Læknablaðið - 01.12.2016, Page 10

538 LÆKNAblaðið 2016/102
Inngangur
Áhrif hormóna á meðgöngu valda því að gallsteinar eru algengari
meðal þungaðra kvenna en annarra kvenna. Prógesterón dregur
úr hreyfingum gallblöðru og estrógen eykur kólesterólmagn í
galli. Saman auka þau líkurnar á myndun gallsteina.1 Talið er að
allt að 12% þungaðra kvenna hafi gallsteina hverju sinni og að um
0,8% þeirra geti þurft að leggjast inn á spítala vegna gallsteina-
sjúkdóms.2-4 Alvarlegir gallsteinasjúkdómar hjá þunguðum kon-
um á borð við bráða gallblöðrubólgu, gallgangabólgu (cholangitis)
og gallsteina-brisbólgu eru hins vegar sjaldgæfir með tíðni á bil-
inu 0,01-0,05%.5 Gallblöðrutaka ásamt botnlangatöku eru algeng-
ustu skurðaðgerðirnar sem framkvæmdar eru á þunguðum kon-
um, ótengdar meðgöngu (non-obstetrical operations).6 Kjörmeðferð
við gallsteinasjúkdómum í þessum sjúklingahópi hefur ekki verið
vel skilgreind og lengst af hefur verið mælt með íhaldssamri með-
ferð. Með íhaldssamri meðferð hefur hugsunin verið að draga úr
tíðni fósturláta og fyrirburafæðinga sem talin voru fylgja opinni
aðgerð.7 Ókostir þeirrar meðferðar er hins vegar aukin tíðni sjúk-
dómsendurkomu sem er algengari því fyrr sem konur greinast
á meðgöngu.4,8-12 Þá hafa rannsóknir sýnt yfir 20% tíðni bráðrar
Inngangur: Gallblöðrutaka um kviðsjá er talin örugg aðgerð á meðgöngu,
óháð meðgöngulengd. Ekki er vitað hver kjörmeðferð er við gallsteina-
sjúkdómum hjá þunguðum konum. Talið hefur verið að meðferð án
aðgerðar skili bestum árangri á fyrsta og þriðja þriðjungi meðgöngu en
skurðmeðferð sé öruggust á öðrum þriðjungi. Tilgangur rannsóknarinnar
var að kanna tíðni, orsakir, greiningu og árangur gallblöðrutöku hjá þung-
uðum konum á Landspítala á tímabilinu 1990-2010.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn og tók til allra kvenna
er lögðust inn á Landspítala með gallsteinasjúkdóm meðan á þungun stóð
og allt að 6 vikum eftir fæðingu. Skráðar voru meðal annars upplýsingar
um aldur, einkenni, vefjagreiningu og þyngdarstuðul ásamt ASA-flokkun
og fylgikvillum aðgerða hjá þeim konum sem gengust undir gallblöðrutöku
á tímabili rannsóknarinnar.
Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu voru 77 konur lagðar inn með
gallsteinasjúkdóma í samtals 139 innlögnum og nýgengi því 0,09%. Gall-
steinagreiningar voru gallkveisa (n=59), brisbólga (n=1), gallgangasteinar
(n=10) og bráð gallblöðrubólga (n=7). Algengasta ástæða innlagnar var
verkur í efri hægri fjórðungi kviðar (n=63). Fylgikvillar gallsteinasjúkdóma
tengdir meðgöngu voru fyrirburafæðingar (n=2). Fimmtán konur geng-
ust undir aðgerð á meðgöngu og 17 á 6 vikna tímabili eftir fæðingu en
fylgikvillar aðgerða voru helst steinar í gallgangi (n=2). Meðal þyngdar-
stuðull sjúklinga var 31,1 og algengasta ASA-flokkun var 1 (bil: 1-3). Flest
vefjasvör sýndu langvinna bólgu (n=24) og bráða bólgu (n=5) í gallblöðru.
Ályktun: Gallsteinasjúkdómar þungaðra kvenna eru fátíðir, hafa í för með
sér endurteknar innlagnir en tíðni fylgikvilla er lág. Gallblöðrutaka með
kviðsjá hjá þunguðum konum á Landspítala er örugg aðgerð, sem er í
samræmi við erlendar niðurstöður.
Á G R I P
gallblöðrubólgu eða brisbólgu hjá þeim konum sem greinast upp-
haflega með gallkveisu (biliary colic) og aukna tíðni fósturláta og
fyrirburafæðinga hjá þeim sem meðhöndlaðar eru án skurðað-
gerðar.4,13,14
Gallblöðrutaka um kviðsjá er talin örugg aðgerð á meðgöngu
en samkvæmt leiðbeiningum Society of American Gastrointestinal
and Endoscopic Surgeons (SAGES) frá 2011 er mælt með að þung-
aðar konur sem greinast með gallsteinasjúkdóma á meðgöngu séu
teknar til aðgerðar, óháð meðgöngulengd.4,15
Á Íslandi hefur ekki áður verið gerð samantekt á afdrifum
þeirra kvenna sem greinst hafa með gallsteinasjúkdóm á með-
göngu. Tilgangur rannsóknarinnar var því að kanna einkenni,
greiningu, meðferð og afdrif þeirra kvenna sem greindust með
gallsteina á meðgöngu á Landspítala.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði yfir tímabilið 1. janúar 1999
til 31. desember 2010. Bornar voru saman Fæðingarskrá (landskrá
fæðinga) og greininganúmer fyrir gallsteinasjúkdóma (K80-K85)
samkvæmt greiningakerfi Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
(Inter national Classification of Diseases, ICD) og þær konur fundn-
ar sem greindar voru með gallsteinasjúkdóm á tímabilinu meðan
þungun stóð yfir. Upplýsingar voru fengnar úr sjúkraskrám, raf-
rænum sjúkraskrárkerfum Landspítala og frá rannsóknarstofu
Háskólans í meinafræði. Skráðar voru upplýsingar um legutíma,
Gallsteinasjúkdómar hjá þunguðum
konum á Landspítala 1990-2010
Hörður Már Kolbeinsson læknir1, Hildur Harðardóttir læknir1,2, Guðjón Birgisson1,3, Páll Helgi Möller læknir1,3
R A N N S Ó K N
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2kvensjúkdómadeild, 3skurðlækningadeild Landspítala.
Fyrirspurnum svarar Páll Helgi Möller pallm@landspitali.is
Höfundar hafa útfyllt eyðublað um hagsmunatengsl.
https://doi.org/10.17992/lbl.2016.12.110
Greinin barst 24. maí 2016, samþykkt til birtingar 20. október 2016.