Morgunblaðið - 18.06.2016, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JÚNÍ 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Lengi hefurverið vitaðaf löngum
biðlistum eftir ým-
iskonar læknis-
meðferðum. Nú
hefur Embætti landlæknis lát-
ið kanna biðtíma eftir mjaðma-
skiptum eða hnjáskiptum og er
niðurstaðan sú að meira en
80% sjúklinga bíða lengur en
tvö ár eftir slíkum aðgerðum.
Embættið segir að erlendis
gildi víða þau viðmið að meira
en 80% sjúklinga skuli komast
í slíkar aðgerðir innan þriggja
mánaða. Samkvæmt frétt frá
Embætti landlæknis á íslensk
heilbrigðisþjónusta lögum
samkvæmt að veita „þá bestu
þjónustu sem völ er á hvað
varðar aðgengi, gæði og ör-
yggi“. Ennfremur segir að
landlæknisembættið hafi
kannað hvaða markmið séu
sett í nágrannalöndum okkar
og út frá því hafi embættið
„ákveðið viðmiðunarmörk um
það sem getur talist ásættan-
leg bið eftir heilbrigðisþjón-
ustu.“
Þau viðmið sem Embætti
landlæknis hefur nú gefið út
gera ráð fyrir að hægt verði að
fá skoðun hjá sérfræðingi inn-
an 30 daga og komast í aðgerð
eða meðferð hjá sérfræðingi
innan 90 daga frá greiningu.
Gangi þetta eftir er vissulega
um framför að ræða frá því
sem nú er, þegar langflestir
þurfa að bíða í meira en tvö ár
eftir aðgerð, en um leið er ljóst
að sjúklingar
munu þurfa að bíða
í allt að fjóra mán-
uði, jafnvel lengur
ef greining sér-
fræðings tekur
drjúgan tíma, frá því að þeir
leita sér aðstoðar og þar til
þeir geta vænst aðgerðar. Við-
miðunarmörkin nýju eru því
ekki sérstaklega metnaðarfull
og fela í sér að enn þarf fólk að
bíða býsna lengi eftir bót sinna
meina. Þetta er hins vegar
skref í rétta átt og að því leyti
ánægjulegt.
En nú, þegar biðin eftir við-
miðunarmörkum Embættis
landlæknis er á enda, þurfa
sjúklingar að bíða þess að ráð-
ist verði í nauðsynlegar að-
gerðir til að viðmiðunarmörkin
verði annað og meira en orðin
tóm. Og hafi menn áhyggjur af
kostnaði í heilbrigðiskerfinu
og vilji þess vegna draga það
að hrinda þessu í framkvæmd
þá er það óþarfi.
Í þjóðhagslegu tilliti er
betra að gera slíkar aðgerðir
strax og þeirra er þörf en að
bíða og láta fólk sitja óvinnu-
fært heima eða jafnvel á stofn-
unum í stað þess að geta sinnt
sinni vinnu eða daglegum
verkum öðrum. Og varla þarf
að nefna að fyrir þá sem þjást
er betra ef stjórnvöld reyna að
gera betur en Embætti land-
læknis leggur til frekar en að
láta nægja að stefna aðeins að
því að uppfylla slík lágmarks-
skilyrði.
Biðin eftir viðmið-
unarmörkum um
biðtíma er á enda.}
Við getum gert betur
Á fimmtudagbirti fjár-
málaráðuneytið
ríkisreikning fyrir
árið 2015 og lítur
hann prýðilega út
eins og við var að
búast. Afkoman var jákvæð
vegna aukinna tekna sem stöf-
uðu af „arðgreiðslum fjár-
málafyrirtækja og styrkari
skattstofnum vegna aukinna
umsvifa í þjóðfélaginu“.
