Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2013, Side 54

Náttúrufræðingurinn - 2013, Side 54
Náttúrufræðingurinn 162 frá einu pari vorið 2005 í 15 pör vorið 2010. Er ekki ósennilegt að fuglar úr Hrísey hafi flutt sig í þessi nálægu vörp. Á sama tíma vekur athygli að lítil breyting varð á fjölda verpandi stormmáfa í Svarfaðardal sem er enn nær Hrísey. Þar kemur fyrir að vor- flóð spilli varpi og kann það að vera ástæða þess að stormmáfar hafi ekki leitað þangað í meira mæli. Í Krossanesborgum í norður- jaðri Akureyrar ríflega þrefaldaðist fjöldinn, úr 14 pörum vorið 2000 í 45 vorið 2010. Krossanesborgir á Akur- eyri voru gerðar að fólkvangi með reglugerð árið 2005.2 Þar eiga allir fuglar griðland. Veiðar og eggjataka eru óheimil og einnig truflun s.s. af völdum lausra hunda. Má telja sennilegt að friðunin hafi stuðlað að mikilli fjölgun stormmáfa á svæðinu. Á hinn bóginn fækkaði storm- máfum við Akureyrarflugvöll um 50 varppör úr 85 pörum árið 2000, í 37 árið 2005 og í 35 árið 2010. Þar hefur verið unnið að því að bægja fuglum frá vegna flugöryggis Þær aðgerðir hafa verið látnar viðgangast án til- skilinna leyfa og hafa greinilega borið árangur.3 Á sama tíma fjölgaði um 46 varp- pör í óshólmunum austan flugvallar norðan og sunnan gamla þjóðvegar. Heildarfjöldi verpandi stormmáfa við ósa Eyjafjarðarár stóð því nánast í stað á árunum 2000–2010 þótt dreifingin væri önnur. Á áreyrum Þverár fjölgaði storm- máfspörum úr 23 vorið 2000 í 51 par 2005 en fækkaði á ný í 29 pör vorið 2010. Umtalsverð breyting varð við Munkaþverá nokkru sunnar þar sem varppörum fækkaði úr 63 vorið 2000 í aðeins átta vorið 2005. Fækkunin gekk þó til baka að miklu leyti vorið 2010 þegar 41 varppar var þarna á eyrunum. Malarnám er starfrækt við báðar Þverárnar í Eyja- fjarðarsveit og hafa umsvif á báðum stöðum aukist verulega síðustu tíu ár (eigin ath.). Þarna er mikil truflun af umferð manna og tækja meira eða minna allt sumarið sem gæti skýrt breytingar á fjölda stormmáfa á þessum varpstöðum. Varpið við Stokkahlaðir í Eyja- fjarðarsveit stækkaði úr tveimur pörum árið 2000 í níu 2005 og síðan í 30 pör 2010. Austan Eyjafjarðarár er gróin sandeyri þar sem storm- máfar hafa orpið öðru hverju a.m.k. frá 1980. Fjöldi para hefur sveiflast enda flæðir iðulega yfir eyrina í vor- flóðum (eigin ath.). Annað hvort bíða fuglarnir þar til að sjatnar til að verpa aftur á sama stað eða þeir flytja sig til annarra varpstaða. Full ástæða er til að fylgjast með breytingum á fjölda fugla eftir flóð ef slíkt gerist aftur. Aukningin frá 2005 til 2010 getur verið til komin vegna tilfærslu frá Munkaþverá sem er handan Eyjafjarðarár og skammt suðaustan Stokkahlaða. Að lokum skal nefna tvö vörp. Vorið 2010 var varpið gegnt Kroppi í Eyjafjarðarsveit óvenju stórt, eða 45 pör samanborið við 14 pör vorið 2005 en 4.