Morgunblaðið - 09.09.2016, Qupperneq 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. SEPTEMBER 2016
Sultuslakur Skipverji dansks varðskips við bakka í Reykjavíkurhöfn bíður eftir að vera slakað niður á hafflötinn.
Ófeigur
Engum dylst að
norðurskautið og
norðurslóðasvæðið
allt hefur tekið mikl-
um breytingum á
umliðnum árum og
sú þróun mun halda
áfram. Ísland lætur
sig þessa þróun
varða, enda hefur
hún afgerandi áhrif
fyrir íslenska hags-
muni, hvort sem litið er til tækifæra
í efnahags- og atvinnulífi eða áskor-
ana og ógnana sem hlýnun loftslags
og bráðnun íss og jökla hafa fyrir
umhverfi, náttúru og mannlíf.
Um þessar mundir eru tuttugu ár
liðin frá stofnun Norðurskautsráðs-
ins sem er samstarfsvettvangur átta
ríkja: Íslands, Bandaríkjanna, Dan-
merkur, Finnlands, Kanada, Nor-
egs, Rússlands og Svíþjóðar. Auk
aðildarríkjanna eiga sex samtök
frumbyggja á norðurslóðum aðild að
ráðinu. Þetta fyrirkomulag er í raun
einsdæmi í fjölþjóðlegu samstarfi og
mætti jafnvel kalla fjöregg norður-
skautssamstarfsins. Til viðbótar við
norðurskautsríkin átta og frum-
byggjasamtökin er heimilt að veita
öðrum ríkjum, fjölþjóðlegum stofn-
unum og fjölþjóðlegu þingmanna-
samstarfi, og frjálsum félagasam-
tökum áheyrnaraðild að ráðinu, en
henni fylgir réttur til að fylgjast með
starfi ráðsins á öllum stigum. Nú eru
áheyrnaraðilar 32, en vaxandi ásókn
í slíka stöðu er til vitnis um aukið
vægi norðurslóða.
Meginhlutverk Norðurskauts-
ráðsins var í upphafi að styðja við
samvinnu norðurskautsríkjanna í
málefnum norðurslóða, sérstaklega
hvað umhverfisvernd og sjálfbærni
varðar. Þunginn í starfi Norður-
skautsráðsins fer fram í sex vinnu-
hópum sem fjalla um: a) efnameng-
un, b) vöktun og greiningu á lífríki
og náttúru, c) verndun lífríkis og líf-
fræðilegan fjölbreytileika, d) varnir,
viðbúnað og viðbrögð við umhverf-
isvá, e) málefni hafsins og f) sjálf-
bæra þróun.
Málefni norðurslóða hafa á liðnum
árum orðið fyrirferðarmeiri jafnt á
alþjóðavettvangi sem innanlands.
Með skipan ráðherranefndar um
málefni norðurslóða árið 2013 var
mikilvægi málaflokksins undir-
strikað, en stefna Íslands á sér stoð í
þingsályktun sem samþykkt var
samhljóða á Alþingi vorið 2011. Í
stjórnarsáttmála núverandi ríkis-
stjórnar er þýðing málaflokksins
undirstrikuð en þar er stefnt að því
að Ísland verði leiðandi afl á norður-
slóðum og virkur þátttakandi í vest-
norrænu starfi.
Ísland tekur virkan þátt í starfi
Norðurskautsráðsins. Starf ís-
lenskra stjórnvalda að norðurslóða-
málum einkennist af umfangsmiklu
samstarfi ráðuneyta, stofnana, há-
skólasamfélags, einkaaðila o.fl.
Sem dæmi um hve norðurskauts-
samvinnan er víðfeðm má nefna:
 Opnun siglingaleiða og þar með
auknar siglingar, samstarf um leit
og björgun, eftirlit með skipaferð-
um, vernd hafsins, varnir, viðbún-
aður og viðbrögð við umhverfisvá og
samstarf um fjarskiptainnviði sem
heyra undir innanríkisráðuneytið og
undirstofnanir þess eins og Land-
helgisgæsluna, Samgöngustofu,
Vegagerðina og Póst- og fjar-
skiptastofnun.
