Læknablaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 32

560 LÆKNAblaðið 2016/102
Auðvitað er svo misjafnt hversu mikið af
tillögum þeirra urðu að veruleika enda
breyttist samfélagið hratt á næstu ára-
tugum og efnahagsástand réði miklu um
uppbyggingu bæjanna. Í Reykjavík má sjá
skýr merki um hugmyndir Guðmundar
í þeim hverfum borgarinnar sem voru
að byggjast upp á þessum árum. Má til
dæmis nefna austasta hluta Þingholtanna
og Vesturbæ norðan Hringbrautar. Annars
staðar þar sem eldri byggð var fyrir og
þeir félagar vildu breyta og fjarlægja eldri
hús, urðu áhrifin víða minni. Þar má
nefna Eyrina á Ísafirði þar sem þeir vildu
fjarlægja hina óreglulegu timburhúsa-
byggð en af því varð aldrei og lítið byggt
eftir þeirra tillögum.
Skipulags- og samgöngumál hafa á
undangenginni öld farið í gegnum ýmsar
vendingar og oft með mikla áherslu á
tæknileg atriði á kostnað fagurfræði og
félagslegra og efnahagslegra þátta í þétt-
býlissamfélaginu en Guðmundur lagði
áherslu á samþættingu allra þessara þátta.
Nú erum við í vissum skilningi komin aft-
ur á upphafsreit að því leyti að skipulags-
fræðingar og borgarhönnuðir hafa á síð-
ustu árum og áratugum leitað í auknum
mæli aftur til þeirra hugmynda sem settar
voru fram um aldamótin 1900, til þeirra
kenninga sem Guðmundur var frumkvöð-
ull að því að kynna hér á landi.
Sá ekki fyrir uppgang einkabílsins
Pétur: Í hugmyndum sínum um lýðheilsu
hugsaði Guðmundur ekki eingöngu um
líkamlega heilsu borgaranna heldur
einnig andlega vellíðan. Hann leggur
því mikla áherslu á fagurfræði skipulags
og bygginga þannig að fólki líði vel í
almenningsrýmum borgarinnar. Það er
einnig vert að geta þess að hugmyndir
Guðmundar og Guðjóns vöktu töluverða
athygli erlendis. Þeir fóru í fyrirlestraferðir
þar sem þeir kynntu hugmyndir sínar og
skipulagsforkólfar komu hingað erlendis
frá og kynntu sér hvernig tillögur þeirra
birtust í framkvæmd.
Ásdís Hlökk: Það má velta fyrir sér
hvort til sé eitthvað sem kalla mætti ís-
lenska bæjarmynd og ef hún er til, þá hve
mikil áhrif hugmyndir Guðmundar Hann-
essonar og Guðjóns Samúelssonar hafa
haft á hana. Þeir höfðu einstakt tækifæri
til að móta hugmyndir okkar um skipulag
íslensks þéttbýlis. Þótt áhrif þeirra séu
víða skýr verða áhrif þeirra minni þegar
frá líður vegna þess hversu miklar
breytingar verða í samfélaginu um og upp
úr miðri síðustu öld. Þeir sáu til dæmis
ekki fyrir hversu stórt hlutverk einkabíll-
inn myndi hafa í skipulags- og samgöngu-
málum. Þannig sáu þeir fyrir sér Reykja-
vík byggjast upp innan Hringbrautar (nú
Hringbraut og Snorrabraut) með járnbraut
meðfram byggðarmörkum. Reykjavík líkt
og margir íslenskir bæir gekk í gegnum
mikla uppbyggingu á eftirstríðsárunum
þar sem fyrirkomulag byggðar og sam-
göngulausnir í anda módernismans og
bílmiðaðs skipulags eru mjög áberandi í
bæjarmyndinni.
Pétur: Guðmundur náði engu að
síður mjög miklu fram sem hugmynda-
fræðingur um skipulagsmál og lýðheilsu,
bæði sem höfundur þessa rits, sem einn
aðalhöfunda fyrstu skipulagslaganna og
síðan með setu sinni í nær tvo áratugi í
skipulagsnefnd ríkisins.
Ásdís Hlökk: Áhrif Guðmundar eru
meiri en flestra annarra á þessum vett-
vangi hér á landi og því er full ástæða til
að minnast þess með endurútgáfu þessa
merka rits.
Margar hugmynda Guðmundar náðu fram að ganga en hér lagði hann til breytingu á skipulagi Eyrarinnar á Ísafirði. Ekki varð af þeim áætlunum og timburhúsabyggðin á Eyrinni
er enn á sínum stað.
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R