Fréttatíminn - 08.10.2016, Blaðsíða 20

20 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 8. október 2016
Niðurrif
hjálpar ekki
Þegar Súsanna var grönn
hélt hún að heimurinn
myndi hrynja yrði hún feit.
Svo varð hún feit og heimur-
inn hrundi alls ekki heldur
er hann bara nokkuð frábær.
„Mér finnst ég alltaf þurfa að segja
frá því að ég sé ekki löt, að ég sé sko
alin upp í sveit og ég sé ekki feit af
því að ég sé svo löt. Auðvitað skiptir
engu máli út af hverju ég er feit en
samt finnst mér ég þurfa að afsaka
það. Það er ákveðið skotleyfi á þig ef
þú ert feitur, þú ert svo afskræmdur
og lítils virði,“ segir Súsanna Gott-
sveinsdóttir og rifjar upp nokkrar
sögur tengdar útliti sínu.
„Ég fór í sund um daginn og þá
gekk upp að mér eldri maður sem
sagðist hafa lesið grein í Mogganum
um það hvernig best væri að grenna
sig. Ég þyrfti endilega að finna blaðið
og lesa greinina. Hvernig heldurðu
að manni líði þegar fólki finnst það
hafa rétt á þessu? Ég skil alveg lítil
börn sem ganga upp að mér í sundi
og spyrja hvort ég sé með barn í
maganum, það er allt annað. Þá seg-
ist ég bara vera með bumbu, eins og
svo margir menn séu með, og krakk-
arnir taka því bara. En það er allt
annað að vera fullorðin og skipta sér
af líkama ókunnugs fólks. Ég held
samt að uppáhalds kommentið mitt
sé: „Þú ert svo hugrökk að ganga í
svona fötum, ég myndi aldrei þora
það væri ég þú.““
„Ég veit að ég er of feit en ég er
líka stór, hef alltaf verið og mun
alltaf verða. Ég fór ekki að fitna fyrr
en ég flutti í bæinn og fór í mennta-
skóla svo ég veit líka hvernig það er
að vera mjó. Þegar ég var grönn hélt
ég að heimurinn myndi hrynja ef ég
fitnaði. Það skiptir öllu máli að vera
grannur þegar þú ert unglingur. En
heimurinn hrundi bara alls ekki. Ég
á ógeðslega gott líf, er hamingjusam-
lega gift í frábærri nýrri vinnu og
skipti um háralit á þriggja mánaða
fresti,“ segir Súsanna og hlær.
„Ef fólk langar að grennast þá
er það frábært en ef það vill ekki
grennast þá er það líka frábært.
Þetta grenningaræði á Íslandi nær
engri átt. Ég heyri fólk tala um það
að fitna eins og það sé heimsendir.
Mér líður rosalega vel í dag en það
er ekki fólkinu sem rífur niður að
þakka. Mig langar að segja við ann-
að feitt fólk, ekki detta í það að af-
„Þú ert svo hugrökk að
ganga í svona fötum, ég
myndi aldrei þora það
væri ég þú.“
„Fólk má bara láta mig vera ef það vill ekki hrósa mér.“ Mynd | Hari
saka þig fyrir að vera feitur. Ekki
leyfa fólki að fordæma þig, það er
allt í lagi að vera feitur. Sama hversu
mikið þú fordæmir mig, smánar mig
og smættir, þá er ég ekki að fara að
grennast yfir því. Ef eitthvað er þá
mun ég frekar fitna. Niðurrifsgagn-
rýni virkar ekki heldur eyðileggur
hún. Fólk má bara láta mig vera ef
það vill ekki hrósa mér.“ | hh
þess að ég er feitur er örugglega
sambland af mörgum atriðum sem
koma í raun engum við. En það að
ég sé feitur þýðir ekki að ég sé upp-
fullur af göllum.“
Góðæri og líkamsdýrkun
„Ég held að eitt mesta hatrið komi
frá fólki sem sér mig og tengir mig
við feitu Bandaríkjamennina. Fólki
sem finnst allt feitt fólk vera ein-
hverskonar birtingarmynd góðær-
is, ofur-kapítalisma og ofdekraðra
Vesturlandabúa. Önnur ástæða
fyrir fituskömm og andúð í garð
feitra held ég að sé þessi líkams-
dýrkun sem hefur verður sífellt
öfgakenndari. Það hefur orðið til sú
hugmynd að stundir þú líkamsrækt
þá hljótir þú að vera frábær mann-
eskja en ef þú ræktar ekki líkamann
þá hljótir þó að vera gallaður,“ segir
Kristján. Hann segir þó einn versta
fylgifisk þess að vera feitur ekki vera
sjálfa þyngdina, heldur öll óum-
beðnu grenningarráðin frá fólki úti
í bæ.
„Fólk kemur mikið upp að mér að
fyrra bragði og ræðir heilsu mína.
Svona eins og ég sé ekki nógu með-
vitaður um það fyrir að ég sé feitur.
Oftast er þetta afskaplega ljúft fólk
og í flestum tilfellum eru þetta gaml-
ar konur. Þegar ég var ungur að
vinna í sjoppu kom upp að mér göm-
ul kona og sagðist eiga son í sömu
aðstæðum og ég. Nú, sagði ég kátur,
vinnur hann líka í sjoppu? Nei, sagði
hún, hann er feitur.