 Umhverfis- og náttúrurvernd,
s.s. verndun líffræðilegrar fjöl-
breytni, umhverfisvernd á haf-
svæðum, mengunarmælingar og
vöktun m.a. vegna þungmálma, sóts
og metans, eru mikilvæg verkefni
sem eru á hendi umhverf-
is- og auðlindaráðuneyt-
isins og stofnana þess,
einkum Umhverfisstofn-
unar og Náttúru-
fræðistofnunar. Enn-
fremur eru vinnuhópar
Norðurskautsráðsins um
verndun lífríkis og um
málefni hafsins vistaðir
undir umhverfis- og auð-
lindaráðuneyti, en þeir
hópar hafa aðsetur á Ak-
ureyri.
 Málefni hafsins í víðum skiln-
ingi eru fyrirferðarmesti þátturinn í
aðkomu atvinnuvega- og nýsköp-
unarráðuneytisins að málefnum
norðurslóða, m.a. með þátttöku Haf-
rannsóknastofnunar. Önnur ráðu-
neyti koma í minna mæli að þessum
málum, en þó er vert að nefna sér-
staklega samstarf við mennta- og
menningarmálaráðuneytið og Rann-
ís vegna vísindasamstarfs og vel-
ferðarráðuneytið vegna verkefna er
snerta lýðheilsu og félagslega þróun,
auk jafnréttismála.
Árangurs af starfi Norðurskauts-
ráðsins sér víða stað. Þannig hafa
aðildarríkin nú þegar gert tvo laga-
lega bindandi samninga, annars veg-
ar um leit og björgun og hins vegar
um varnir gegn olíumengun, en báð-
ir þessir samningar eru þýðingar-
miklir varðandi öryggi sjófarenda og
umhverfisvernd á víðfeðmu og við-
kvæmu hafsvæði. Þá er nú unnið að
þriðja lagalega bindandi samn-
ingnum um vísindalegt samstarf
ríkjanna. Norðurskautsríkin hafa
einnig átt þátt í gerð samninga um
þrávirk lífræn efni, um aðgerðir
gegn losun kvikasilfurs, áætlunar
um vöktun á líffræðilegum fjöl-
breytileika á norðurslóðum, aðgerð-
arramma vegna sóts og metans,
rammaáætlunar um friðuð hafsvæði
o.s.frv. Þessu til viðbótar hafa norð-
urskautsríkin í sameiningu komið að
mótun siglingareglna á norður-
slóðum, sem Alþjóðasiglinga-
málastofnunin gefur út.
Þannig er augljóst að Ísland hefur
ríka hagsmuni af þátttöku í starfi
Norðurskautsráðsins og eru málefni
norðurslóða einn af lykilþáttum í ut-
anríkisstefnu okkar. Það er ánægju-
legt að breið pólitísk samstaða ríkir
hér á landi í þessum málaflokki. Ís-
land mun fara með formennsku í
Norðurskautsráðinu 2019-2021 og
getur þá haft umtalsverð áhrif á
starf og stefnumörkun ráðsins. Ég
mun sérstaklega beita mér fyrir víð-
tæku samráði og samstarfi innan-
lands í því augnamiði að formennska
Íslands verði sem árangursríkust.
Í mínum huga er enginn vafi á að
Norðurskautsráðið hefur löngu
sannað gildi sitt sem mikilvægasti
samráðsvettvangur ríkjanna átta og
frumbyggjasamtakanna og hefur í
verki sýnt að það getur náð árangri í
þágu sjálfbærrar þróunar á norður-
slóðum. Framundan eru samt marg-
víslegar áskoranir, ekki síst vegna
þess að umhverfis- og loftslags-
breytingar hafa víðtækari áhrif á
norðurslóðum en annars staðar.
