Fréttatíminn - 23.09.2016, Blaðsíða 12

12 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 23. september 2016
Halla Sigríður Steinólfsdótt-
ir, fjárbóndi í Fagradal, segir
mikil sóknarfæri felast í
lífrænni ræktun.
„Neytendur er farnir að kalla eft-
ir lífrænni vottun því hún tryggir
dýravelferð og að dýrin séu ekki
fóðruð á erfðabreyttum áburði
heldur grasi og heyi. Margir halda
að allt íslenskt lambakjöt sé lífrænt
en það er ekki þannig,“ segir Halla
Sigríður Steinólfsdóttir, bóndi í
Ytra-Fagradal. Halla er einn af fáum
bændum á Íslandi sem stundar líf-
ræna sauðfjárrækt og hún er eini
bóndinn á landinu sem elur slát-
urlömbin sín á hvönn til að ná fram
sérstöku bragði.
Höllu hafði lengi dreymt um að
skipta yfir í lífrænan búskap en
það var ekki fyrr en árið 2010 sem
hún segir það hafa borgað sig. „Þá
fyrst var gert ráð fyrir styrkjum til
bænda sem vildu laga búin sín að
lífrænni ræktun svo við hentum
okkur út í breytingar. Síðan voru
styrkirnir dregnir til baka en nú
hafa þeir komið aftur,“ segir Halla
sem vonast eftir skýrari stefnumót-
un stjórnvalda.
Sama ár fór sláturhúsið á Blöndu-
ósi að greiða 20% hærra verð fyrir
lífrænt vottaða skrokka en það var
um tíma eini vottaði sláturleyfis-
hafinn fyrir lífrænt kjöt. Í dag er
sláturhúsið á Hvammstanga einnig
komið með lífræna vottun og fer
Halla þangað með dýrin sín því það
er styttri vegalengd.
Halla segist horfa til mun betri
tíma í lífrænni ræktun og það sé
fyrst og fremst neytendum að
þakka. „Þetta hefur verið barning-
ur en ég hef trölla-
trú á þessu og
það er gaman
að vera bóndi
í dag. Það er
heldur ekkert
hægt að fara
til baka þegar maður er búin
að vinna sig inn á markaði,“ segir
Mikill stuðningur við
íslenskan landbúnað
Samkvæmt Efnahags- og framfarastofnuninni, OECD, er stuðningur stjórn-
valda á Íslandi meðal því allra hæsta sem þekkist. Ef íslensk stjórnvöld myndu
styðja landbúnaðinn álíka og gert er innan Evrópusambandsins hefðu 7,3
milljörðum króna minna runnið úr ríkissjóði í fyrra til landbúnaðarins og álögur
á neytendur hefðu orðið 10,9 milljörðum krónum lægri. Íslensk landbúnaðar-
stefna kostar því neytendur og skattgreiðendur um 18,2 milljörðum meira ár-
lega en ef hér ríkti landbúnaðarstefna Evrópusambandsins.
Munurinn yrði heldur meiri ef miðað væri við Bandaríkin. Þar eru niður-
greiðslur sem hlutfall af framleiðsluverði ívið lægri en í Evrópusambandinu og
sömuleiðis byrði neytenda vegna tolla og annars konar hamla á samkeppni. Ef
hér væri rekin bandarísk stefna myndu neytendur og skattgreiðendur greiða
um 19,9 milljörðum króna minna til landbúnaðar.
Ef miðað er við kanadíska stefnu batnaði hagur skattgreiðenda og neyt-
enda um 21,9 milljarða króna á ári eða um 219 milljarða króna ef miðað er við
gildistíma búvörusamningsins. Og munurinn verður enn meiri ef miðað er við
Ástralíu, 25,7 milljarðar króna árlega, og enn meira ef við miðum við Nýja-Sjá-
land eða 25,9 milljarðar króna.
En Ísland er ekki eina landið sem styrkir landbúnað sinn mikið í hlutfalli við
verðmæti framleiðslunnar. Ef við tækjum upp japanska stefnu myndu neytend-
ur þurfa að borga meira vegna tolla og innflutningsbanns en skattgreiðendur
hins vegar minna. Bættur hagur íslensks almennings yrði ekki nema 1,5 millj-
arðar króna af japanskri stefnu.
Einu löndin sem styrkja sinn landbúnað meira en Íslendingar eru
Svisslendingar og Norðmenn. Bæði löndin eru utan Evrópusambandsins og
hafa því miklar hömlur á innflutningi landbúnaðarvara og leggja á þær tolla
til að vernda eigin framleiðslu. Og bæði löndin styrkja hefðbundinn landbún-
að ríkulegar en Íslendingar. Þetta er augljóst þeim sem ferðast um þessi lönd.
Hefðbundinn fjölskyldubýli eru áberandi í norskum sveitum og í Sviss er víða
enn búrekstur inni í bæjum og þorpum. Þar hafa fjölbreyttari samfélög vaxið
utan um bóndabæina svo sjá má kýr á beit í íbúðahverfum.
