Fréttatíminn - 24.03.2016, Blaðsíða 24

Mynd | Hari
Bjarki Friis Veðurfræðingurinn með hreiminn á sér ævintýralega sögu
Síríus
sveitin
Árið 1931
settu Norðmenn
norska fánann
niður langt
norðan við
Scoresbysund á þeim forsendum
að svæðið væri einskismanns-
land. Danir kærðu Norðmenn
fyrir Alþjóðadómstólnum í Haag
sem úrskurðaði að til að geta
haldið áfram að gera tilkall til
svæðisins yrðu Danir að vera á
staðnum. Tvær litlar lögreglu-
stöðvar voru opnaðar í Meist-
aravík og Daneborg á fjórða
áratugnum en þegar Þjóðverjar
fóru að setja upp veðurathug-
unarstöðvar á svæðinu í seinni
heimstyrjöldinni ákváðu Danir
að herða eftirlitið og árið 1950
var ákveðið að stofna hunda-
sleðadeild til að vakta svæðið
og tryggja yfirráð Dana þar enn
frekar. Hundasleðasveitin er sú
eina sinnar tegundar í heim-
inum og samanstendur af sex
tveggja manna teymum sem
hvert um sig hefur um fimmtán
hunda. Mennirnir eru nær stöð-
ugt á ferðalagi því teymin deila
á milli sín 160.000 ferkílómetra
svæði sem þarf að vakta og fara
mennirnir alla vegalengdina
á gönguskíðum en hundarnir
draga tjaldið og aðrar vistir.
Sveitin þótti hernaðarlega mjög
mikilvæg á tímum kalda stríðs-
ins en þrátt fyrir að því sé löngu
lokið sjá Danir sér hag í því að
tryggja sér svæðið með viðveru
tólf ævintýraþyrstra manna.
Liðsmenn Síríus-hundasleða-
herdeildarinnar eyða tuttugu
og sex mánuðum á ferðalagi
yfir hjara veraldar. Tólf menn
og hundrað hundar tryggja
rétt dönsku krúnunnar til
stærsta þjóðgarðs í heimi,
Norð-austur Grænlands, og
hætta um leið lífi sínu úti á
hættulegum ísbreiðunum.
Sex menn eru valdir til
starfsins á ári og Bjarki Friis,
jarðfræðingur og veður-
fréttamaður, var einn þeirra.
Halla Harðardóttir.
halla@frettatiminn.is
Danska herstöðin Station Nord á
Grænlandi er nyrsta byggða ból
jarðar. Þar sér danski herinn um
að verja rétt Danaveldis til stærsta
þjóðgarðs í heimi, sem nær frá Sco-
resbysundi að nyrsta odda lands-
ins. Á strjálbýlu og ísköldu svæðinu
hafast danskir sérsveitarmenn við
allan ársins hring en Síríus-hunda-
sleðahersveitin er sú eina sinnar
tegundar í heiminum.
Fyrstu árum ævi sinnar eyddi
Bjarki Friis í Meistaravík á norð-
austurströnd Grænlands þar sem
faðir hans, Henrik Friis, fékk vinnu
hjá dönsku námufyrirtæki eftir að
hafa lokið tuttugu og sex mánuð-
um í Síríus-sveitinni. Móðir Bjarka,
Karen Jónsdóttir Kaldalóns, hélt
þar heimilið og sá um synina tvo
við frekar frumstæðar aðstæður.
Fjölskyldan flutti síðar til Noregs
en sleit aldrei sambandinu við
Grænland, ferðaðist þangað í fríum
og endalausar sögur voru sagðar
af stórbrotinni náttúru landsins
og ævintýrum föður Bjarka og
vina hans. Bjarki var gjörsamlega
heillaður af sögunum en bjóst þó
aldrei við að geta fetað í fótspor
föður síns. „Ég var alltaf með svo
þykk gleraugu sem barn þannig að
það kom ekki til greina. Inntöku-
skilyrðin eru mjög ströng og eitt af
þeim er að vera með 100% sjón. Ég
lét mig samt auðvitað dreyma um
þetta og elskaði að ferðast með for-
eldrum mínum um þetta afskekkta
svæði í bátnum sem þau áttu þarna
með vinum sínum.“
Líkamlegar og sálrænar þrautir
Bjarki fór í húsasmíðanám í Dan-
mörku eftir menntaskólann í Nor-
egi og þar frétti hann af nýrri leiser-
augnaðgerð sem átti eftir að breyta
öllum hans plönum. Ég bauðst til
að vera tilraunadýr í aðgerðinni
gegn því að fá hana fría og allt í
einu var ég komin með fullkomna
sjón. „Ég kláraði smíðanámið en
fór svo beint í herinn því nú sá ég
möguleika á að komast í Síríus-
sveitina. Ég vissi að leiðin væri löng
en mér var sama. Ég hugsaði með
mér að kæmist ég ekki til Græn-
lands þá væri herinn í Danmörku
bara ákveðin lífsreynsla.“
Leiðin að Síríus-sveitinni er ekki
auðveld. Einungis þeir sem hafa
verið yfirmenn í danska hernum
geta sótt um að komast í inntöku-
prófið og aðeins 10% hermanna
verða yfirmenn. Árlega sækja um
sextíu menn um inngöngu í prófið
sem stendur í yfir í marga daga
og sem samanstendur af ýmsum
líkamlegum og sálrænum þol-
raunum. Í gegnum þessa fyrstu síu
komast átta manns sem fara í sex
mánaða langan forskóla þar sem
undirbúningur fyrir tuttugu og sex
mánaða einveru á ísilögðu landi við
87. breiddargráðu hefst. Af þessum
átta manns eru sex valdir í sveitina.
