Orð og tunga - 01.06.2002, Qupperneq 27

Guðrún Kvaran
Úr fórum Björns M. Ólsens
1 Inngangur
í fimmta hefti Orðs og tungu (2001:23^11) gerði ég nokkra grein fyrir Birni M.Ólsen
(1850-1919) og og söfnun hans á orðum úr töluðu máli. Björn hafði fengið styrk úr
Carlsbergsjóðnum danska til þess að fara í söfnunarferðir um landið, en ætlun hans var
að gefa út vísindalega orðabók. Orðunum safnaði Björn í fjörutíu vasabækurog merkti
oft við úr hvaða landshlutum hann hafði dæmin, en stundum eru mörg orð skráð í röð
án nokkurra upplýsinga um hvaðan þau er fengin. Eins og sjá má af yfirliti, sem ég
birti yfir efni vasabókanna, fór efnissöfnunin ekki fram kerfisbundið. Aðeins á stöku
stað má finna dagsetningar frá ferðum hans, á öðrum stöðum virðist hann hafa skrifað
upp eftir fleiri en einum manni í einu, sem ekki voru endilega úr sama landshluta, og
á enn öðrum er ljóst að Björn var staddur á vettvangi án þess að færa sérstaklega inn í
vasabókina hvar hann var og hvenær.
Mikið efni liggur lítt skoðað í vasabókunum. Sigfús Blöndal skrifaði reyndar upp úr
þeim öllum og birti í íslensk-danskri orðabók (hér eftir Bl) en hann hafði ekki tök á að
sannreyna að orðin væru staðbundin. Landshlutamerkingarhjá Sigfúsi segja ekki annað
en að hann hafði heimild um orð frá ákveðnum stað, ekki að orðið hafi endilega verið
bundið þeim landshluta. Oftast virðast landshlutamerktu orðin fengin úr vasabókum
Bjöms.
2 „Arnfirzka.“
Hér á eftir verður gluggað lítillega í eina af vasabókunum. Hún er merkt með róm-
verskum stöfum IV. Á blaðsíðu 29 er yfirskriftin „Amfirzka“, og á næstu 10 síðum eru
skráð orð merkt Arnf Björn hefur annaðhvort verið í Arnarfirði eða skrifað upp eftir
arnfirskum manni, en víða er skráð við orðin „+ Df‘, stöku sinnum „4- Df‘, sem merkir
að heimildarmaðurinn (eða Björn sjálfur) þekkti þau eða þekkti ekki úr Dýrafirði. Orðin
17