Morgunblaðið - 01.10.2016, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. OKTÓBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íslensk erfða-greining fagn-aði í gær 20
ára afmæli. Vorið
1996 kynnti Kári
Stefánsson, for-
stjóri Íslenskrar
erfðagreiningar, fyrst áform
sín um að stofna fyrirtækið.
Kom þá fram að áhættu-
fjárfestar hefðu samþykkt að
leggja fram tíu milljónir dala í
fyrirtækið og kvaðst hann gera
ráð fyrir að það myndi duga til
að reka það í tvö ár.
Kári sagði þá að fyrirtækið
myndi starfa á sviði mann-
erfðafræði og byggja tilveru
sína á því að leita að stökk-
breytingum í erfðavísum, sem
væru valdir að ýmsum algeng-
um sjúkdómum á borð við syk-
ursýki, geðklofa, þunglyndi og
fleira. Nýta ætti sérstöðu Ís-
lendinga með tilliti til erfða-
stofns og sögu og byggja rann-
sóknirnar upp á Íslandi.
„Hugmyndin er sú að selja ekki
graðfolann úr landi heldur ala
kynið á Íslandi,“ sagði Kári
með kjarnyrtum hætti þegar
hann kynnti fyrirætlanir sínar
fyrir tveimur áratugum.
Allt það sem Kári sagði í
þessu viðtali fyrir rúmum 20
árum hefur gengið eftir og gott
betur. Íslensk erfðagreining
hefur markað sér sess í
fremstu röð í erfðavísindum.
Rannsóknir fyrirtækisins hafa
ítrekað vakið athygli um allan
heim og hefur verið fjallað um
þær á forsíðum stórblaða á
borð við New York
Times.
Fyrirtækið hef-
ur opnað íslensku
vísindasamfélagi
möguleika sem
aldrei hefðu staðið
til boða án þess. Það mikla
áhættufé sem lagt var í fyrir-
tækið gerði kleift að kaupa dýr-
an tækjakost og byggja upp
fyrsta flokks aðstöðu til að
stunda rannsóknir. Fullyrða
má að margir íslenskir vísinda-
menn hefðu aldrei snúið aftur
heim að loknu námi án tilkomu
fyrirtækisins.
Á Íslandi hefur vísindalegum
uppgötvunum Íslenskrar
erfðagreiningar verið minna
hampað, en þeim mun meiri
áhersla verið lögð á viðskipta-
hliðina í íslenskum fjölmiðlum.
Um tíma kepptust sumir fjöl-
miðlar einnig við að gera rann-
sóknir fyrirtækisins og fyrir-
ætlanir tortryggilegar. Síðar
kom á daginn að í nágranna-
löndunum, sem vinsælt er að
bera Ísland saman við, voru
menn tilbúnir að ganga lengra,
til dæmis í að gera gagna-
grunna á heilbrigðissviði, án
þess að nokkur möglaði.
Kári Stefánsson sagði í við-
tali við mbl.is í gær í tilefni af
afmælinu að hann hefði sett
fyrirtækið saman til þess að
geta stundað vísindi: „Ég hafði
aldrei neinn áhuga á bisness og
hef ekki enn. Þetta var bara að-
ferð til að fjármagna dýrar
rannsóknir og það tókst.“
Íslensk erfðagrein-
ing hefur verið í far-
arbroddi í erfðavís-
indum í 20 ár}
Í fremstu röð
Ný meðferðar-stöð SÁÁ rís
nú í Vík á Kjalar-
nesi og er stefnt að
því að taka hana í
notkun á næsta
ári. Arnþór Jónsson, formaður
SÁÁ, segir í samtali við Morg-
unblaðið í gær að hið nýja hús
verði borgað með eigin fjár-
öflun eins og framkvæmdir
samtakanna hingað til. „Það
er alltaf verið að herða kröf-
urnar og við erum að verða við
þeim og uppfæra allan aðbún-
að sjúklinga okkar þannig að
hann mæti nútímakröfum,“
sagði Arnþór.
Á næsta ári verða liðin 30 ár
frá stofnun Samtaka áhuga-
manna um áfengis- og vímu-
efnavandann. SÁÁ gegnir
mikilvægu hlutverki í íslensku
samfélagi.
Áfengi og önnur vímuefni
valda gríðarlegu tjóni í ís-
lensku samfélagi. Alkóhólismi
hefur rústað ófáum fjöl-
skyldum. Hann veldur ekki
bara fíklinum skaða, heldur
öllum hans nán-
ustu aðstand-
endum.
Mörgum hættir
við að tala um
áfengi eins og það
sé hver önnur neysluvara.
Staðreyndin er hins vegar sú
að engin önnur neysluvara,
sem seld er löglega á Íslandi,
hefur jafn afdrifarík áhrif á
hegðun fólks og hugsun og
áfengi.