Í tilkynningu vegna ríkis-
reikningsins segir fjármála-
ráðherra að stöðugleiki, öfl-
ugur hagvöxtur og aðgerðir
ríkisstjórnarinnar hafi stutt
við kaupmáttaraukningu al-
mennings og bætt afkomu
ríkissjóðs. Þá segir hann
mikilvægt að vinna áfram að
niðurgreiðslu skulda ríkisins,
sem skapi svigrúm til að tak-
ast á við ýmis aðkallandi verk-
efni og skuldbindingar, og
bætir við: „Slíkt skilar ís-
lensku samfélagi miklum
ábata þegar fram í sækir.
Verkefnið fram undan er að
tryggja áframhaldandi árang-
ur í ríkisfjár-
málum.“
Loks segir fjár-
málaráðherra í til-
kynningunni að
fjármálastefna og
fjármálaáætlun til
fimm ára sem Alþingi hafi
samþykkt eigi að byggja undir
jafnvægi í efnahagslífi og stöð-
ugleika fyrir fyrirtæki og
heimili sem og hið opinbera.
„Þannig skapast svigrúm til
umbóta og úrbóta í þjónustu
fyrir almenning og styrkari
stoðum er skotið undir efna-
hagsbatann og batnandi lífs-
kjör fólksins í landinu,“ er haft
eftir fjármálaráðherra.
Allt er þetta rétt og ekki
skyldi vanmeta að halda jafn-
vægi og stöðugleika í rekstri
ríkissjóðs. En eitt vantaði sár-
lega í tilkynningu fjármála-
ráðuneytisins, og raunar einn-
ig í fimm ára áætlunina, og það
eru áform ríkisstjórnarinnar
um skattalækkanir. Hætt er
við að það verði um seinan að
ætla að ráðast í lækkun skatta
eftir kosningar.
Það er ekkert
athugavert við
að hafa orð á
skattalækkunum}
Eitt vantaði
Í
gær fögnuðum við því að 72 ár eru lið-
in frá því að lýðveldi var stofnað á
Þingvöllum, 17. júní 1944. Í dag eru
72 ár frá því að þjóðhátíð var haldin í
Reykjavík til að fagna sömu tímamót-
um í lífi þjóðarinnar. Þar hélt meðal annars
ræðu Ólafur Thors, formaður Sjálfstæðis-
flokksins. Það gerði hann af tröppum Stjórn-
arráðsins. Ræðuna hóf hann á orðunum sem
eru yfirskrift þessa pistils: „Íslendingar, vjer
erum komnir heim. Vjer erum frjáls þjóð.
þegar vjer lítum yfir farinn veg, minnumst
vjer með virðingu og þakklæti afreka ein-
stakra manna og langrar og þolgóðrar baráttu
þjóðarinnar allrar. Erfiði og hugraunir alda-
langrar frelsisbaráttu, strit og þrekraunir
hins nýja landnáms til sjávar og sveita, hverfa
í dag sem dögg fyrir sólu í fögnuði yfir sigr-
inum, sem nú renna sem stoðir undir höll frelsis og full-
veldis.“
Það er erfitt að gera sér í hugarlund hvernig því fólki
var innanbrjósts sem tók þátt í hátíðarhöldunum og
hlýddi á þessi orð Ólafs. Fyrir því hefur frelsi þjóðar-
innar og sú barátta sem háð var til að ná því marki verið
nærrum því áþreifanlegt. Fyrir fólk af minni kynslóð,
sem alltaf hefur getað gengið út frá fullveldi Íslands vísu
og að sú þjóð sem við tilheyrum fái ráðið sínum ráðum
sjálf, getur hins vegar verið erfitt að átta sig á því hversu
ótrúlega stórt og mikilvægt skref var stigið á Þingvöllum
í júní 1944. Vissulega höfðu skrefin í átt að því marki ver-
ið mörg og mikilvæg. Þar skipti án efa mestu
máli heimastjórnin sem komst á árið 1904 og
undirritun fullveldissamningsins þann 1. des-
ember 1918.
Í fyrrnefndri ræðu Ólafs kom hann víða
við. Undir lok ræðu sinnar gerðist hann svo
djarfur að velja íslenska lýðveldinu kjörorð.
