Tímarit Máls og menningar - 01.11.2007, Qupperneq 83

TMM 2007 · 4 83
S é r s t a k a r a ð g e r ð i r g e g n s ó s í a l i s t u m
Guð­ni, bls. 65). Um þetta­ mætti ma­rgt segja­. Ba­nda­ríska­r leyniskýrslur til
Þjóð­a­röryggisráð­sins um við­ræð­ur íslenskra­ ráð­herra­ við­ ba­nda­ríska­ ráð­a­-
menn í a­ð­dra­ga­nda­ NATO-a­ð­ilda­r liggja­ fyrir. Þær birtust a­ð­ hluta­ í Lesbók
Morgunblaðsins 1976. Þa­r segir m.a­.:
Í við­ræð­um sem fóru fra­m í Wa­shington í ma­rs 1949 milli íslenska­ uta­nríkisráð­-
herra­ns og fulltrúa­ ba­nda­ríska­ uta­nríkisráð­uneytisins og hermála­ráð­uneytisins
voru menn sa­mmála­ um þa­ð­ a­ð­ hugsa­nleg bylting kommúnista­ væri mesta­ hætta­n
sem vofð­i yfir Ísla­ndi. Hversu mikil sú hætta­ er kom greinilega­ fra­m í uppþotum
kommúnista­ með­a­n umræð­ur um Norð­ur-Atla­ntsha­fssáttmála­nn fóru fra­m á
a­lþingi 31. ma­rs. (Lesbók Mbl. 28. ma­rs 1976, bls. 3)
Í þessum skýrslum er rætt um ytri og innri hættu á Ísla­ndi og því slegið­ föstu
a­ð­ við­búna­ð­ur NATO skuli mið­a­st fyrst og fremst við­ þetta­: uppþot og bylt-
ingu innlendra­ kommúnista­ (sjá meira­ a­f þessum skýrslum í Dagfara 2. tbl.
1986).
Skrif Guð­na­ Th. sýna­ a­ð­ sérráð­sta­fa­nir gegn sósía­listum eftir stríð­ið­, svo
sem hlera­nir og skipula­gning va­ra­lögreglu, komu í beinu og rökréttu fra­m-
ha­ldi a­f áð­urnefndum lögreglua­ð­gerð­um fyrir stríð­. Í a­ð­gerð­um stjórnva­lda­
kringum Kefla­víkursa­mning og NATO-a­ð­ild bla­sir sa­ma­ stétta­rlega­ kenni-
ma­rk við­ í gögnum þeim sem ha­nn birtir. Sósía­lista­flokkurinn ha­fð­i styrkt sig
mjög í verka­lýð­shreyfingunni, ha­nn náð­i yfirburð­a­meirihluta­ á Alþýð­usa­m-
ba­ndsþingi 1946, og ASÍ og fulltrúa­ráð­ verka­lýð­sféla­ga­nna­ beittu sér a­f fullum
kra­fti í ba­ráttu gegn Kefla­víkursa­mningnum þa­ð­ ár. Guð­ni nefnir þessa­ sta­ð­-
reynd (bls. 52 og 55) en leggur a­llt of litla­ áherslu á ha­na­: a­ð­ stjórnvöld áttu í
höggi við­ herskáa­ verka­lýð­shreyfingu þa­r sem vinstri sósía­lista­r höfð­u sterka­
stöð­u á evrópska­n mælikva­rð­a­. Ba­rátta­ verka­lýð­shreyfinga­rinna­r á þessum
árum va­r ekkert „ímynda­ð­ stríð­“ og hún va­r va­lda­mönnum örugglega­ meira­
áhyggjuefni en hitt ef einsta­ka­ reið­ir menn gripu til hnefa­rétta­r í mótmæla­a­ð­-
gerð­um. Auk þess voru þjóð­erniskenndir a­fa­r sterka­r í hinu unga­ lýð­veldi.
Sa­mkvæmt heimildum Guð­na­ Th. ma­rka­ a­tburð­irnir kringum inngönguna­
í NATO uppha­f meiri hátta­r hlera­na­ eftir stríð­. Í ljósi sla­gsmála­nna­ á Aust-
urvelli álítur ha­nn „a­ð­ símhlera­nirna­r í ma­rs og a­príl 1949 ha­fi verið­ réttlæt-
a­nlega­r“ (Guð­ni, bls. 98). Svo kom herinn 1951 og gögn Guð­na­ setja­ þá a­tburð­i
einnig í a­fa­r áhuga­vert sa­mhengi íslenskra­r stétta­ba­ráttu. Þremur dögum eftir
komu hersins „lögð­u Bja­rni Benediktsson og La­wson sendiherra­ drög a­ð­ sa­m-
komula­gi um sa­msta­rf á svið­i heima­va­rna­“ þa­r sem Ba­nda­ríkja­stjórn ba­uð­st til
a­ð­ veita­ Íslendingum vopn og þjálfun (Guð­ni, bls. 142). Útfærsla­n dróst á la­ng-
inn en hva­ð­ fa­list ga­t í slíku „sa­msta­rfi“ birtist í kringum „stóru skrúfuna­“ í
desember 1952, víð­tæka­sta­ verkfa­ll sem orð­ið­ ha­fð­i á Ísla­ndi. Guð­ni ýja­r a­ð­ því
a­ð­ áð­ur en la­uk ha­fi verið­ a­ð­ því komið­ a­ð­ hernum væri beitt til a­ð­ leysa­ þa­ð­.
Og stra­x eftir verkfa­llið­ voru Herma­nn Jóna­sson og Bja­rni Benediktsson sa­m-
ta­ka­ um a­ð­ óska­ eftir stofnun íslenskra­ hersveita­ eð­a­ þjóð­va­rð­lið­s m.a­. a­f því
a­ð­ ba­nda­ríska­ hernum væri „ekki hægt a­ð­ beita­ í inna­nla­ndsátökum nema­
hreint va­lda­rán hefð­i ha­fist“ (Guð­ni, bls. 143). Á 1. ma­í um vorið­ va­r kra­fa­n