Fréttatíminn - 23.09.2016, Blaðsíða 14

Tækifæri
Nóatúni 4 • Sími 520 3000
www.sminor.is
ÞvottavélRyksuga
Vindur upp í 1400 sn./mín. Kolalaus,
hljóðlátur mótor með 10 ára ábyrgð.
Orkuflokkur B. Útblástur A. Parkett
og flísar, flokkur D. Teppi, flokkur E.
Fullt verð: 139.900 kr.Fullt verð: 19.900 kr.
Tækifærisverð:Tækifærisverð: WM 14P4E8DNVS 06B120
99.900 kr.15.900 kr.
Tekur mest
8
Orkuflokkur
10 ára
ábyrgð
á
iQdrive

mótorn
um.
14 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 23. september 2016
Krónan er á bændaveiðum
0 20 40 60 80 100 120 140
Santo Domingo
Tel Aviv
Kairó
Jeddah
Jakarta
Bangkok
Hong Kong
Casablanca
Macau
Seoul
Kuwait
New York
Amman
Tokyo
Reykjavík
Nicosia
Taipei
Istanbul
Shanghai
Stokkhólmur
Singapore
Sydney
Róm
Vín
Amsterdam
Aþena
Toronto
Zagreb
Sofia
Zürich
Lisabon
Berlín
Dublin
Búkarest
Kuala Lumpur
Osló
Doha
Dubai
Budapest
London
Kaupmannahöfn
Madrid
Brussel
París
Vilnius
Helsinki
Varsjá
Prag
Bratislava
Edinborg
Moskva
Billy
Kjúklingur
Oddný Anna Björnsdóttir segir Krónuna hafa sett sér stefnu um samfélagsábyrgð og meðal markmiða stefnunnar sé að auka
framboð á lífrænni ferskvöru. Mynd | Rut
Oddný Anna Björnsdóttir,
ráðgjafi hjá Krónunni, segir
neytendur hrópa á lífræna
ferskvöru. Skortur á fram-
boði valdi því að stór fyrir-
tæki séu farin að fjárfesta í
lífrænum landbúnaði.
„Þróunin um allan heim er í átt að
meiri sjálfbærni og við hjá Krón-
unni finnum fyrir mikilli aukningu
í áhuga og eftirspurn eftir ferskvöru
frá velferðarbúum og lífrænum
framleiðendum,“ segir Oddný Anna
Björnsdóttir, ráðgjafi hjá Krónunni.
„Það eina sem hindrar þessa þróun
er skortur á framboði og það á líka
við erlendis.
Þess vegna
eru erlend-
ar smásölu-
og veitinga-
staðakeðjur
og l í frænir
framleiðendur farnir að fjárfesta í
lífrænum búum eða jafnvel fram-
leiða sjálf í stað þess að bíða eftir að
bændur bregðist við eftirspurninni.“
Oddný segir Krónuna hafa sett
sér stefnu um samfélagsábyrgð og
eitt af markmiðunum sé að auka
framboð á lífrænni ferskvöru og
velferðarkjöti.
„Það er ekkert mál að nálgast líf-
rænar þurrvörur en tveir þriðju af
því sem við kaupum er ferskvara
og þar þurfum við að bæta okkur í
vöruúrvali. Ef þú vilt verða ábyrg-
ur neytandi reynirðu að kaupa sem
mest af vörum úr nærumhverfinu
til að minnka vistspor, en ekki að
skipta yfir í erlenda vöru. Að mínu
mati er megin ástæðan fyrir skorti
á lífrænum landbúnaðarvörum
sú að stjórnvöld hafa ekki mótað
stefnu um að auka lífræna ræktun
í landinu, sinnt fræðslu eða stutt
við bakið á þeim sem vilja skipta
yfir með aðlögunarstyrkjum.
Hingað til hefur verið bæði erfitt
og áhættusamt
fyrir bændur
að taka þetta
skref en við hjá
Krónunni erum
á bændaveið-
um. Ef bænd-
ur hafa áhuga á að skipta yfir í líf-
ræna ræktun og framleiðendur að
auka úrval á lífrænum vörum þá er
Krónan tilbúin í samstarf.“
Oddný fagnar því að skref í átt að
aukinni sjálfbærni séu tekin í nýj-
um búvörusamningum m.a. með
aðlögunarstyrkjum til þeirra sem
vilja skipta yfir í lífræna ræktun
en segir sárvanta skýra stefnu til
framtíðar.
„Á Íslandi erum við í mun betri
stöðu en önnur lönd til þess að
breyta framleiðsluaðferðum í
landbúnaði. Það er svo margt já-
kvætt við íslenskan landbúnað.