Ef Íslendingar ætluðu að styrkja sinn landbúnað til jafns við Norðmenn yrðu
þeir að leggja um 9,5 milljörðum meira á neytendur og skattgreiðendur og álíka
mikið ef hér yrði lögð á svissnesk landbúnaðarstefna. Það gerir um 35 prósent
aukningu á stuðningi við landbúnað.
Bæði eru þessi lönd, Noregur og Sviss, vellauðug. Umframstuðningur þeirra
við landbúnað er því minni ef miðað er við landsframleiðslu. Þá er stuðningur-
inn í Sviss aðeins 4 prósent hærri en á Íslandi og 25 prósent minni en í Noregi.
Þessi lönd eru þau einu sem styrkja landbúnað meira en Íslendingar sé miðað
við framleiðsluverðmæti landbúnaðarvara. Sviss er eina landið sem styrkir
landbúnað meira en Íslendingar, sé miðað við landsframleiðslu. | gse
Neytendur Skattgreiðendur
Ísland
1,22% af landsframleiðslu
Bandaríkin
0,42% af landsframleiðslu
Noregur
0,91% af landsframleiðslu
Kanada
0,38% af landsframleiðslu
Sviss
1,27% af landsframleiðslu
Nýja-Sjáland
0,28% af landsframleiðslu
Evrópu-
sambandið
0,7% af landsframleiðslu
Ástralía
0,12% af landsframleiðslu
Kökurnar sýna stuðning neytenda og skattgreiðenda við landbúnað í löndunum sem hlutfall af verð-
mæti landbúnaðarframleiðslunnar. Prósentutalan sýnir stuðninginn sem hlutfall af landsframleiðslu.
Bóndinn var búinn að fá frá
skattgreiðendum kr. 1.579, kr.
Í ár nema beingreiðslur og aðrar greiðslur
til sauðfjárbænda, fyrir utan ullargreiðslur,
um 4,9 milljörðum króna. Samanlögð
innanlandsneysla og útflutningur var í
fyrra um 9420 tonn. Ef við deilum þessar
upphæð niður á kíló þá nema þær um kr.
524,- á hvert kíló og þar sem hryggurinn
er verðmætasti hlutinn út úr búð jafngildir
það kr. 877,- á hvert kíló hryggjar.
Hver selur
okkur hrygginn?
Þessi hryggur kostar 4.316 krónur út í búð. Raunverulegt verð hans
er hins vegar 5.895 krónur þar sem skattgreiðendur greiða bændum
beint fyrir að framleiða lambakjöt. Svona skiptast þessar krónur:
Fjármálaráðuneytið
fær kr. 428,-
Það er lagður 11 prósent
virðisaukaskattur á lambakjöt,
eins og annan mat. Ríkissjóður
fær því til baka kr. 428,- á móti
þeim kr. 1579,- sem hann lagði
til framleiðslu hryggjarins.
Nettóframlag ríkissjóðs er því
kr. 1151,-
Verslunin fær kr. 876,-
Þetta er nokkuð há álagning, eða 29
prósent, þar sem miðað er við óunninn
hrygg. Álagning er yfirleitt mun minni á
unnar afurðir. Þiðinn tapar hryggurinn
vökva meðan hann hangir, um 5 pró-
sent á dag. Álagning búðar sem veitir
slíka þjónustu fellur því niður í kr. 681,-
eftir einn dag, í kr. 497,- eftir tvo daga
og í kr. 321,- eftir þrjá daga á krók.
Afurðastöðin fær kr.
1.214,-
Þetta er gjaldið fyrir að taka við
dýrinu, slátra því, flá, hreinsa og
snyrta, frysta og flytja í búðina.
Bóndinn fær frá
neytandanum kr. 1799,-
Þetta er hlutur bóndans af hrygg
sem vegur 1,8 kg., kr. 999,- á
kílóið. Það er mun hærra en þær
kr. 538,- sem afurðastöðvar bjóða
bændum í dag. Það er meðalverð
á skrokk, en hryggur er mun
verðmætari en framparturinn og
slögin og því er eðlilegt að reikna
upp verð hryggjarins til að fá út
hlut bóndans út í búð.
Selur kjötið
beint á
veitingahús
erlendis
„Ef það er offramboð á venjulegu lambakjöti þá er sóknarfæri í lífrænu.“ Mynd | Hari
Halla sem selur mest af sínu kjöti
beint inn á veitingahús í Reykja-
vík og Kaup-
mannahöfn.
„Þet ta er
framtíðin og
nú hefur fram-
kvæmdastjóri
Landssam-
taka sauðfjárbænda sagt það líka,
að framtíðin sé að fá lífræna vott-
un til að veita okkur sérstöðu á er-
lendum markaði. Ef það er offram-
boð á venjulegu lambakjöti þá er
sóknarfæri í lífrænu. Það eru alltaf
fleiri veitingahús, bæði hér heima
og erlendis, að sýna afurðunum
mínum áhuga og ef þetta heldur
svona áfram mun vanta miklu fleiri
lífræna sauðfjárbændur hérlend-
is.“ | hh
VONDU KERFIN:
landbúnaðarKERFIÐ