Þá er ótalið tjónið sem
neysla áfengis og vímuefna
veldur þjóðfélaginu öllu í töp-
uðum vinnustundum og kostn-
aði við heilbrigðisþjónustu og
félagslega aðstoð, svo eitthvað
sé nefnt. Víst er að það hleyp-
ur á milljörðum króna á hverju
ári.
SÁÁ hefur hjálpað mörgum
að komast út úr öngstræti
fíknarinnar og ná stjórn á lífi
sínu á nýjan leik. Það framlag
er ómetanlegt og framkvæmd-
irnar í Vík sýna að innan sam-
takanna er metnaður til að
styrkja þau enn í sessi.
SÁÁ hefur hjálpað
mörgum út úr öng-
stræti fíknarinnar}
Ný meðferðarstöð
F
ormenn þeirra tveggja stjórn-
málaflokka sem mynduðu síðustu
ríkisstjórn, Samfylkingarinnar og
Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs, kvöddu sér hljóðs á Al-
þingi í liðinni viku í kjölfar þess að Sigurður
Ingi Jóhannsson forætisráðherra tilkynnti
þingrof og kosningar í lok þessa mánaðar. For-
mennirnir, Oddný G. Harðardóttir og Katrín
Jakobsdóttir, höfðu báðir á orði að ástæða þess
að kosningum hefði verið flýtt væri sú að Sig-
mundur Davíð Gunnlaugsson, fyrrverandi for-
sætisráðherra, hefði sagt ósatt um eignir fjöl-
skyldu sinnar í aflandsfélagi. Forystumenn
annarra stjórnarandstöðuflokka á þingi tóku
einnig til máls á sömu nótum.
Ræðurnar eru mjög athyglisverðar. Ekki
voru lengur uppi ásakanir um að Sigmundur
Davíð hefði brotið lög, verið báðum megin borðsins í
samningum við föllnu bankana eða hagnast á einhvern
hátt persónulega líkt og fullyrt var í vor eftir umdeildan
Kastljósþátt um svonefnd Panamaskjöl. Enda ekki verið
sýnt fram á slíkt. Ekki var heldur talað um að Sigmundur
Davíð hefði sjálfur átt umræddar eignir heldur fjölskylda
hans. Eina sem eftir stóð voru ásakanir um ósannsögli.
Vitanlega er slíkt ekki ásættanlegt sé það á rökum reist.
En það sitja greinilega ekki allir við sama borð í þeim efn-
um.
Förum aftur til ársins 2009. Nánar tiltekið 3. júní. Sig-
mundur Davíð spurði Steingrím J. Sigfússon, þáverandi
formann VG og fjármálaráðherra, á Alþingi
um stöðuna í Icesave-deilunni og hvort búast
mætti við samningum við brezk og hollenzk
stjórnvöld á næstunni. Steingrímur svaraði að
engar formlegar viðræður hefðu átt sér stað.
Einungis „könnunarviðræður eða könnunar-
þreifingar“ væru í gangi sem gengið hefðu
hægt. Fullvissaði hann Sigmund um að ekki
stæði til að ganga frá samningum á næstu dög-
um. Áður en til þess kæmi yrði í öllu falli haft
samráð við þingið.
Tveimur dögum síðar var gengið frá lausum
endum í samkomulagi við brezk og hollenzk
stjórnvöld öllum að óvörum. Steingrímur sagði
Alþingi og þjóðinni ljóslega ósatt. Það mál
varðaði þó ekki persónuleg fjármál maka hans
heldur framgöngu hans í stærsta hagsmuna-
máli sem þjóðin hefur staðið frammi fyrir sem
honum hafði verið treyst fyrir sem fjármálaráðherra og
varðaði embættisfærslur hans með beinum hætti.
Þær Oddný og Katrín sátu þá báðar á þingi og Katrín í
ríkisstjórn. Hvorug fór fram á það að Steingrímur segði af
sér vegna þessarar framgöngu hans. Hvað þá að þing-
kosningum yrði flýtt. Enginn sagði heldur af sér. Mikið
hefur verið rætt um takmarkað traust til Alþingis á liðnum
árum. Þar hefur vafalítið spilað inn í sú tvöfeldni sem of oft
gerir vart við sig að líta svo á að aðalatriðið sé ekki hvað sé
gert heldur hver gerir það. Er virkilega til of mikils ætlazt
að þingmenn reyni að minnsta kosti að vera sjálfum sér
samkvæmir? hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Að segja ósatt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
É
g geri fastlega ráð
fyrir því að það verði
aukning í kvótum Ís-
lendinga, fyrst ráðgjöf
Alþjóðahafrannsókna-
ráðsins er að hækka,“ sagði Jens
Garðar Helgason, formaður Sam-
taka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS).