Þess vegna er svo brýnt að Ísland
taki áfram, með öflugum hætti, þátt í
starfi Norðurskautsráðsins.
Eftir Lilju Dögg
Alfreðsdóttur
» Ísland hefur ríka
hagsmuni af þátt-
töku í starfi Norð-
urskautsráðsins og eru
málefni norðurslóða
einn af lykilþáttum í ut-
anríkisstefnu okkar.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir
Höfundur er utanríkisráðherra.
Norðurskautsráðið
20 ára – fjöregg
norðurskautssam-
starfsins
Það er hlutskipti al-
þingismanna að standa
andspænis kjósendum
sínum. Stundum eigum
við alþingismenn vina-
leg samtöl við kjós-
endur, þar sem skipst
er á skoðunum, oftar en
ekki sammála en hvor
um sig ber fulla virð-
ingu fyrir skoðunum
hins þótt menn greini á.
Svo koma prófkjörin, sem eru
hreinsunareldur. Þá gera sitjandi al-
þingismenn grein fyrir verkum sín-
um á kjörtímabilinu og framtíðarsýn.
Vissulega skiptir framtíðarsýnin
meira máli en fortíðin því henni verð-
ur litið breytt. Fortíðin getur þó ver-
ið vísbending um framtíðina.
Hvað sagði Jón
heitinn Hreggviðsson?
Eitt sinn gaf ég erlendum sendi-
herra Íslandsklukkuna að skiln-
aðargjöf. Barátta Jóns fyrir réttlæti
og sjálfstæði hefur verið mér mjög
hugleikin. Jón vissi aldrei hvort hann
drap mann eða hvort hann drap ekki
mann. Þó var réttlætið honum hug-
leikið. Á einum stað segir Jón: „Einu
sinni var ég svartur. Nú er ég grár.
Bráðum verð ég hvítur. En hvort ég
er svartur, grár, eða hvítur, þá hræki
ég á réttlæti utan það réttlæti sem er
í sjálfum mér Jóni Hreggviðssyni á
Reyn.“
Það er einmitt þessi afstaða til
réttlætisins sem oft sækir á mig. Að-
stæður eru misjafnar, en þegnarnir
vilja réttlæti og sanngirni. Og sá sem
ekki kýs réttlæti hann er ekki maður.
Auðvitað þarf svo að gera réttu hlut-
ina og gera þá rétt.
Ég hef í störfum mínum reynt að
rata þann veg að vera hluti af heild,
sem heitir þingflokkur Sjálfstæð-
isflokksins. Í sumum málum hef ég
verið mjög ósammála vegna þess að
ég tel að niðurstaða máls leiddi ekki
af sér réttlæti.
Þannig var til dæmis í umfjöllun
um þingmál þar sem íbúðareig-
endum var gert kleift að nýta sér-
eignarsparnað sinn, allt að kr.
500.000 á „heimili“, til
greiðslu aukaafborg-
ana af húsnæðislánum.
Þá kom í ljós að hug-
takið „heimili“ er ekki
til í skattalögum. Hver
var þá lausnin? Að ein-
staklingur fengi kr.
500.000 heimild en hjón
og sambýlisfólk fengi
kr. 750.000. Er það
réttlæti árið 2014 að
einstaklingur missi
25% af réttindum sín-
um við að ganga í
hjónaband? Það var aðeins einn al-
þingismaður sem greiddi atkvæði
gegn þessu ákvæði, í nafni réttlætis
því þarna er aðeins eitt réttlæti.
Verðlag á íbúðum
Og mál íbúðareigenda eru mér
hugleikin. Hvernig á ungt fólk að
kaupa sér fasteign til að búa í? Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur staðið fyrir
og stutt séreignarstefnu. Það er svo
að þegar kjósendur byrja að taka eft-
irlaun, þá skilur á milli hvort viðkom-
andi býr í eigin íbúð eða leigir.
