Morgunblaðið - 18.06.2016, Qupperneq 23

23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JÚNÍ 2016
Síðasta sinn Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, og kona hans, Dorrit Moussaieff, heilsa mannfjöldanum á Austurvelli í gær. Þetta var í síðasta sinn sem Ólafur Ragnar kom fram á 17. júní í
nafni embættisins. Sigurður Ingi Jóhannsson forsætisráðherra og kona hans, Elsa Ingjaldsdóttir, koma fast á hæla þeim hjónum. Veðrið lék við þjóðhátíðargesti sem fjölmenntu á Austurvöll.
Ófeigur
Íslensk þjóð-
arsaga er ævin-
týri líkust. Tug-
þúsundir lögðu
landnemar á út-
hafið í leit að
betra lífi og
námu land sem
þeir nefndu Ís-
land. Þetta var
á þeim tíma um-
fangsmesta út-
hafssigling sem sagan kann
frá að greina. Til varð ís-
lensk þjóð sem stofnaði
fyrsta þjóðþing sögunnar,
Alþingi. Þjóðin tók kristinn
sið, skráði Íslendingasögur
og sögur norrænna og ger-
manskra þjóða, heims-
bókmenntir. Íslenska þjóð-
veldið var að sönnu
blómatími.
En það seig á ógæfuhlið-
ina hjá þjóðinni við ysta haf.
Hún missti forræði eigin
mála, seldi sig undir erlent
vald og kuldabola. Þjóðin
þraukaði þrátt fyrir móðu-
harðindi og aðra óáran. Iðn-
bylting og borgarastétt
komu með nýjar hugmyndir.
Þeim skolaði til Íslands. Á
19. öld komu fram stórmenni
sem hófu að vekja þjóðina;
Jón Sigurðsson, Jónas Hall-
grímsson – Fjölnismenn,
Hannes Hafstein. Þjóð-
skáldin blésu bjartsýni í
brjóst fólks. Jónas orti:
Ísland, farsældafrón
og hagsælda, hrímhvíta
móðir!
Hvar er þín fornaldarfrægð,
frelsið og manndáðin bezt?
Þjóðin tók að brjóta af sér
hlekki fátæktar og erlendrar
ánauðar. Hún tók að fóstra
draum um frelsi, fullveldi og
bætt lífskjör. Hún átti trú á
kærleiksríkan Drottin. Vilji
til framfara tók að herðast
og geta til að stjórna eigin
málum. Þjóðin vann heima-
stjórn 1904,
setti vélar í
báta og keypti
togara til lands-
ins, réðst í
sannkallað stór-
virki – Reykja-
víkurhöfn. Þjóð-
in vann fullveldi
1918 og sjálf-
stæði 1944.
Hún hóf bar-
áttu fyrir fiski-
miðum sínum
og vann fullnaðarsigur í
þorskastríðunum 1976, var
áhrifamesta smáþjóð ver-
aldar í Kalda stríðinu. Ís-
lensk þjóðin fylltist bjart-
sýni, líkt og íslensk landslið
sem hafa unnið glæsta sigra
af því „strákar og stelpur“
fóstruðu draum, öðluðust
trú, hertu vilja og juku getu
til afreka.
Efasemdum var vikið til
hliðar.
Þrír menn
brjóstvörn þjóðar
En þjóðin varð fyrir
þungu áfalli í Hruninu 2008,
sætti efnahagslegri árás frá
Bretlandi og þungri pressu
Evrópusambandsins um að
axla skuldir „óreiðumanna“.
Því var hafnað. Svo kom Ice-
save. Þrír menn mynduðu
brjóstvörn þjóðar gegn er-
lendu ofríki ásamt In-
Defence-hópnum. Þeir voru
Ólafur Ragnar Grímsson for-
seti sem kom í veg fyrir
stórslys og vísaði Icesave til
þjóðarinnar; Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson í In-
Defence hópnum, sem for-
sætisráðherra arkitekt
skuldaleiðréttingar og út-
gönguskatts á hrægamma;
Davíð Oddsson í Seðlabank-
anum, sem keyrði Neyðar-
lögin í gegn. Spilltir banka-
menn voru látnir axla
ábyrgð gjörða sinna og sjö
til tíu þúsund milljörðum var
sturtað niður.
