Fréttatíminn - 19.08.2016, Blaðsíða 28

28 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 19. ágúst 2016
Þetta heimaland lifir helst í minninu
og svo á Facebook, í vina- og kunn-
ingjahópnum sem telur vissulega
ófáar kynslóðir – en þar sem manns
eigin kynslóð er samt oftast fjöl-
mennust. Kynslóð sem er mögulega
dreifð víða en á sér sameiginlega
fortíð, til dæmis í grunnskólum ní-
unda áratugarins og framhaldsskól-
um þess tíunda. Og allar bíómynd-
irnar og sjónvarpsþættirnir sem við
sáum öll af því úrvalið var svo miklu
fátæklegra áður en internetið bjó til
tímavél þar sem fortíðin er stund-
um ekki nema nokkra músarsmelli
í burtu.
En stundum virðumst við öll fara
í eina stóra hópferð til fortíðarinnar.
Eins og fyrir ári síðan þegar menn
fögnuðu því að október 2015 væri
kominn í alvörunni, framtíðin sem
var lofað í Back to the Future, mynd
sem snérist einmitt um að flýja 1985.
En núna viljum við komast þangað
aftur, það er ekkert varið í þennan
svifbrettalausa nútíma.
Við stilltum samt tímavélina ekki
nógu nákvæmlega, við lentum árið
1983 – en þetta rennur hvort eð er
allt saman í minninu í eitt stórt eitís,
af því sú enskusletta lýsir ástandinu
miklu betur en þessi skringilegi ní-
undi áratugur. Með öðrum orð-
um; við enduðum öll á að glápa á
Að flýja tímann: Stranger
Things og eitís-nostalgían
„Fortíðin er framandi land.“
Þessi fleygu orð L.P. Hartley
eiga ágætlega við um löngu
liðnar aldir – en tiltölulega
nýliðnir áratugir eru hins
vegar kunnuglegri, mögu-
lega er fortíð bernskunnar
okkar eiginlega heimaland,
nútíminn með öllu sínu nýja-
brumi og breytingum, þá sí-
fellt ný útlönd, splunkunýjar
borgir sem við erum nýbúin
að læra að rata í þegar nýtt
hverfi er byggt sem gerbreyt-
ir öllu.
Ásgeir H. Ingólfsson
ritstjorn@frettatiminn.is
Stranger Things á Netflix, stærsta
sjónvarpsviðburð á minni Facebook
síðan Ófærð kláraðist.
Fyrir þá sem ekki hafa horft þá
fjalla þættirnir um fjóra unga stráka
sem spila Dungeons & Dragon
klukkutímum saman, þangað til
einn þeirra hverfur. Þættirnir fjalla
líka um Eleven, fámála snoðklipta
stelpu með yfirnáttúrulega krafta,
þeir fjalla um mömmuna sem er að
tryllast út af því sonur hennar er
horfinn, þeir fjalla um unglingana
(eldri systkinin) sem þurfa að kljást
við fyrstu ástina á meðan þeir reyna
að finna vini sína og bræður og svo
fjalla þeir auðvitað um samsæri yfir-
valda og dularfulla yfirnáttúru.
Sú yfirnáttúra er önnur vídd sem
er kölluð The Upside Down og þar
býr skrímsli – og einhvern veginn
virðist Eleven litla tengja þessa tvo
heima saman. En kannski er yfir-
náttúran líka krabbameinið sem
tók dóttur lögreglustjórans, í einni
af hugvitsamlegri greiningum sem
ég hef séð á Facebook eru líkindi
þessa handanheims og ósýnilegu
mengunarinnar sem olli sjúkdóm-
um í heilu bæjarfélögunum í Banda-
ríkjum níunda áratugarins tíunduð,
þessir þættir eru lýðheilsuádeila – á
ástandið áður en Bandaríkjamenn
útvistuðu bæði allri þessari mengun
og öllum þessum störfum til Kína,
mögulegs arftaka heimsveldiskrúnu
þeirra. En þótt um þetta sé ekki rætt
þá skynja krakkarnir að það er eitt-
hvað rotið bak við glansmyndina
og ýmsu vafasömu er sópað undir
teppið.
Winona snýr aftur
En lykilþema þáttanna er þó hrein-
lega nostalgían sjálf. Það er helst
tvennt sem gefur til kynna að
þættirnir séu ekki hreinlega gerðir
árið 1983; einn strákanna fjögurra
er svartur og Winona Ryder leik-
ur núna mömmuna en ekki vand-
ræðaunglinginn. Winona er sjálf
við að fá nett taugaáfall, tæknilega
séð af því að annar sonur hennar er
horfinn en hún er líklega ekki síð-
ur að fá nett sjokk fyrir hönd okk-
ur allra, þegar við sjáum að vand-
ræðaunglingur æskunnar er nú
orðin mamma okkar. Við sjálf erum
orðin foreldrar okkar – en tengjum
samt miklu betur við krakkana.
Óteljandi minni eru í eitís-
Áhrifavaldar:
Stranger Things eru vel að sér í eitís
menningu og vísanirnar eru út um
allt. Meðal þeirra helstu eru:
E.T.
Eleven hagar sér um margt eins og
geimvera, þessi heimur er henni
greinilega framandi – og strákarnir
byrja að skilja heiminn upp á nýtt í
gegnum hana. Auk þess eru bæði El-
even og E.T. dulbúin með ódýrri hár-
kollu og stelpufötum og krakkarnir
fara flestra sinna ferða á hjólum.
Stephen King
Það kemur nánast á óvart að King
hafi ekki skrifað þættina, því þeir eru
svo sannarlega í hans anda. Eleven
gæti verið hvort sem er Charlie úr
Firestarter eða Carrie úr samnefndri
sögu, ungar stúlkur með yfirnáttúru-
lega krafta sem þær hafa litla stjórn
á. Þá er handanheimurinn dularfulli
ansi kunnuglegur úr sumum ójarð-
bundnari sögum King.
Stand by Me og Goonies
Fáar myndir lýstu vináttu stráka í
síðbernsku níunda áratugarins jafn
vel og þessar tvær, vináttu sem ýmist
styrktist eða brast þegar á reyndi,
rétt áður en þeir komust á kyn-
þroskaskeiðið, þegar þeir standa í
fyrsta skipti andspænis þeirri illsku
sem hímir bak við sakleysislegan
smábæjasjarmann. Duffer-bræðurnir,
höfundar þáttanna, létu einmitt aðal-
leikarana lesa línur úr Stand by Me í
leikprufum.
Stranger
Things.
Smábær
umturnast
þegar börn
taka að
hverfa og
aðstand-
endur
þeirra fara
að sjá sýnir.