, sem helst gætu komið til
greina. Mjer hefur fundist þú vera hikandi við þessa breytingu og jeg vil
með engu móti knýja þig út í hana, ef þjer er nokkuð nauðugt. Jeg þykist
sem sje viss um, að einhverjir verði til að finna það að bókinni, þegar þar að
kemur, að í þessu sje lítil vísindamennska. Það er líka hverju orði sannara
og ekki ráð til að breyta til, nema maður meti mest, að bókin verði handhæg
til notkunar og sje sannfærður um, að breytingin verði til bóta. Jeg tel mjer
skylt að geta um við þig sjerhvað það, sem mjer kemur til hugar að gæti á
einhvern hátt verið til bóta, en vil auðvitað ógjarnan vera valdur að því, að
bókin spillist á nokkurn hátt nje að þú hljótir ámæli fyrir það síðar meir.
Og hvort þessi breytingartillaga er góð eða ekki, það getur sennilega verið
álitamál, og skiljanlega fýsir mig ekki sjerstaklega til að taka á mig þann
vanda, sem af þessari nýbreytni leiðir. Ergo: ef þú ert ekki viss um, að þetta
sje betra, þá sleppum við því. ...
Sigfús sendi svar og hafði að því er virðist tekið afstöðu til hugmynda Jóns. Hann féllst
á þær að hluta eins og sjá má í svarbréfi Jóns frá 4. desember 1919:
Kæri vin!
Bestu þakkir fyrir hið ítarlega brjef þitt nú með „íslandi". Jeg get alveg
fallist á það, sem þú segir um forsetningar. Þær eru talsvert annars eðlis en
sagnirnar, flokkarnir eru þar oft svo smáir og undirskiftingar svo tíðar, að
erfitt er að koma stafrofsröðinni við, að minnsta kosti svo, að verulega sje
til bóta. í aðra röndina er jeg líka feginn, því að jeg býst við að ekki verði
tíminn of mikill, og breytingar af þessu tagi eru alt af nokkuð tímafrekar.
Eg breyti þá ekki til í forsetningunum, líklega helst ekki nema í stórum
sögnum, því að lýsingarorð og nafnorð eru víst sjaldnast svo stór, að
stafrofsröð sje nauðsynleg....
í bréfasafninu var ekkert sýnishom af lýsingu forsetninga og óvíst er að slíkt hafi verið
skrifað. Sigfús hefur fallist á lýsingu Jóns á „stómm sögnum“ enda eru þær stærstu
unnar eftir hugmynd hans. En stóm sagnirnar em heldur óárennilegar í Blöndalsbók
þegar litið er yfir dálkana þéttprentaða. I fyrrnefndum bréfum er þó ljóst hvað fyrir Jóni
vakti. Það var einkum tvennt. Hann hafði í huga „praktíska" bók fyrir hinn almenna