Svo merkilegt sem það er
þá hafa þessir þrír menn
sætt linnulitlum árásum allar
götur síðan, og ómerkilegum
fyrirsátum. Þær árásir hafa
komið erlendis frá jafnt sem
hérlendis. Efasemdir hafa
grafið um sig með þjóðinni,
bölsýnisöfl náð fótfestu.
Þrátt fyrir þunga ágjöf og
því sé haldið að fram af læ-
vísi að þjóðinni sé ekki
treystandi til þess að fara
með stjórn eigin mála, eru
Íslendingar í 2. sæti á vel-
sældarlista OECD og sækja
fram.
Í ljósi þessa ágrips snúast
forsetakosningar í mínum
huga um skýran valkost.
Sá forsetaframbjóðandi
sem mest fylgis nýtur hefur
talað um „fávísan lýð“ sem
grobbaði sig af sigrum í
þorskastríðum. Hann kallaði
Neyðarlögin „fuck-the-
foreigners-lögin“. Hann kvað
þjóðina eiga á hættu að
verða N-Kórea ef hún hafn-
aði Icesave og ESB. Ef hann
hefði ráðið, þá væri íslensk
þjóð hnípin – full efasemda.
Ég styð hins vegar Davíð
Oddsson, forsætisráðherra
Íslands 1991-2014. Manninn
sem Sigmund heitinn teikn-
aði ávallt með sólgleraugu af
því hann talaði bjartsýni í ís-
lenska þjóð. Davíð orti:
Gleði og trú, bjartsýni æsku
og von
borgarbarna vegarnesti var.
Eftir Hall
Hallsson
» Svo merkilegt
sem það er þá
hafa þessir þrír
menn sætt linnu-
litlum árásum allar
götur síðan, og
ómerkilegum fyrir-
sátum.
Hallur Hallsson
Höfundur er fréttamaður
og sagnfræðingur.
Af frelsi og manndáð,
gleði, trú og von
Stofnfundur
Viðreisnar var
haldinn á dög-
unum og nú
getur að líta af-
raksturinn. Þar
kom flokkurinn
fram með nokk-
ur frumleg ný-
mæli. Flokk-
urinn aðhyllist
sem sé réttlátt
samfélag, við-
skiptafrelsi, vestræna sam-
vinnu o.fl. sem gerir að
verkum að hann skilur sig
skýrt og greinilega frá öðr-
um kostum. Þarna vantar
kannski til frekari áherslu
þau sjónarmið sem for-
ystumennirnir hafa áður
barist fyrir, svo sem að vera
þjóð með þjóðum, standa
upprétt, leggja okkar af
mörkum o.s.frv. í þeim anda
sem þau börðust svo hart
fyrir í Icesave-samning-
unum eins og þjóð þekkir.
Heiðarleg stjórnmál
Við viljum heiðarleg
stjórnmál, sagði ræðumaður
á fundinum. Samt segir á
heimasíðu flokksins: „Þjóðin
kjósi strax um hvort ljúka
skuli viðræðum um fulla að-
ild að Evrópusambandinu til
þess að ná megi aðildar-
samningi sem borinn verði
undir þjóðina.“ Kallast
þetta virkilega heiðarleg
stjórnmál? Myndu ekki
heiðarlegir stjórnmálamenn
segja: „Þjóðin kjósi strax
hvort hún vilji fulla aðild að
Evrópusambandinu“ –
punktur, basta? Fyrir liggja
nákvæmar skýrslur sem
fræðimenn úr háskólunum
hafa unnið. Viðræður um
aðildarsamning að Evrópu-
sambandinu standa engum
til boða; það eru hrein
ósannindi sem ekki sæma
því annars ágæta fólki sem
þarna boðar sitt fagnaðar-
erindi með þar til heyrandi
paradís. Þau hafa því sam-
stundis fallið á
heiðarleikapróf-
inu.
