Læknablaðið - 01.05.2016, Blaðsíða 41

LÆKNAblaðið 2016/102 249
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
ur langdvölum í útlöndum við að drepa
menn og yrkja ódauðleg kvæði. Kannski
eru þetta skilaboð til eiginkvenna Snorra
að láta hann í friði við bókfellin og ferða-
lögin og einbeita sér að barnauppeldi og
búsumsýslu.“
Áhrifavaldar á örlög karla
Í heimi Íslendingasagnanna snúast átök
um heiður og völd og hefndarskyldan er
hafin yfir vafa ef gert er á hluta manns.
„Sterkustu konur Íslendingasagn-
anna, Hallgerður Langbrók og Guðrún
Ósvífursdóttir, semja sig algjörlega að
þessu miskunnarlausa samfélagi hefndar-
drápa sem ganga eins og rauður þráður í
gegnum sögurnar. Þær egna karlmenn til
átaka og hafa úrslitaáhrif á örlög þeirra
en ráða sorglega litlu um sitt eigið líf.
Karlmennirnir eru hvatvísir, hégómlegir
og graðir og kona einsog Hallgerður átt-
ar sig á því hvaða áhrif hún getur haft á
karlmenn með fegurð sinni og kynþokka.
Hún tryllir alla karlmenn í kringum sig.
Hún sefur hjá sex mönnum ef marka má
Njálu og þeir deyja allir á voveiflegan hátt.
Sagan refsar henni síðan grimmilega fyrir
að hafa beitt valdi sínu á þennan hátt.
Hallgerður er flagð undir fögru skinni að
dómi höfundar Njálu. Það er engan veginn
jafnræði með þeim Hallgerði og Gunnari
þegar fundum þeirra ber fyrst saman.
Engum sögum fer af kvennamálum
Gunnars fram að fyrsta fundi þeirrar Hall-
gerðar en hann er líklega hreinn sveinn og
heillast af þessari frægu, lífsreyndu ekkju
sem miklum sögum fór af. Það er velþekkt
að ungir menn og óreyndir í kynferðis-
málum heillast af lífsreyndum konum.
Hann er kvíðinn og óttast að standa ekki
undir væntingum Hallgerðar í rúminu.
Gunnar er háður sínum besta vini, Njáli,
og spyr hann í sífellu ráða um allt milli
himins og jarðar. Þetta nána samband
þeirra Gunnars og Njáls fellur Hallgerði
mjög illa og hefur komið henni á óvart.
Hún hélt að hún væri að giftast hraustasta
manni á landinu en fékk í hjónasængina
taugaveiklaðan mann, algjörlega óreyndan
í kynlífi og samskiptum við konur. Sam-
band þeirra Njáls og Gunnars er á þann
veg að vel má gera því skóna að þeir hafi
verið elskendur og Gunnar tekur ávallt
afstöðu með Njáli og Bergþóru gegn eig-
inkonu sinni Hallgerði þegar á reynir.
Allt fer þetta úr böndunum og endar með
dauða Gunnars sem höfundur sögunnar
gerir að þolanda en konan er hinn illi ger-
andi sem tryllir hetjuna með fegurð sinni
og skilur hana eftir til að deyja.“
Samkynhneigð var tabú
„Í karlmannasamfélagi þessara tíma var
kynlíf einstaklinga af sama kyni fordæmt.
Í Grágás er stranglega bannað að væna
menn um slíkt þó hvergi sé kveðið á um
refsingar eða bönn við samkynhneigð.
Kirkjan fordæmdi reyndar allt það kynlíf
sem ekki var stundað milli karls og konu
í hjónabandi og sagnaritararnir hafa verið
meðvitaðir um það. Það er athyglisvert að
sögurnar geta í raun ekki um neinn mann
sem örugglega nýtur kynlífs með öðrum
karlmönnum. Sögurnar fjalla eiginlega
mest um móðganir og ásakanir sem hníga
í þessa átt. Það var stórhættulegt að núa
andstæðingi sínum því um nasir að hann
væri argur eða sorðinn. Sögurnar geta um
allmarga menn sem týndu lífinu vegna
ógætilegra orða um kynhegðun einhverra
höfðingja. Ekki er þó að efa að í þessu
lokaða karlasamfélagi þar sem karlmenn
eyddu löngum stundum saman í ferða-
lögum og hernaði hafi sitthvað gerst sem
aldrei rataði inn á síður Íslendingasagna.“
„Ég vorkenni konum Ís-
lendingasagnanna og Sturl-
ungu. Mér finnst líf þeirra öm-
urlegt og flestar eru þær undir
hæl einhverra karla sem stjórna
lífi þeirra,“ segir Óttar Guð-
mundsson höfundur bókarinnar
Frygð og fornar hetjur.