Ég veit að flest fólk vill vel en
þetta særir. Og sú mynd sem dreg-
in er upp af feitu fólki í fjölmiðlum
særir ennþá meira. Við erum gerð
að hálfgerðum skrímslum og mér
líður alltaf illa þegar ég sit í hópi
fólks þar sem verið er að tala um
offitufaraldurinn. Það gleymist að
það eru lífssögur á bak við hvern
einasta feita einstakling. Við erum
líka manneskjur.“
Feitum getur liðið vel
Annað sem pirrar Kristján er það
hvernig fólk gefur sér að þyngd og
geðheilsa séu eitt. Að andleg veik-
indi á borð við þunglyndi hljóti að
vera annaðhvort orsök eða afleiðing
af mikilli þyngd. „Það getur vel ver-
ið að það sé fylgni á milli þess að
vera þungur og líða illa, en ég veit
af eigin reynslu að vanlíðanin kem-
ur ekki beint frá kílóunum heldur
frá því hvernig fólk horfir á þessi
kíló. Það er oft talað um að fólk sé á
slæmum stað í lífinu hafi það annað-
hvort bætt eða misst of mikið af kíló-
um. Ég held að þetta sé einhvers-
konar Biggest Looser menning, að
það hljóti að vera einhver ástæða
eða hryllileg saga á bak við hvert
aukakíló. Sem er fáránlegt því sum-
ir eru bara feitir án þess að hafa lent
í einhverju. Feitu fólki getur liðið vel
rétt eins og öllum öðrum en ég hef
aldrei fengið þau skilaboð frá samfé-
laginu að mér geti liðið vel og verið
feitur. Ef þú ert feitur þá er annað-
hvort eitthvað mikið að eða þá að þú
ert að deyja.“
„Það getur líka vel verið að það sé
fylgni milli þess að vera með stóran
líkama og að vera með veikt hjarta
og ég neita því ekki að feitt fólk fær
frekar sykursýki. En ég held að for-
dómar valdi því að þetta er það eina
sem fólk sér við okkur. Fólk horfir
á mig og sér bara gangandi sykur-
sýki og hjartaáfall, það sér ekki
mig. Samkvæmt skilgreiningu er ég
drepfeitur, eða „morbidly-obese“,
og nafnið gefur til kynna að ég sé
að deyja en það er ekki að gerast.
Ég er lifandi og er að lifa lífinu og
mér líður vel.“
Hættur í baráttu
„Mér leið alltaf ömurlega þegar
komið var illa fram við mig vegna
þess hvernig ég lít út en samt leið
mér líka eins og ég ætti það skilið.
Ég er frekar nýbúinn að uppgötva
að ég á ekki að þurfa að afsaka það
fyrir neinum að ég er feitur, það
kemur engum við nema sjálfum
mér. Og mér hefur eiginlega sjaldan
liðið betur með sjálfan mig en eft-
ir þessa uppgötvun. Og mér finnst
ég þurfa að segja það við fólk, þetta
er ég, ég er feitur og mér líður vel.
Fólk á svo erfitt með að horfa á feitt
fólk og bara sætta sig við það. Það
horfir á fituna og sér manneskju í
breytingu, að þetta geti ekki ver-
ið varanlegt ástand. En ég er ekki
í baráttu við sjálfan mig lengur. Ég
er loksins búinn að ná sáttum við
sjálfan mig. Kannski missi ég kíló í
framtíðinni en kannski ekki, en það
er ekki aðalatriðið í dag. Í dag ætla
ég að vera hamingjusamur þó ég sé
feitur en ekki þegar ég verð mjór.“
Þegar ég var ungur að
vinna í sjoppu kom upp
að mér gömul kona og
sagðist eiga son í sömu
aðstæðum og ég. Nú,
sagði ég kátur, vinnur
hann líka í sjoppu? Nei,
sagði hún, hann er feitur.
Fyrir að vera feit
47,5%
Fyrir að hafa einhverja fötlun
10,6%
Vegna kynþáttar/uppruna þeirra
7,0%
Vegna efnahags foreldra þeirra
5,2%
Vegna námsgetu þeirra
4,8%
Vegna kynhneigðar þeirra
0,6%
Vegna trúar þeirra
0,1%
Aðrar ástæður
24,1%
Að fitusmána manneskju er að for-
dæma hana fyrir þyngdina, með því
markmiði að láta henni líða illa og
finna til skammar fyrir útlit sitt. Sum-
ir trúa því að skömmin muni virka
sem hvatning til þess að breyta um
lifnaðarhætti og jafnvel grennast en
rannsóknir sýna að skömmin veldur
mikilli vanlíðan sem getur aldrei orðið
hvatning.
Fitufordómar auka líkur á þung-
lyndi, neikvæðu sjálfsmati, slæmri lík-
amsmynd, ofátsvanda og minni þátt-
töku í hreyfingu.
Hvað er fitusmán? Ástæður þess að börn eru oftast talin verða fyrir stríðni eða einelti
Heimild: Fordómar á grundvelli holdafars, Embætti landlæknis 2015.