Læknablaðið - 01.03.2016, Page 29

LÆKNAblaðið 2016/102 137
Faglegt sjálfræði lækna er skert frá því
sem áður var, um það geta flestir verið
sammála. Menn greinir hins vegar á um
hvort það er gott eða slæmt, fyrir sjúk-
lingana okkar eða fyrir okkur læknana
sjálfa. Mest áhrif hefur upplýsingabylting-
in haft. Flest er orðið aðgengilegt sjúkling-
um okkar sem eru svo oft í vandræðum
með að túlka upplýsingarnar sem engu
að síður gefa þeim völd og auka sjálfræði
þeirra á kostnað læknisins. Aukið sjálf-
ræði sjúklinganna okkar kemur þeim til
góða auðvitað en það er margt annað sem
þrengir faglegan stakk okkar læknanna
í því að praktísera fagið sem við höfum
lagt svo mikið á okkur að öðlast færni í.
Heilbrigðisyfirvöld eru iðin við að leggja
okkur lífsreglurnar, okkur er uppálagt að
votta fyrir yfirvöldum hvað við gerum og
rökstyðja ákvarðanir. Krafan um skrán-
ingu á starfi okkar er mikil og fer vaxandi
og reistar eru hindranir ef um dýra með-
ferð er að ræða. Krafa okkar sjálfra um
sannreynda læknisfræði og meðfylgjandi
klínískar leiðbeiningar takmarka frelsi
og setja skorður. Þetta byrjaði allt saman
árið 1814 þegar Rene Laennec kunni ekki
við að leggja vanga að brjósti barmfagurs
sjúklings og rúllaði upp pappírsörk og
hlustaði gegnum hana. Stetoskopið kom
fram og markaði upphafið að hinum hlut-
læga lækni sem notfærði sér tækni til að
meta ástand sjúklingsins. Með vaxandi
sérhæfingu og tækni, fjarlækningum,
internet-lækningum og „app-lækningum“
þynnist læknislistin út að miklu leyti.
Við trúum því meira að segja sjálf að
tæknin geti komið í stað læknisviðtalsins
og tökum mörg hver þátt í þessari þróun
af fullum þunga og gjaldfellum nærveru
læknisins án þess að blikka auga. Þó eru
raddir sem vara við þessari þróun. Heim-
ilislæknar hafa látið sig málið varða. Við
heimilislæknar höfum ekkert sérhæft síló
til að halda okkur í. Lífið hjá okkur er
stanslaus göngudeild, endalaus læknis-
viðtöl, oft við fólk við þekkjum vel og eru
orðnir vinir okkar. Við erum ennþá lág-
tæknilæknar þó að það hafi breyst mikið
og við séum komnir með segulómtækin í
fangið eins og aðrir. Ennþá tölum við samt
öll um læknislistina. Að fagið læknisfræði
sé blanda af vísindum og list. Við þekkjum
öll úr starfi okkar hvað samskipti okkar
við sjúklingana skipta þá (og okkur) miklu
máli. Hversu mikilvæg nærvera læknisins
og hlýja er. Að læknisviðtalið hafi sinn
eigin lækningamátt. Að mínu mati liggur
lausnin á heilbrigðisvandamálum fram-
tíðarinnar einmitt í því að skoða kjarnann
í faginu læknisfræði, fara til fortíðar og
hefja til virðingar aftur læknisviðtalið
sjálft og nálægðina fremur en að reiða
okkur á oftast gagnslausa gæðavísa og
öpp.
Straumlínustjónun er það nýjasta sem
innleiða á í lækningum. Rykið hefur verið
dustað af hugmyndum verksmiðjufram-
leiðslu. Nú skal iðnvæða læknisfræðina
enn frekar. Ekkert má fara til spillis.
Engum tíma skal sóað. Engum peningum
skal sóað. Hvert einasta skref í lækningum
skal skoðað, metið og fjarlægt ef það hefur
ekki „verðmæti“. Samkvæmt hugmynda-
fræði straumlínustjórnunar skal skilgreina
verðmæti í lækningum. Allt sem ekki
skapar verðmæti skal fjarlægt. En hvernig
er sú skilgreining? Er sú skilgreining á
forsendum sjúklinganna, læknanna eða
bara þeirra sem fjármagna þjónustuna,
það er heilbrigðisyfirvalda? Læknunum
er reyndar hægt og hljótt ýtt til hliðar
í ákvarðanatöku og læknisnámið sem
krefst meira vinnuframlags en nokkurt
annað háskólanám er ekki nóg lengur. Nú
þarf læknir helst að að vera með stjórn-
unarmenntun eða MBA eða viðskipta-
fræðingur eða eitthvað þess háttar í viðbót
við læknismenntun sína til þess að fá að
komast að stjórnborðinu. Til þess að hafa
áhrif á ákvarðanir um eigin störf. Læknir
er ekki einu sinni orðinn læknir þegar há-
skólanámi lýkur. Við tekur starfsþjálfun
og sérmenntun sem tekur mörg ár áður en
hann getur talið sig jafningja meðal lækna.
Skortur á áhrifum á störf sín og vanmáttur
gagnvart öllu því sem læknirinn getur
ekki stjórnað leiðir til óánægju. Ekkert
gengur meira nærri þér sem lækni en ef
einhver traðkar á þinni faglegu ráðvendni.
Ráðskast með þig, hvort sem það er
sjúklingur eða yfirboðari. Til lengri tíma
verður slíkt skaðlegt heilsu læknisins,
leiðir til óánægju, vanmáttar og að lokum
útbruna.
Í smásögu sinni „Sveitalæknirinn“ frá
1917 lýsir Franz Kafka upplifun læknis á
aðstæðum sem hann ræður ekki við og
ríða honum að lokum að fullu. Frásögnin
er draumkennd og súrrealistísk og skelfi-
leg. Læknirinn sinnir heilagri skyldu sinni
að hjálpa sjúklingi í neyð og á sama tíma
fórnar hann sínum nánustu og stofnar
þeim í hættu og að lokum sinni eigin
heilsu. Hann verður aldrei samur á eftir.
Að launum fyrir viðleitni sína fær hann
skammir og vanþakklæti sjúklings og
aðstandenda og ærandi hnegg risastórra
hesta ofan í hálsmálið við sjúkrabeðið.
Að lokum er hann afklæddur og lagður í
rúmið við hlið sjúklingsins.
Ú R P E N N A S T J Ó R N A R M A N N A L Í
Þorbjörn Jónsson, formaður
Orri Þór Ormarsson, varaformaður
Björn Gunnarsson, gjaldkeri
Magdalena Ásgeirsdóttir ritari
Arna Guðmundsdóttir
Hildur Svavarsdóttir
Magnús Baldvinsson
Tinna Harper Arnardóttir
Þórarinn Ingólfsson
Í pistlunum Úr penna stjórnarmanna
LÍ birta þeir sínar eigin skoðanir en ekki félagsins.
Stjórn LÍ
Um Kafka og straumlínustjórnun
Þórarinn
Ingólfsson
heilsugæslulæknir
í Efra-Breiðholti og
formaður Félags
íslenskra heimilislækna
thorarinn.Ingolfsson@heilsugaeslan.is