Þarf fjölbreytta þekkingu
„Þegar þú sækir um er ekki bara
skoðuð reynslan þín í hernum.
Umsóknin er byggð á allri ævi
þinni, ekki bara á starfsferilskránni
og það skiptir allt máli. Það er
alls ekki verið að leita eftir ofur-
mönnum með stóra vöðva heldur
að fólki með fjölbreytta hæfileika.
Það skiptir eiginlega mestu máli
að hafa hausinn í lagi. Hluti af inn-
tökuprófinu er þriggja daga löng
sálfræðiskoðun og svo hópastarf
þar sem sálfræðingar fylgjast með
því hvernig þú leysir úr hinum og
þessum þrautum,“ segir Bjarki.
Á fyrstu árum sveitarinnar var
vinsælt að fá hermenn sem höfðu
starfað sem bændur því þeir hafa
fjölbreytta þekkingu, bæði af dýr-
um og vélum. Bjarki segir algjör-
lega nauðsynlegt að geta hugsað í
lausnum og að vera skapandi því
ef eitthvað klikkar, hvort sem það
er talstöðin, sleðinn eða dúnúlpan,
þurfa mennirnir að geta lagað það.
Þeir þurfa að getað dregið tönn
úr félaga sínum, gert að særðum
hundum og skotið á ísbjörn. Svo
eru þeir tvö ár í sömu fötunum
svo það er eins gott að kunna að
sauma. Einnig er hugsað um að
lokahópurinn sé vel samsettur með
sem fjölbreyttastan bakgrunn.
Áfall að komast ekki inn
Bjarki komst ekki inn í fyrstu til-
raun. „Ég komst í átta manna síuna
og fór til Grænlands í sex mán-
uða forskólann, en var svo annar
tveggja sem komst ekki í lokahóp-
inn. Það var algjört áfall. Ég hafði
gert mitt allra besta og það munaði
svo rosalega litlu. Það bara hrundi
allt og ég vissi í raun ekkert hvað
ég ætti að gera við líf mitt því mig
langaði ekki aftur í herinn og ekki
heldur ekki í húsasmíðina.“
Bjarki ákvað að fara í jarðfræði í
Háskólanum í Osló því þá gat hann
tekið hluta námsins á Svalbarða,
það næsta sem hann kæmist Græn-
landi í bili. Þar vann hann sem
fjallaleiðsögumaður með náminu
og heillaðist af jöklum, sem síðar
áttu eftir að verða hans sérgrein.
„Árið leið og þegar ég kláraði
námið fékk ég Síríus aftur á heil-
ann,“ segir Bjarki sem ákvað að
reyna í annað sinn. „Í þetta sinn
komst ég ekki í átta manna for-
skólann sem var sjokk en ekki jafn
mikið áfall og í fyrra skiptið. Ég fór
aftur á Svalbarða að vinna við leið-
sögn en ári síðar ákvað ég að reyna
í þriðja sinn. Ég sagði pabba frá því
að þetta yrði í síðasta skiptið sem
ég myndi reyna, en ég yrði að gera
þetta í síðasta sinn. Ég vildi ekki
segja mömmu frá þessu því ég vissi
að hún drægi úr mér, hún hafði svo
miklar áhyggjur af því að ég myndi
ekki þola aðra höfnun.“
Úr hundasleðahersveit á veðurstofuna
Þeir þurfa að
getað dregið tönn úr
félaga sínum, gert
að særðum hundum
og skotið á ísbjörn.
Svo eru þeir tvö ár í
sömu fötunum svo
það er eins gott að
kunna að sauma.
Bjarki Friis, jarðfræðingur og fyrrverandi hundasleða-
sérsveitarmaður, vinnur á Veðurstofu Íslands.
Samband hunds og manns verður náið
eftir 29 mánaða sambúð.
Bjarki Friis var hundasleðasérsveitarmaður í danska hernum og eyddi
29 mánuðum á ferðalagi yfir ísbreiður stærsta þjóðgarðs í heimi.
Frostið fer niður í
–50° á Sirussvæðinu
24 | fréttatíminn | páskaHelgin 24. Mars–28. Mars 2016