Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2015, Qupperneq 12

Helgarblað 6.–9. nóvember 201512 Fréttir
Þ
að var spennu- og tilfinn-
ingaþrungið andrúms-
loftið í sal 101 í Héraðs-
dómi Reykjavíkur á
mið vikudagsmorgun þegar
aðalmeðferð hófst í máli ríkissak-
sóknara gegn hjúkrunarfræðingn-
um Ástu Kristínu Andrés dóttur sem
ákærð er fyrir manndráp af gáleysi
í starfi. Ástu er gefið að sök að hafa
láðst að tæma loft úr belg barkar-
aufarrennu þegar hún tók Guð-
mund Má Bjarnason úr öndunarvél
og setti hann á svokallaðan talventil
3. október 2012 með þeim afleiðing-
um að hann kafnaði.
En miðað við það sem fram kom
í máli allra þeirra sem báru vitni í
málinu þá skein í gegn að furðu sætti
hvers vegna hjúkrunarfræðingurinn
væri dreginn fyrir dóm í þessu saka-
máli. Saksóknari telur að framburður
vitna kunni að stafa af samstöðu heil-
brigðisstarfsmanna með Ástu. Mál-
ið er einstakt og það fyrsta sinnar
tegundar hér á landi.
Útgangspunkturinn við aðal-
meðferðina virtist vera, að þarna
ætti ekki einn tiltekinn einstakling-
ur að vera ákærður, heldur heil-
brigðiskerfið í heild sinni. Þrúgandi
streita, ómannúðlegt álag og hraði
og fullkomlega óboðlegar starfs-
aðstæður, sem gerðu að verkum
að hvorki vannst tími né ráðrúm
til að fara yfir mikilvæga öryggis-
þætti eða veita sjúklingum full-
nægjandi þjónustu og umönnun,
voru meðal þeirra áfellisdóma yfir
heilbrigðiskerfinu sem heyra mátti
í framburði vitna í dómsal. Þegar
kom að málarekstrinum sjálfum
þá virtist leika of mikill vafi um of
marga þætti til að hægt væri að
negla það niður fyrir víst, svo haf-
ið sé yfir skynsamlega vafa, að það
hafi í raun verið yfirsjón Ástu sem
hafi orðið til þess að Guðmundur
lést þetta örlagaríka kvöld í október
fyrir þremur árum. Aðrir raunhæfir
möguleikar virðist ekki hafa verið
skoðaðir í þaula að sögn vitna.
Blaðamaður DV sat aðalmeð-
ferðina.
Þriggja ára vítisdvöl
„Ég er búin að vera í helvíti síð-
ustu þrjú ár,“ sagði Ásta og beygði af
þegar saksóknari spurði hana um
líðan hennar í dag. Það vakti athygli
að ákæruvaldið, sem ætti með réttu
að reyna að ná fram sakfellingu,
hefði opnað á þá spurningu sem
ljóst má vera að yrði hlaðin tilfinn-
ingum í svörum ákærðu og hlaða
undir samúð með vörn hennar.
Ásta kvaðst hafa verið hjá áfallasál-
fræðingi hjá spítalanum síðan at-
burðurinn átti sér stað og að mál-
ið hafi reynst henni og fjölskyldu
hennar afar þungbært. Klökk lýsti
hún opinskátt yfir:
„Hjónabandið er ónýtt og barnið
mitt, sem er 12 ára, á mjög erfitt.“
Ásta, sem er svæfingarhjúkrunar-
fræðingur, kvaðst hafa getað stund-
að sína vinnu síðan málið kom upp
en hún kvaðst ekki fá að taka vaktir,
hún fái aðeins að sinna dagvinnu.
Hún hafi í gegnum tíðina, líkt og
margir heilbrigðisstarfsmenn,
stundað að fara til Noregs að vinna
en hún gæti það ekki nú. Fyrst og
fremst því hún gæti ekki útskýrt það
sem gerst hefði. Að vera ákærð fyr-
ir manndráp af gáleysi væri þung
byrði.
„Mig hefur oft langað að deyja,“
sagði Ásta og það sást á andliti
hennar að hún meinti það sem hún
sagði.
Tvöföld vakt
Ásta Kristín hafði verið á erfiðri
dagvakt á svæfingadeild en sökum
manneklu var hún beðin um að
taka tvöfalda vakt og vera áfram
á kvöldvaktinni á gjörgæsludeild.
Þar tók hún við Guðmundi Má
sem hafði farið í aðgerð og var vart
hugað líf fyrst um sinn eftir hana.
Fram kom í máli allra fyrir dómi
að hann hefði verið mjög veik-
burða. Við vaktaskiptin seinnipart-
inn um daginn kveðst Ásta Kristín
hafa fengið afar stutta og snubbótta
skýrslu um stöðu og líðan Guð-
mundar. Fyrsta verk Ástu var að
hennar sögn að kynna sig fyrir Guð-
mundi og eiginkonu hans sem var í
heimsókn. En hún taldi mikilvægt
að trufla ekki samverustund hjón-
anna og gat því ekki athugað vakt-
arann (e. monitor) sem var við rúm
sjúklingsins. Bar hún því meðal
annars við að hjúkrunar-
fræðingar væru ekki bara
að hjúkra sjúklingum,
heldur líka fjölskyld-
um. Þessi vaktari
átti eftir að koma
mikið við sögu í
aðalmeðferðinni
sem og dularfull
þögn hans.
Fram kom í
máli Ástu, sem
staðfest var af
samstarfskonum
hennar og yfir-
mönnum, að sér-
lega mikið álag hafi
verið á starfsfólki
þennan dag og umrætt
kvöld. Ásta hafi þurft að
hlaupa til og leysa af á þrem-
ur mismunandi stöðum og þannig
ítrekað þurft að skilja við sjúkling
sinn tímabundið á ábyrgð annarra
hjúkrunarfræðinga á vakt – nokkuð
sem allir voru sammála um að væri
óviðunandi og óboðlegt ástand og
aðstæður til að setja hjúkrunar-
fræðinga í. Ásta var því á hlaup-
um milli gjörgæslu, vöknunar og
kvennadeildar. Greindi hún meðal
annars frá því að hún hefði vart
komist frá til að fara á klósettið og
erfiðlega hafi gengið fyrir hana að
komast í kvöldmat. Eins og lesa má í
ákæru eru boðskipti við þessi skipti
talin ámælisverð.
En þannig gekk vaktin fyrir sig
og ábyrgð á umönnun Guðmundar
gekk milli vakthafandi hjúkrunar-
fræðinga fram og til baka frá Ástu
sökum anna hennar og fórnfýsi til
að hlaupa í skarðið víðs vegar um
spítalann. „Ásta var send út og suð-
ur,“ sagði Ragnheiður Guðmunds-
dóttir hjúkrunarfræðingur sem var
á vakt með Ástu þetta kvöld.
Brast í grát í dómsal
Talventill
Belgur
sem átti
að vera
tómur
Svona lítur
talventill út
Barki
n Tilfinningaþrunginn dagur n Sökuð um manndráp af gáleysi n Áfellisdómur yfir heilbrigðiskerfi í heljargreipum
Sigurður Mikael Jónsson
mikael@dv.is
Þung byrði Ásta Kristín
Andrésdóttir er ákærð fyrir
manndráp af gáleysi. Vanræksla
hennar hafi stuðlað að því að
Guðmundur Már Bjarnason lést
á gjörgæsludeild Landspítalans
við Hringbraut. Mynd SigTryggur Ari