Þar sagði hann: „Kjörorð hins íslenska lýð-
veldis er: Mannhelgi. Hugsjón þess, að hjer
búi um alla framtíð frjáls og öllum óháð
menningarþjóð, andlega og efnalega frjálsir
og hamingjusamir menn. Þeirri hugsjón vilj-
um vjer allir þjóna.“
Því miður hefur lítið verið gert með þetta
kjörorð þó vissulega hafi margir, á ýmsum
stöðum, lagt það til grundvallar starfi sínu í
þágu íslensks samfélags. Hins vegar mætti
halda því frekar til haga en nú er gert, enda
endurspeglast í því öll viðleitni okkar til að tryggja
mannréttindi allra og að þeir sem á þurfi að halda fái við-
eigandi stuðning frá samfélaginu til að geta lifað mann-
sæmandi lífi. Kjörorðið undirstrikar einnig að það er
nauðsynlegt að tryggja hverjum og einum einstaklingi
frelsi til að haga lífi sínu eftir þeim leiðum sem hann
sjálfur kýs. Í því felst virðing fyrir mannhelgi hans og er
reyndar grundvöllur sjálfs lýðræðisins.
Nú þegar senn líður að því að við Íslendingar fögnum
því að 75 ár verða frá stofnun lýðveldisins væri ekki úr
vegi að koma kjörorðinu, sem Ólafur valdi því, með af-
gerandi hætti á framfæri. ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Íslendingar, vjer erum komnir heim
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Aftur er Ísland á allra vörumí Evrópu og flestum öðr-um heimsálfum, ekkivegna eldgosa eða
Panama-skjala heldur knattspyrnu.
Hvaða áhrif ætli þátttaka og árangur
Íslands á EM í Frakklandi hafa á
þjóðarsálina? Skilur þetta eitthvað
eftir sig til langs tíma eða er EM
bara veisla í mánuð og svo bara allt
búið?
Morgunblaðið leitaði til tveggja
sálfræðinga sem hafa mikla reynslu
af íþróttum og ráðgjöf til íþrótta-
fólks, þeirra Svala Björgvinssonar og
Jóhanns Inga Gunnarssonar.
Eins og í þorskastríði
„Þetta er talsvert betra,
skemmtilegra og hollara heldur en
geðlyf og getur komið í staðinn fyrir
stóran skammt af þeim. Þetta og vor-
birtan er besta blanda sem hægt er
að fá,“ segir Svali um þá stemningu
sem skapast hefur kringum íslenska
landsliðið á EM. Ánægjulegt hafi
verið að sjá Íslendinga fagna jafn-
teflinu gegn Portúgal líkt og við hefð-
um orðið Evrópumeistarar. Svipað
hafi gerst á EM í körfubolta í fyrra,
þó að Ísland hefði tapað fimm leikj-
um í röð!
„Við megum ekki gleyma því að
þetta er kappleikur sem í eðli sínu
skiptir engu máli, þegar öllu er á
botninn hvolft, en að sama skapi
skiptir hann öllu máli á því augna-
bliki sem hann er spilaður. Það skipt-
ir máli hvernig fólk nálgast þetta. Ef
það er gert með gleði og einlægni þá
er þetta meinhollt fyrir einstakling-
inn og samfélagið í heild. Við sjáum
það aftur og aftur að þetta sameinar
fólk, hvort sem það er í Frakklandi, á
Ingólfstorgi eða uppi í Breiðholti.
Menn bara faðmast þegar Ísland
skorar og faðmlag er mjög heilbrigð
hreyfing. Sameining er líka eitthvað
sem veitir ekki af í þessu samfélagi,“
segir Svali og bendir á að hörðustu
bloggarar hafi lagt neikvæðni til hlið-
ar og séu farnir að snúa sér að fót-
bolta í stað niðurrifs um allt og alla.
Spurður um langtímaáhrifin
nefnir Svali væntingar til framtíðar-
innar. Komandi kynslóðir eigi eftir að
rifja upp það afrek að Ísland hafi
komist á EM og gert jafntefli við
stórlið í fyrsta leik. „Þetta er bara
eins og þorskastríðið, þetta sameinar
þjóðina,“ bætir hann við.