„Auðvitað er það ánægjuefni þegar
fiskistofnar stækka. Um leið þurfa
strandveiðiþjóðirnar að ganga skyn-
samlega um auðlindina. Það er aðal-
atriðið til lengri tíma litið.“
Alþjóðahafrannsóknaráðið
(ICES) ráðleggur að afli ársins 2017
af norsk-íslenskri vorgotssíld verði
ekki meiri en 646 þúsund tonn. Það
er 104% aukning frá ráðlögðu afla-
marki ársins 2016 upp á 317 þúsund
tonn. Gert er ráð fyrir að aflinn á
árinu verði 377 þúsund tonn því ekki
náðist samstaða strandríkja um
skiptingu aflaheimilda. Íslenskum
skipum var úthlutað 46 þúsund tonn-
um á þessu ári, samkvæmt ákvörðun
stjórnvalda. Miðað við sama hlutfall
gæti aflamark Íslendinga í norsk-
íslenskri vorgotssíld orðið tæplega
94 þúsund tonn árið 2017.
Nú er talið að hrygningarstofn
norsk-íslensku vorgotssíldarinnar í
fyrra hafi verið þriðjungi stærri en
mat síðasta árs benti til. Þá er stofn-
inn í upphafi næsta árs metinn vera
tæplega 40% stærri en í fyrri úttekt.
Kristján Þórarinsson, stofnvist-
fræðingur hjá SFS, sagði það felast í
gildandi aflareglu að ef stærð stofns
er yfir viðmiðunarmörkum gildi
ákveðið veiðihlutfall. Fari stofninn
niður fyrir viðmiðunarmörkin sé
veiðihlutfallið lækkað til að stuðla að
stækkun stofnsins. „Svonefnd veiði-
dánartala var í fyrra 0,083 en fer
núna upp í 0,124. Hún er hækkuð um
nær 50%,“ sagði Kristján. Mikil
aukning í ráðlögðum afla í síld frá
þessu ári og til næsta árs skýrist af
því að stofninn er metinn stærri en
áður, en einnig af hærra veiðihlut-
falli samkvæmt aflareglunni.
Meiri kolmunni á næsta ári
Lagt er til að kolmunnaafli
næsta árs verði innan við 1.342 þús-
und tonn. Ráðgjöfin fyrir þetta ár
var 776 þúsund tonn. Aflaregla frá
2008 er fallin úr gildi. Ekki hefur
náðst samkomulag um skiptingu á
meðal þjóða sem stunda veiðar úr
kolmunnastofninum. Áætlað er að
heildaraflinn verði tæplega 150 þús-
und tonn á þessu ári.
„Það er mikið fagnaðarefni fyrir
okkur Íslendinga að kolmunna-
stofninn sé stór,“ sagði Jens. „Við
erum með tæplega 17% af heildar-
kvótanum.“ Samkvæmt því ætti
hlutdeild Íslendinga á næsta ári að
vera um 228 þúsund tonn. Hlutur ís-
lenskra skipa á þessu ári var um 164
þúsund tonn af kolmunna.
Meiri makríll
Jens segir að ósamið sé um
makrílinn og því hafi Íslendingar
miðað sína hlutdeild við ráðgjöf
ICES. Hann bendir á að ICES sé að
færa ráðlagðan afla að því sem veiðin
er í raun. Ráðgjöf ICES fyrir þetta
ár varðandi makríl var að aflinn yrði
ekki meiri en 667 þúsund tonn. Ráð-
gjöfin var endurskoðuð fyrr í þess-
um mánuði og hækkuð í 774 þúsund
tonn. ICES gerir ráð fyrir því að
heildarafli í makríl á þessu ári verði
um 1,05 milljónir tonna og ráðleggur
að makrílafli næsta árs verði ekki
meiri en 944 þúsund tonn.
Aflaheimildir íslenskra
skipa í makríl á þessu ári
voru 152 þúsund tonn.
Makrílkvótinn á næsta ári
gæti orðið um 160 þúsund
tonn.
Tillaga um meiri síld,
kolmunna og makríl
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Veiðar Fiskistofnar sem þjóðir við Norðuraustur-Atlantshaf deila með
sér eru að styrkjast og því má ætla að veiðar úr þeim verið auknar 2017.
Fundi ráðgjafarnefndar Alþjóða-
hafrannsóknaráðsins (ICES)
lauk nýlega. Þar var m.a. gefin
út ráðgjöf um heildarafla norsk-
íslenskrar vorgotssíldar, kol-
munna, makríls og úthafskarfa í
Norðaustur-Atlantshafi fyrir
næsta ár. Íslendingar stunda
umtalsverðar veiðar úr um-
ræddum fiskistofnum.
Alþjóðahafrannsóknaráðið er
alþjóðleg vísindastofnun og var
það stofnað í Kaupmannahöfn
árið 1902. Það er elsta stofnun
sinnar tegundar í heiminum.
Aðildarríki eru 20 talsins,
18 Evrópuríki auk
Bandaríkjanna og Kan-
ada.
Hlutverk stofnunar-
innar er að samræma
haf- og fiskirann-
sóknir í Norður-
Atlantshafi og
veita m.a. ráð-
gjöf um afla-
mark.
Veitir ráðgjöf
um aflamark
ALÞJÓÐAHAFRANN-
SÓKNARÁÐIÐ
Jens Garðar
Helgason