Hér hafa vaxtahormón og sýklalyf
í fyrirbyggjandi tilgangi alltaf verið
bönnuð og við höfum ekki þurft að
nota mikið af skordýraeitri vegna
hins kalda loftslags. Það sem helst
vantar upp á hjá okkur er lífrænt
fóður og áburður og betri aðbún-
aður sláturdýra. Við ættum að
taka okkur Dani til fyrirmyndar
en þeir eru búnir að setja sér það
markmið að danskur landbúnað-
ur verði 100% lífrænn. Það er svo
margt sem felst í lífrænni vottun,
ekki bara að fæðan sé hollari fyrir
neytandann heldur stuðlar lífræn
ræktun að umhverfisvernd og sjálf-
bærni,“ segir Oddný og bendir á að
í sauðfjárrækt þýði það til dæmis
að það sé tryggt að féð gangi ekki á
landið, að áburður á tún sé lífrænn,
að ærnar hafi meira húsrúm og líf-
rænt vottað fóður. „Neytendur eru
að kalla eftir meira úrvali og þess
vegna hefur Krónan sett lífrænt á
oddinn.“ | hh
VONDU KERFIN:
landbúnaðarKERFIÐ
Ísland er dýrt en íslenskur
landbúnaður er rándýr
Fréttaveita Bloomberg fjallar árlega um svokallaða Billy vísitölu, ber saman
verð á hvítri Billy-bókahillu frá Ikea, sem er 202 cm á hæð, 80 cm á breidd og
28 cm að dýpt. Með samanburði á milli landa á þessari stöðluðu vöru má sjá
stöðu viðkomandi gjaldmiðla og það verðlag sem almenningur býr við. Þegar
Fréttatíminn bjó til Billy-vísitöluna fyrir haustið 2016 og stillti 100 á Ísland kom
í ljós að Billy-hillan er dýrust á Íslandi í okkar heimshluta, eins og sjá má af bláu
stöplunum í grafinu hér að ofan.
Dýrari hillur fást í New York, Norður-Afríku og Asíu. Það er hins vegar 15
prósent ódýrara að kaupa hilluna í Stokkhólmi en Garðabæ, hún er 26 prósent
ódýrari í Dublin og Berlín, 34 prósent ódýrari í Kaupmannahöfn og 49 prósent
ódýrari í Prag. Það sem veldur þessu er smæð íslenska markaðarins og al-
mennt hátt verðlag hér, fjarlægð frá mörkuðum og dýr flutningskostnaður og
skortur á samkeppni.
Til samanburðar bjuggum við til kjúklinga-vísitölu og byggðum á þeim upp-
lýsingum sem íbúar borga í þeim löndum sem hýsa Ikea búðir hafa fyllt inn á
verðlags- og lífskjaravefinn numbeo.com. Sú vísitala er sýnd á gulu stöplunum
og sett á 100 í Reykjavík, eins og Billy-vísitalan.
Samanburður þessara tveggja vísitalna sýnir að skýra verður hátt verðlag á
kjúklingi á Íslandi með öðrum þáttum en óhagkvæmni lítils markaðar. Það má
aðeins kaupa dýrari kjúkling í Sviss, þar sem laun eru miklum mun hærri en á
Íslandi. Alls staðar annars staðar er kjúklingurinn miklum mun ódýrari en á Ís-
landi, að meðaltali næstum helmingi ódýrari.
Þótt í því felist viss einföldun má segja að mismunurinn á Billy og kjúklinga-
-vísitölunum sýni sérstaka óhagkvæmni landbúnaðarkerfisins á Íslandi til við-
bót við smæð markaðarins. Þessi munur er 42 prósent gagnvart New York og
Vín, 34 prósent gagnvart Stokkhólmi og London, 50 prósent gagnvart Berlín
og Prag. Að meðaltali er munurinn 54 prósent. Það er það aukagjald sem Ís-
lendingar greiða fyrir sinn kjúkling. Þegar þeir kaupa kjúkling fyrir 2000 krón-
ur fá þeir minna en helmingi minna kjöt en fólk í þessum borgum. | gse
Horfnar hefðir
Besta leiðin til að skoða hvernig kerfi
virkar er að skoða útkomuna. Varðandi
landbúnaðarkerfið getum við skoðað
verð til neytenda, eins og gert er með
margvíslegum hætti í þessari umfjöll-
un. Önnur leið er að skoða vörurnar
sem koma út úr kerfinu. Og það þarf
ekki að ganga lengi um stórmarkaði á
Íslandi til að sjá ákveðna hnignun ís-
lenskra matarhefða.
Meginstofn íslenskra mjólkurhefða er íslenska
mjólkureldhúsið. Í því var rjómanum fleytt ofan af undanrennunni og honum
safnað saman þar til nóg var komið til að strokka í smjör. Rjóminn var því eilítið súr og
smjörið einnig. Af smjörinu runnu súrar áfir. Undanrennan var notuð til að búa til skyr og
af því rann mysa.
Í dag er ekki hægt að nálgast neina af þessum vörum í búðum. Smjörið frá MS er ekki
súrt, eins og víðast um Evrópu, heldur sætt, svipað og Bandaríkjamenn borða. Áfir eru
ekki seldar heldur notaðar í engjaþykkni eða aðrar unnar mjólkurafurðir. Skyrið er ekki
lengur búið til með hefðbundnum hætti og mysan sem verður til er allt önnur en áður
var, með litlu ef nokkru mjólkurpróteini. Það er því ekki hægt að nota hana til að búa til
hefðbundinn súrmat.
Og nútíma kjötvinnsla er líka allt önnur en sú hefðbundna. Það sést til dæmis á þessari
lifrarpylsu frá Sláturfélagi Suðurlands, sem inniheldur sojamjöl til að drýgja lifrina. | gse