Það eru endalausar deilur um verð
á fjármagni. Þó hafa vextir lækkað úr
um 9% í 3,15% raunvexti. Slík vaxta-
lækkun leiðir af sér 50% lækkun á
greiðslubyrði 40 ára jafngreiðslu-
lána. Það er nokkur kjarabót. Á sama
tíma hefur raunverð fasteigna hækk-
að um rúmlega 60%. Vaxtalækkun og
aukinn kaupmáttur hefur verið étinn
upp af hærra fasteignaverði. Ef
gengið er út frá að eftirspurn og
framboð fasteigna ráði verði þá er
vert að huga að breytingum á fram-
boðs- og eftirspurnarhlið. Sennilega
vantar um 2.000 fasteignir á höf-
uðborgarsvæðið til að raunverð hwfði
haldist stöðugt. Árið 2000 voru jafn-
margar nýjar íbúðir fullgerðar og ár-
ið 1954. Það ár var harðæri. Hvernig
væri nú að horfa heildstætt á vand-
ann og viðurkenna skortinn og vinna
á honum?
Vextirnir eru oftar en ekki um-
ræðuefnið og útreikningsaðferð
vaxta! Barátta við margfölduanr-
töflu. Hvað gerist þegar Alþingi
ákveður að leggja 0,376% skatt á
skuldir fjármálafyrirtækja. Þegar
vextir fjármálafyrirtækja eru bornir
saman við vexti sem lífeyrissjóðir
bjóða þá kemur fram mismunur sem
lífeyrissjóðir bjóða betur og er nærri
þessu skatthlutfalli. Því er það svo að
skattar sem lagðir eru á banka
greiða þeir ekki heldur er þeim velt
yfir á viðskiptavinina. Þetta er hluti
af réttlæti svokallaðrar „leiðrétt-
ingar“. Það var aðeins einn þingmað-
ur sem greiddi atkvæði gegn þessu
„réttlæti“. Eins og sýslumaðurinn
sagði: „Það er ekkert jafnhlægilegt
að framkvæma réttlæti á fátækum
mönnum og flá þá.“
Hver er forsenda réttlætis?
Stórt er spurt. Það er forsenda
réttlætis að skapa jöfn tækifæri þar
sem allir landsmenn geta notið sín.
Það er réttlátt að ungt fólk geti feng-
ið störf við sitt hæfi þar sem mennt-
un og hæfileikar njóta sín. Það er
einnig réttlæti að okkar minnstu
bræður og systur fái lifað við mann-
sæmandi kjör. Forsenda réttlætis er
sú að tækifæri á landi, í lofti og á sjó
verði nýtt á sjálfbæran veg.
Til þess að svo verði þarf að horfa
fram á við og sjá, hvaða breytingar
eru fyrirsjáanlegar? Eitt sinn gerði
Bæjarútgerð Hafnarfjarðar út fimm
togara og úr afla þeirra var unnið í
stóru frystihúsi. Nú eru togararnir
horfnir og í stað frystihúss standa
fjölbýlishús. Þó er ekki atvinnuleysi í
Hafnarfirði. Aðstæður eru breyttar
og önnur tækifæri hafa verið nýtt.
Ég hef á liðnu kjörtímabili oft átt
eintal við samvisku mína. Ég hef haft
réttlætið að leiðarljósi. Ég er sjálf-
stæður Sjálfstæðismaður og hef gert
eins og samviskan hefur boðið mér í
hverju máli. Ég vonast eftir rétt-
látum dómi kjósenda í prófkjöri á
morgun.
Eftir Vilhjálm
Bjarnason
»Ég hef haft réttlætið
að leiðarljósi. Ég er
sjálfstæður Sjálfstæð-
ismaður og hef gert eins
og samviskan hefur boð-
ið mér í hverju máli.
Vilhjálmur Bjarnason
Höfundur er alþingismaður sem býð-
ur sig fram í prófkjöri Sjálfstæð-
isflokksins í Suðvesturkjördæmi.
Andspænis dómara
vegna réttlætis