Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2013, Síða 43

Náttúrufræðingurinn - 2013, Síða 43
151 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags Sigurður Björnsson og Þröstur Þorsteinsson Heilsuverndarmörk brenni- steinsvetnis og styrkur þess á höfuðborgarsvæðinu Náttúrufræðingurinn 83 (3–4), bls. 151–158, 2013 Árið 2010 var sett reglugerð um hámarksstyrk brennisteinsvetnis (H2S) í andrúmslofti, heilsuverndarmörk, þar sem hámark daglegra hlaupandi 24-stunda meðaltala má ekki fara yfir 50 µg/m3. Einnig skal ársmeðaltalið vera undir 5 µg/m3. Íslensku mörkin eru borin saman við mörk og viðmið erlendis, en íslensku heilsuverndarmörkin hafa verið gagnrýnd fyrir að vera óþarflega ströng. Í ljós kemur að þau skera sig ekki úr og víða má finna töluvert strangari mörk og viðmið. Einnig má færa rök fyrir því að samanburður íslensku markanna við viðmið WHO (Alþjóðaheilbrigðis- málastofnunin), sem eru 150 µg/m3 á sólarhring, sé ekki gagnlegur þar sem íslensku mörkin eru sett með langtímaheilsu almennings í huga, en viðmið WHO eru ákvörðuð með tilliti til bráðaáhrifa. Mengunarmörk, sem segja til um hámarksstyrk mengandi efnis í vinnuumhverfi starfsmanns, á Íslandi og í Evrópu, eru mjög nálægt þeim styrk sem talinn er skaðlegur heilsu og er því mælst til að þau verði skoðuð nánar. Styrkur H2S á höfuðborgar- svæðinu, mældur við Grensásveg (GRE) í Reykjavík og á Hvaleyrarholti (HEH) í Hafnarfirði, var í 19 klukkustundir yfir heilsuverndarmörkum á GRE árið 2010 en aldrei árin 2011–2012 né á HEH árin 2010–2012. Styrkurinn yrði yfir lyktarmörkum í 1000±280 klukkustundir á ári (meðaltal áranna 2010–2012) ef þau miðuðust við 10 µg/m3. Á báðum stöðvum kemur fram sterkt árstíðabundið mynstur þar sem minni styrkur H2S mældist yfir sumarmánuði en vetrarmánuði, að öllum líkindum vegna þess að hitahvörf eru algengari á veturna. Inngangur Brennisteinsvetni (H2S) er litlaus lofttegund sem myndast náttúrulega á jarðhitasvæðum og getur einnig myndast af mannavöldum í ýmiss- konar iðnaði.1 H2S er uppleysanlegt í vatni2 og getur oxast í súlfíð (SO2) sem aftur getur oxast í brennisteins- sýru í andrúmsloftinu og valdið súru regni3. Brennisteinsvetni er eitruð lofttegund4 og á greiðasta leið inn í líkamann í gegnum öndunarfærin2. Áberandi lykt er af H2S (eins og af rotnu eggi) og mannsnefið ber kennsl á lykt þess þótt það sé í mjög lágum styrk, eða frá ~7–11 µg/ m3.2 Þar af leiðandi er H2S mengun meira áberandi en mengun vegna margra annarra efna og efnasam- banda. Ef styrkur H2S verður mjög hár (hærri en ~225 mg/m3) lamast hins vegar lyktarskynið.2 Eftir að Hellisheiðarvirkjun var gangsett fóru fleiri athugasemdir að berast frá íbúum höfuðborgarsvæðisins um lyktarmengun vegna H2S og meira var tekið eftir tæringu málma. Einnig sást aukning í H2S mengun í mæligögnum frá mælistöðinni við Grensásveg, en hún var sett upp stuttu áður en virkjunin var gangsett.1 Vitund fólks um loftgæða- mál hefur verið að aukast og fljótlega eftir gangsetningu virkjunarinnar fór að bera meira á kröfum um hreinsun H2S úr útblæstri. Lengi hefur verið til umræðu að draga úr styrk H2S í útblæstri frá Nesjavallavirkjun og Hellisheiðarvirkjun, en Orkuveita Reykjavíkur (OR) fullyrðir nú að útstreymi brennisteinsvetnis frá virkjunum sínum sé stærsta um- hverfismál sem fyrirtækið glímir við.5 Það er í samræmi við mat sér- fræðinga við Háskóla Íslands.4 Áhrif H2S á heilsu manna má flokka í eitrunaráhrif og langtíma- áhrif. Eitrunaráhrif verða við mjög háan styrk H2S, mældan í milli- grömmum á rúmmetra (mg/m3), sem getur valdið dauða. Slíkur styrkur getur mælst í nágrenni jarð- varmavirkjana.1 Langtímaáhrif verða við styrk sem er mældur í míkró- grömmum á rúmmetra (µg/m3), en áhrif H2S mengunar í lágum styrk til langs tíma á heilsu manna eru ekki vel þekkt.6,7 Einnig mætti taka með lyktaróþægindi, en þá er styrkur- inn aðeins nokkur µg/m3.2 Í þessari grein er grundvöllur við- miða og marka um takmarkanir á styrk H2S í andrúmslofti útskýrður og íslensku mörkin eru borin saman við viðmið og mörk sett af alþjóða- stofnunum og í öðrum löndum. Styrkur H2S er skoðaður á tveimur Ritrýnd grein

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.