–5. júní 2010 fór hluti varp- svæðisins undir vatn í flóði í Eyja- fjarðará (eigin ath.). Varpið á eyrinni við austanverða Staðarey í óshólm- unum flæddi einnig á sama tíma. Þar voru fimm pör árið 2005 en í talningunni 2010 voru varppörin orðin 26. Ekki er vitað hvort fuglar sem misstu hreiður sín á þessum tveimur stöðum vorið 2010 hafi reynt að verpa aftur á sama stað eða annars staðar. Framvinda varpstofns í Eyjafirði árin 1980–2010 Á árunum 1980 til 2000 fjölgaði stormmáfum nær stöðugt í Eyjafirði, úr 111 pörum í 488. Árleg fjölgun var að meðaltali um 7,8%.1 Lítilsháttar fækkun varð milli 2000 og 2005, úr 488 pörum í 462, eða innan við 1% að meðaltali á ári. Síðan hélt storm- máfsstofninn áfram að stækka milli 2005 og 2010, úr 462 pörum í 660 pör sem samsvarar 7,4% fjölgun á ári. Í ljósi þeirrar miklu aukningar sem varð frá 2005 til 2010 er hugsanlegt að fækkunin sem kom fram í talningunni 2005 hafi í raun verið minni. Ástæðan gæti verið sú að sum varppör hafi ekki verið byrjuð varp þegar talningin fór fram vorið 2005 eða að hreiður hafi misfarist vegna vatnavaxta og fuglarnir því farið af svæðinu. Á 30 árum frá 1980 til 2010 nærri sexfaldaðist varpstofn stormmáfa í Eyjafirði og var árleg meðaltalsfjölgun 6,1% (5. mynd). Árið 2010 voru mun fleiri stór vörp (>10 pör) á vöktunarsvæðinu en árið 2005. Nýir varpstaðir eru flestir milli eldri varpstaða fremur en í útjöðrum talningarsvæðisins. Haldi aukning áfram munu storm- máfar eflaust nema ný landsvæði t.d. í Ólafsfirði þar sem þeir höfðu enn ekki fundist í varpi sumarið 2010. Þá verpa stormmáfar bæði vestan og austan Eyjafjarðar svo tilfærsla getur átt sér stað út af vöktunarsvæðinu á báðar áttir en einnig inn á það. Engar beinar rannsóknir með merkingum eða radíósendum hafa farið fram hér á landi á tilfærslum stormmáfa milli varpstaða og ástæðum þeirra. Ýmsar ástæður geta verið fyrir breytingum á stærð varpa. Þegar fjölgar í stofninum ættu vörp að stækka jafnmikið nema einhverjar ytri aðstæður hafi þar áhrif á og þær geta verið af margvíslegum toga. Ætismöguleikar, bæði magn ætis og hve langt varpfuglar þurfa að fara til fæðuleitar, skipta eflaust miklu um stærð og staðsetningu varpa. Afrán, t.d. af völdum minks, refs, stærri máfa og hrafns getur einnig haft áhrif á hvar stormmáfar velja sér varpstaði. Einnig má gera ráð fyrir að ýmsar athafnir manna hafi bæði bein og óbein áhrif. Þar má t.d. nefna eggjatínslu, eyðileggingu hreiðra og skotmennsku. Allar þessar athafnir eru ólöglegar gagnvart stormmáfum sem njóta friðunar hér á landi árið um kring vegna þess hve stofninn er lítill.4 Stormmáfar hafa ekki verið vaktaðir annars staðar hér á landi en í Eyjafirði. Þó hafa margir aðrir varpstaðir í landinu verið heimsóttir með óreglulegu millibili þannig að framvinda sumra varpa er þekkt (eigin ath.). Flest þessara varpa eru lítil, oftast með stökum eða fáeinum pörum. Utan Eyjafjarðar eru aðeins örfá vörp með tugum para t.d. á Austursandi í Öxarfirði5 og í Blöndu- hlíð í Skagafirði (eigin ath.). Vitað er að talsverðar breytingar hafa orðið á sumum stormmáfs- vörpum utan Eyjafjarðar. Nýir

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.