Fréttatíminn - 24.03.2016, Qupperneq 22

lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
Í Fréttatímanum í dag er fjallað um erlenda ríkisborgara á Íslandi. Þar kemur meðal annars fram hversu ólíkur
hópur erlendra ríkisborgara á Ís-
landi er sambærilegum hópum á
Norðurlöndunum. Á Íslandi eru
yfir 85 prósent erlendra ríkisborg-
ara frá Evrópu en á Norðurlönd-
unum eru Evrópumenn aðeins
46 prósent af fólki með erlent
ríkisfang. Munurinn liggur fyrst
og fremst í því að stór fyrirtæki og
atvinnumiðlanir hafa kerfisbundið
flutt inn vinnuafl til landsins frá
Austur-Evrópu á sama tíma og hið
opinbera rekur afturhaldssama
innflytjendastefnu.
Á meðan fólk frá Austur-Evr-
ópu er fjölmennt á Íslandi, og þá
einkum Pólverjar, er fólk frá stríðs-
hrjáðum löndum hlutfallslega fátt.
Ef stefna stjórnvalda á Íslandi væri
lík norrænu löndunum væri hér
tífalt fleira fólk frá Afríku sunnan
Sahara, þrettán sinnum fleira fólk
frá Balkanlöndunum, tuttugu og
sjö sinnum fleira fólk frá Kákas-
us og þrjátíu og átta sinnum fleiri
frá Mið-Austurlöndum og Norður-
Afríku.
Þetta er ekki sjónarmunur held-
ur djúpur eðlismunur. Munurinn er
að Norðurlöndin veita fólki í vanda
hæli og skjól á meðan Íslendingar
gera það ekki. Munurinn er sá að
stórfyrirtæki stjórna innflytjenda-
málum á Íslandi.
Þessi munur á hópum erlendra
ríkisborgara afhjúpar eðlismun á
íslensku samfélagi og norrænu.
Íslenska samfélagið hefur verið
mótað að þörfum fyrirtækja fyrst
og síðast á meðan almennir hags-
munir hafa mótað umgjörð hins
norræna samfélags.
Fyrr á þessu ári birti forsætisráðu-
neytið niðurstöður könnunar sem
gerð var meðal starfsmanna ráðu-
neyta. Meðal annars var spurt til
hverra væri helst leitað varðandi
stefnumótun. 88 prósent nefndu
hagsmunaaðila en aðeins 16 pró-
sent almenning.
Þessi skekkja kemur okkur ekki
á óvart sem höfum lifað í íslensku
samfélagi. Fyrir fáeinum vikum
gerðu landbúnaðar- og fjármálaráð-
herra tíu ára samning við bændur
um 130 milljarða króna framlag úr
ríkissjóði. Ráðuneytin sömdu við
bændur án þess að ræða við neyt-
endur eða fulltrúa almennings og
skattgreiðenda. Málið var ekki einu
sinni lagt fyrir Alþingi.
Því miður er þetta aðeins eitt
dæmi af mörgum. Mikill meirihluti
almennings vill að útgerðarmenn
greiði fullt gjald fyrir auðlindir
sjávar. Það er hins vegar ekki gert
vegna þess að útgerðarmenn hafa
ekki fallist á það.
Samfélög þar sem fyrirtækin
drottna yfir öllu eru kölluð comp-
any town. Það eru bæir sem fyrir-
tæki byggja upp og eiga í raun með
húð hári. Allir bæjarbúar vinna
hjá fyrirtækinu, beint eða óbeint.
Hagsmunir fyrirtækisins og bæjar-
ins eru taldir óaðskiljanlegir. Ef
fyrirtækið hefur það gott eiga bæj-
arbúar að hafa það gott. Þeir sem
una sér ekki í vinnu hjá fyrirtækinu
geta flutt burt.
Það er margt á Íslandi sem ber
fremur keim af svona fyrirtækja-
bæjum en opnu og fjölbreyttu
norrænu lýðræðissamfélagi. Með
almennum kosningarétti varð
lýðræðisbylting á síðustu öld. Hún
færði ríkisvaldið úr höndum hinna
fáu, auðugu og valdamiklu til al-
mennings. Með þessari byltingu
uxu mannréttindi og lífskjör meg-
inþorra fólks bötnuðu stórum.
Einhverra hluta vegna hefur þessi
bylting ekki orðið á Íslandi. Þrátt
fyrir almennan kosningarétt hefur
almenningur ekki náð völdum inn-
an ríkisins. Það þjónar ekki almenn-
um hagsmunum meginþorra fólks
heldur fyrst og fremst hagsmunum
fyrirtækja og samtaka þeirra.
Landbúnaðarkerfið er mótað
að hagsmunum bænda, auðlindir
hafsins eru færðar fámennum hópi
útgerðarmanna, orka fallvatnanna
er seld á kostnaðarverði til iðnvera
og öll meginumgerð samfélagsins
er aðlöguð að hagsmunum fyrir-
tækja en ekki almennings.
Það er rannsóknarefni hvers
vegna Íslendingum hefur ekki
auðnast að byggja upp opið virkt
lýðræðislegt samfélag. Kannski er
það smæðin, ef til vill vanþróuð
stjórnmál eða sterkt húsbóndavald
fyrirtækja yfir alþýðu, sem hafði
lifað ánauð á bæjum heldri bænda
öldum saman.
En hver svo sem ástæðan er, er
ljóst að þetta gengur ekki lengur.
Sá glettni hagfræðingur Joseph
Schumpeter sagði einu sinni að
opinberir starfsmenn ættu ekki
að hafa kosningarétt þar sem þeir
hefðu næg áhrif á ríkisvaldið með
störfum sínum. Af svipuðum rök-
um hefur fulltrúi Washington DC í
bandarísku öldungadeildinni ekki
atkvæðisrétt.
Peningar eru mikið vald. Af þeim
sökum er það mikilvæg forsenda
fjölþætts og heilbrigðs samfélags
að takmarka aðgengi fyrirtækja og
auðmanna að stefnumótun ríkisins.
Nægt er vald þeirra fyrir.
Norrænu þjóðirnar áttuðu sig
á þessu fyrir mörgum áratugum,
næstum heilli öld. Íslendingar
hljóta bráðum að skilja að þetta er
veigamikil forsenda fyrir heilbrigðu
samfélagi.
Gunnar Smári
Kompaníbærinn
ísland
Köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is
Útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.
Fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. Framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri:
Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.
www.birkiaska.is
Bodyflex Strong vinnur gegn stirðleika
og verkjum í liðamótum og styrkir
heilbrigði burðarvefja líkamans.
2 hylki tvisvar á dag í tíu daga. Síðan er hægt
að minnka skammt í 2 hylki á dag. Inniheldur
hvorki laktósa, ger, glúten né sætuefni.
Bodyflex
Strong
Evonia eykur hárvöxt með því að
veita hárrótinni næringu og styrk.
Evonia er hlaðin bætiefnum sem
næra hárið og gera það gróskumeira.
Bætiefni ársins í Finnlandi 2012.
Evonia
www.birkiaska.is
með Charlotte Bøving
skráning
berist til
malbjorg@gmail.com
fyrir fólk sem stamar
ókeypis fyrir félagsmenn
Fólk sem stamar og áhugasamir hvattir til að skrá sig í félagið
22 | fréttatíminn | páskaHelgin 24. Mars–28. Mars 2016