Náttúrufræðingurinn - 2013, Qupperneq 60

Náttúrufræðingurinn
168
Náttúrugripasöfn utan
Reykjavíkur
Árið 1951 var að frumkvæði Jakobs
Karlssonar stofnað til náttúrugripa-
safns á Akureyri og réði bæjarfélagið
Kristján Geirmundsson hamskera
sem forstöðumann þess. Var það
lengi til húsa að Hafnarstræti 81a.2
Íslenskir fuglar voru framan af uppi-
staðan í sýningu safnsins en 1960
bættist því grasasafn Steindórs Stein-
dórssonar. Helgi Hallgrímsson nátt-
úrufræðingur var safnvörður þess
1961–1974 en þá tók við dr. Hörður
Kristinsson sem starfað hafði sem sér-
fræðingur við safnið og Lystigarðinn
frá 1970. Hófu þeir Helgi og Hörður
báðir náttúrurannsóknir á 7. áratug-
num, einkum á flóru Norðurlands
og safnið hélt frá árinu 1972 úti
tímaritinu Acta botanica islandica.
Árið 1964 hófst undirbúningur að
stofnun náttúrugripasafns í Vest-
mannaeyjum á vegum bæjarfélagsins
og var Friðrik Jesson kennari ráðinn
til að vinna að uppbyggingu þess
að Heiðarvegi 12 þar í bæ.3 Safnið
í Eyjum einbeitti sér frá upphafi
að söfnun og sýningu lifandi fiska
og annarra sjódýra, en síðar bættist
því steinasafn. Atferlisrannsóknir
á fiskum urðu liður í starfsemi
safnsins. Árið 1965 samþykkti bæjar-
stjórn Neskaupstaðar að koma þar
upp náttúrugripasafni. Náttúru-
gripasafnið í Neskaupstað opnaði
sína fyrstu sýningu 1970 og fékk
ári síðar samastað í leiguhúsnæði
að Mýrargötu 37 þar í bæ4, en flutti
í eigið húsnæði vorið 1989 að Mið-
stræti 1. Nú er endurhönnuð sýning
safnsins á 3. hæð sérstaks safna-
húss að Egilsbraut 2 í Neskaupstað.
Greinarhöfundur vann á árunum
1966–1978 að uppbyggingu þessa
safns, samhliða kennslustörfum
og ýmsum rannsóknum á náttúru
Austurlands. Þegar hér var komið
sögu höfðu þessi þrjú söfn komið
upp föstum sýningum, auk ýmissar
annarrar starfsemi. Vísir var kominn
að fleiri náttúrugripasöfnum um
þetta leyti, m.a. hafði verið stofnað
til náttúrugripasafns á Húsavík 1966
að frumkvæði Jóhanns Skaftasonar
sýslumanns, en sýning á þess
vegum opnaði fyrst árið 1980 í sér-
stöku Safnahúsi.5
Samvinna var talsverð milli
safnanna á Akureyri og í Neskaup-
stað, m.a. stóðu þau um skeið saman
að útgáfu tímaritsins Týli. Við Helgi
Hallgrímsson vorum nákunnugir,
báðir ættaðir af Héraði, samstúdentar
frá MA árið 1955 og höfðum síðan
numið náttúrufræði í Þýskalandi,
hvor sínum megin járntjaldsins.
Samstarf okkar beindist ekki aðeins
að eflingu safnanna heldur einnig
að náttúruvernd. Hörður Kristins-
son, skólabróðir okkar Helga, varð
stúdent frá MA árið 1958 og hafði
síðan stundað nám í Þýskalandi og
Bandaríkjunum. Hann hóf störf við
safnið á Akureyri um 1970 og varð
síðar forstöðumaður þess.
Starf „náttúrugripa-
safnanefndar“ 1972–1973
Menntamálaráðuneytið skipaði
þann 26. október 1972 þriggja
manna „náttúrugripasafnanefnd“.
Hún verður hér nefnd N-nefndin
til aðgreiningar frá tveimur öðrum
stjórnskipuðum nefndum sem á
eftir komu (sjá síðar). Sem formann
skipaði ráðuneytið Svein Jakobsson
jarðfræðing, þá forstöðumann NÍ,
og með honum Hörð Kristinsson
og undirritaðan. Nefndin vann
ötullega, hélt tíu bókaða fundi og
skilaði af sér innan árs, nánar til-
2. mynd. Frá sýningu Náttúrugripasafnsins á Akureyri 1988. Ljósm. Hörður Kristinsson.
2 Helgi Hallgrímsson 1971. Náttúrugripasafnið á Akureyri 20 ára. Týli 1. Bls. 35–36.
3 Náttúrugripasafnið í Vestmannaeyjum er 30 ára á þessu ári … Morgunblaðið 10. des. 1994.
4 Hjörleifur Guttormsson 1971. Náttúrugripasafnið í Neskaupstað. Týli 1. Bls. 25–28.
5 Safnahúsið á Húsavík. Byggða- sjóminja- og héraðsskjalasafn. http://www.nat.is/sofn/husavik_safnahusid.htm
3. mynd. Úr rannsóknaleiðangri Náttúrugripasafnsins í Neskaupstað á leið í Kringilsár-
rana 1978. Ljósm. Hjörleifur Guttormsson.