Svali segir athyglina sem Ísland
fær í heimspressunni einnig hafa
mikil og góð áhrif. „Núna í Frakk-
landi gefum við þau skilaboð að við
séum skemmtileg og metnaðarfull
þjóð. Auðvitað þarf að fara fram með
hófsemd í huga, það er hægt að keyra
fram úr sér í þessu eins og öðru.
Þetta er eins og með vatnið. Það er
hollt en í miklu magni getur það verið
hættulegt,“ segir Svali.
Mikil áhrif á þjóðarsálina
Jóhann Ingi Gunnarsson, sem
þjálfaði handboltalandsliðið á sínum
tíma, rifjar upp hvað þátttaka í EM
eða HM í handbolta hafi haft mikil
áhrif á íslensku þjóðarsálina, einmitt í
myrkasta skammdeginu í janúar.
„Fólk var farið að stíla á það að ein-
hverjir gleðigjafar yrðu í janúar.
Þetta hafði áhrif á þjóðarsálina, sér-
staklega þegar vel gekk. Þá sam-
sömum við okkur við árangurinn, líkt
og er að gerast núna. Þetta hefur
áhrif á sjálfsmynd þjóðar og sjálfs-
traust fólks. Klárlega er þetta að hafa
gríðarleg áhrif,“ segir Jóhann Ingi.
Hann segir langtímaáhrifin af
gengi landsliðsins felast í því að þar
innanborðs séu flottar fyrirmyndir.
Leikmennirnir nálgist verkefnið af
vinnusemi, auðmýkt og virðingu fyrir
sjálfum sér og öðrum.
„Það eru klár skilaboð til ein-
staklinga, hvort sem þeir eru í hjóna-
bandi, á vinnustað eða í fótbolta, hvað
samstaða hefur mikil áhrif, þar sem
allir leggjast saman á árarnar.“
Jóhann segir landsliðið einkenn-
ast af yfirvegun og auðmýkt. Auð-
mýkt sé einmitt andstaðan við hrok-
ann sem sést hafi hjá Ronaldo eftir
síðasta leik. „Það hvernig strákarnir
hugsa og nálgast verkefnið mun hafa
áhrif á komandi kynslóðir. Þeir gefa
frá sér skýr skilaboð til almennings
um að fyrst þeir geta gert þetta þá
geti fólk einnig áorkað ýmsu í sínu
lífi. Strákarnir hafa einnig sýnt að Ís-
lendingar séu ekki bara víkingar sem
berjast og taka þetta á aflinu. Það er
mjög athyglisverð þróun,“ segir Jó-
hann Ingi og minnir einnig á að þetta
snúist mikið um sjálfstraust. Leik-
mennirnir séu fullir sjálfstrausts,
enda sé innistæða fyrir því. „Þetta er
ekki eins og í Eurovision þegar við
trúum því á hverju ári að við munum
vinna. Síðan skiljum við ekkert í því
að við komumst ekki áfram, teljum að
það sé einhver mafía í spilinu,“ segir
Jóhann Ingi, sem telur íslenska
landsliðið geta náð langt á mótinu í
Frakklandi. Vinnusemi og gleði skili
árangri en menn þurfi að kunna að
umgangast sigra sem ósigra.
„Skilaboðin sem þeir senda frá
sér, um hvernig hægt sé að ná
árangri, eru að gera mjög gott fyrir
land og þjóð. Ef menn tileinka sér
gildi og viðhorf sem þarna ríkja þá
eiga þau alls staðar við í okkar lífi,“
segir Jóhann Ingi að endingu.
Kemur í staðinn fyrir
stóran lyfjaskammt
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Fögnuður Íslenskir stuðningsmenn skemmtu sér konunglega á leiknum
gegn Portúgal og fögnuðu jafnteflinu sem stórsigri, enda full ástæða til.
Jóhann Ingi
Gunnarsson
Svali
Björgvinsson