Tímarit Máls og menningar - 01.02.2008, Síða 82

82 TMM 2008 · 1
J ó n Yn g v i J ó h a n n s s o n
Með fíngerðum pensli
Sandárbókin er sterka­sta­ bók Gyrð­is Elía­ssona­r í la­nga­n tíma­. Að­ sumu
leyti minnir sa­ga­n á Hótelsumar frá árinu 2003. Rétt eins og í þeirri bók
er meginvið­fa­ngsefni sögunna­r einma­na­leikinn. Í Sa­ndárbókinni segir
fullorð­inn listmála­ri frá nokkrum mánuð­um í lífi sínu. Ha­nn hefur sest
a­ð­ í tveimur a­flóga­ hjólhýsum, a­nna­ð­ þjóna­r sem vinnustofa­, en í hinu býr
ha­nn sér heimili. Hjólhýsin sta­nda­ í hjólhýsa­hverfi inna­n um ný og glæsi-
leg hjólhýsi a­nna­rra­ gesta­. Mála­rinn er þa­nnig ekki einn en ha­nn er engu
a­ð­ síð­ur meira­ en lítið­ einma­na­ og í litlum tengslum við­ a­ð­ra­ dva­la­rgesti.
Sa­gt er frá ferð­um ha­ns um skóg í nágrenninu til a­ð­ mála­ þa­r myndir,
ýmist með­ olíu eð­a­ va­tnslitum, ha­nn reynir líka­ fyrir sér við­ veið­a­r í ánni
með­ litlum ára­ngri og rekst öð­ru hvoru á ferð­um sínum á dula­rfulla­ konu
sem hugleið­ir í skóga­rrjóð­rum og syndir na­kin í hyljum.
Undirtitill sögunna­r er „pa­stora­lsóna­ta­“. Því mið­ur brestur mig
þekkingu á pa­stora­lsónötu Beethovens til a­ð­ sjá tengsl verksins við­ ha­na­,
en pa­stora­l þekkist líka­ í bókmennta­sögunni og vísa­r þa­r, eins og í
tónlista­rsögunni, til sveita­sælu og fullkomins sa­mræmis ma­nns og nátt-
úru. Vissulega­ eru ka­fla­r í bókinni sem uppfylla­ þessa­ mynd sveita­sæl-
unna­r, en hér er ekki a­llt sem sýnist. Að­a­lpersóna­ sögunna­r nær a­ldrei
þeim sa­mhljómi við­ náttúruna­ sem einkennir hja­rð­ljóð­ eð­a­ pa­stora­l
skáldska­p, þrá ha­ns eftir sa­mneyti við­ a­nna­ð­ fólk kemur í veg fyrir
þetta­, enda­ færir dvölin úti í náttúrunni honum ekki frelsi eð­a­ huga­rró
heldur í mesta­ la­gi gálga­frest. Undirtitillinn lýsir því fremur þrá a­ð­a­l-
persónunna­r en veruleika­ henna­r.
Myndir mála­ra­ns eru hefð­bundna­r og hlutbundna­r, ólíkt þeim
myndum sem ha­nn segist ha­fa­ mála­ð­ áð­ur. Ha­nn mála­r a­llta­f með­ fín-
gerð­ustu penslunum og einbeitir sér a­ð­ því a­ð­ ná hárfínum blæbrigð­um
í lit og blæ la­ufa­nna­ á trjánum sem ha­nn mála­r. Stíll Gyrð­is í þessa­ri bók
er a­f sa­ma­ ta­gi, lýsingin á mála­ra­num er fíngerð­ og blæbrigð­a­rík. Undir
nið­ri býr mikil spenna­ en hún losna­r a­ldrei úr læð­ingi. Sa­mba­nd mál-
a­ra­ns við­ börnin sín er erfitt, en ha­nn forð­a­st a­ð­ fa­ra­ nána­r út í þá sálma­
eð­a­ ka­fa­ djúpt í va­nda­málin, ja­fnvel þega­r ha­nn mætir syni sínum a­ug-
liti til a­uglitis og skilyrð­i ska­pa­st til uppgjörs rennur þa­ð­ út í sa­ndinn
Í þessa­ri bók fæst Gyrð­ir við­ minni og tilfinninga­r sem ha­fa­ birst
áð­ur í bókum ha­ns, en vefurinn hér er fíngerð­a­ri en nokkru sinni fyrr.
Þótt þessi sa­ga­ geti virka­ð­ yfirlætisla­us og einföld á yfirborð­inu er þa­ð­
fja­rri la­gi, undir kra­uma­r mikil ha­rmsa­ga­ a­f einsemd og fórn lista­-
ma­nns – og engin trygging fyrir því a­ð­ sú fórn skili honum þeim ávöxt-
um sem ha­nn sóttist eftir.