Evran
Til lengri tíma
skal stefnt að
upptöku evru
með stuðningi
Seðlabanka Evr-
ópu, segja þau.
Þessi afstaða er
gersamlega órök-
studd. Stað-
reyndin er að
myntsvæði evr-
unnar hentar einkum hinu
nýja Stór-Þýskalandi. Fyrir
allflestar þjóðir aðrar er
evran meingölluð mynt. Í
stórum dráttum er það svo
að viðskiptajöfnuður
Evrópusambandsins hefur
verið á núlli. Í þeim skiln-
ingi stenst hún. Gallinn er
að jákvæður viðskiptajöfn-
uður Þýskalands hefur verið
hér um bil jafn neikvæðum
jöfnuði annarra evruríkja. Á
mannamáli heitir þetta að
Þýskaland eignist smám
saman eignir flestra hinna
ríkjanna. Grikkland er
kennslubókardæmi.
Dollar
Við skoðun á útflutningi
Íslands, ekki eftir milliskip-
unarhöfn heldur áfangastað,
grunnverðlagningu hrávara
og orku, samsetningu ferða-
manna o.fl. virðist augljóst
að Ísland sé, líkt og flestar
þjóðir heimsins, „dollara-
land“. Evran virðist alltaf
myndu skaða hagsmuni Ís-
lands. Og rétt að hafa í
huga að áróðurinn um lága
vexti er á rammfölskum
nótum. Fáein stórfyrirtæki í
tækniiðnaði hafa öndverða
hagsmuni. Stórir hluthafar í
þeim leiða áróður um evr-
una. Yrði niðurstaðan sú að
hætta að hafa eigin gjald-
miðil þá yrði dollar eðlileg-
ur gjaldmiðill fyrir okkur.
Það er raunar vel þekkt að-
ferð, en varla áhættunnar
virði, eða hvað segir
áhættumat Viðreisnar?
Auðlindirnar gefnar
Það er vonandi yfirsjón
hjá mér, en ég finn ekkert í
stefnu Viðreisnar um yf-
irráð íslensku þjóðarinnar
yfir auðlindum sínum. En
bara til að taka af öll tví-
mæli þá felur aðild að
Evrópusambandinu í sér að
Ísland glatar yfirráðum yfir
fiskimiðum sínum og fleiri
auðlindum. Þjóðin glatar
margvíslegum öðrum verð-
mætum réttindum. Vísast
mundi Evrópusambandið
ekki breyta miklu svona
fyrst í stað um nýtingu auð-
lindanna. En sá tími myndi
koma; jafnörugglega og sól-
arupprás. Við myndum
sannarlega leggja okkar af
mörkum, stolt. Reyndar
ekki við, heldur börn okkar
og barnabörn, en stolt samt.
Stærri gjöf hefði engin þjóð
fært öðrum en þessa. Um
úthafsveiðarnar þyrfti ekki
að spyrja, þær hyrfu að
mestu frá fyrsta degi. Er-
indi Viðreisnar er kýrskýrt;
Evrópusambandið hvað sem
það kostar.
Sjálfstæðisflokkurinn
hafði mikla forystu um að
auðlindir Íslands yrðu nýtt-
ar af Íslendingum, raunar
öllum þjóðum til góðs. Einn
af okkar bestu for-
ystumönnum á liðinni öld,
Geir Hallgrímsson, sótti sig-
ur í landhelgismálinu fyrir
réttum 40 árum. Ef rétt er
lesið í fundargögn Við-
reisnar þá er sonarsonur
Geirs í stjórn Viðreisnar.
Já, illir þykja mér hrafnar
þeir sem í sitt hreiður skíta.
Eftir Einar S.
Hálfdánarson »Ég finn ekkert í
stefnu Við-
reisnar um yfirráð
íslensku þjóðar-
innar yfir auðlind-
um sínum.
Einar S.
Hálfdánarson
Höfundur er löggiltur
endurskoðandi og
hæstaréttarlögmaður.
Viðreisn