Fréttatíminn - 16.12.2016, Blaðsíða 40

40 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 16. desember 2016
Ásgeir H. Ingólfsson
ritstjorn@frettatiminn.is
Er líf á öðrum hnöttum?“ er aldagömul spurn­ing — en ef svarið er jákvætt er tímabært að spyrja líka; hver á að
taka á móti geimverunum þegar
þær loksins lenda? Það hefur lítið
upp á sig að berja á þeim, geimver­
ur með tækni til að ferðast á milli
sólkerfa verða varla í vandræðum
með íslensku víkingasveitina.
Þess vegna er best að reyna að
skilja þær — og þá sendir maður
auðvitað þýðanda. Sigurð Páls­
son til dæmis, enda er hann með
ræðuna tilbúna:
„Kannski getum við líka lært
ýmislegt af innflytjendum, meira
en okkur grunar. Þá er fyrsta
skrefið að sýna þeim áhuga,
forvitnast um þeirra hag og hug­
myndir og reynslu.
Eiga við þá samtal. Allt byrjar á
samtali, ekkert hefst án þess.“
Svo mælti Sigurður í ræðu sinni
þegar hann tók við verðlaunum
Jónasar Hallgrímssonar á degi
íslenskrar tungu — og um leið og
þetta talar inn í samtímann þá á
þetta merkilega vel við tvær ný­
legar bíómyndir; geimverudram­
að Arrival sem og um Baskavígin,
heimildamynd um löngu liðna
fortíð.
Í Baskavígunum koma útlend­
ingar á einangraða eyju, í Arrival
koma geimverur á einangraða
plánetu. Íslendingar/jarðarbúar
hafa sínar efasemdir á aðkomu­
mennina/verurnar, þeir deila
hvorki tungumáli né hugmynda­
heimi með þeim. Hvað vilja þessar
geimverur, þessir Baskar? Hvað
vilja þeir okkur?
Málvísindamaðurinn Viola
Migliom orðar þetta ágætlega í
Baskavígunum: „Skilningur milli
manna var mjög mikilvægur en
misskilningur var enn mikil­
vægari, því afleiðingar misskiln­
ingsins urðu átök.“
Við horfum á tvo klerka (séra
Jón og séra Jón; þá Jón Grímsson
og Jón lærða) taka á móti Böskun­
um þegar þeir koma í land. Andlit
Jóns Grímssonar lýsir tortryggni
og styggð — en andlit Jóns lærða
lýsir forvitni og vilja til að skilja.
Jón lærði var einn af síðustu kaþ­
ólsku biskupunum sem lifði af
siðaskiptin og því kunni hann
latínu, sem þýddi að hann gat átt
í meiri samskiptum við Baskana
en flestir. Jón lærði vildi skilja
Baskana — á meðan nafni hans
Grímsson leitar að átyllu til þess
að ráðast á þá.
Staðan er ekki ólík þegar dular­
fullar geimverur lenda í Arrival.
Málvísindakonan Amy Adams
reynir að skilja geimverurnar —
sem líta út eins og skringilegir
kolkrabbar og tjá sig á ritmáli sem
minnir helst á ( ) — svigaplötu Sig­
ur Rósar. Sem er viðeigandi, þess­
ar geimverur virðast tala einhverja
útgáfu af vonlensku og það má
örugglega finna textatengsl á milli
þeirra og Sigur Rósar, svona fyrir
utan það að tónskáld myndarinn­
ar, Jóhann Jóhannsson, er af sömu
kynslóð íslenskra tónlistarmanna
og Sigur Rós, neðanjarðarhetjur
íslensku tónlistarsenunnar undir
lok síðustu aldar, sem nú eru að
sigra heiminn. En geimverurn­
ar skilja tíma og rúm allt öðruvísi
en við — og það gera þær ekki í
gegnum tækni sem er okkur hulin,
heldur í gegnum tungumál sem
við skiljum ekki.
Að koma í friði
Hvar varst þú þegar geimverurnar
lentu? Þetta er fyrsta spurningin
sem Arrival svarar — við sjáum
Louise kenna fyrir hálftómum sal
og þegar þeir fáu nemendur sem
eru mættir fara að fá tölvupósta og
skilaboð fara þau að átta sig á hvað
er að gerast. Þetta er lúmskt líkt
upplifun flestra okkar af heimsvið­
burðunum — flest vorum við bara
í vinnu eða skóla, að horfa á sjón­
varpið — einhvers staðar í hvers­
deginum þegar mannkynssagan
bankaði upp á. Hún bankar hins
vegar fljótlega bókstaflega upp á
hjá Louise, þegar hún er fengin til
þess að tala við geimverurnar.
Þessar geimverur eru ekki að
gera neitt, vel að merkja, risastóru
ílöngu geimskipin þeirra sitja bara
„Allt byrjar
á samtali“
Um Arrival, Baskavígin og Sigurð Pálsson.
Geimskipin úr kvikmyndinni Arrival, sem minna
helst á bautasteina Steinríks, svífa að virðist
þyngdarlaus rétt fyrir ofan jörðina. Mynd | Arrival
Kvikmyndakompa
Kvikmyndakompa
Þjóðviljans
Ingibjörg Haraldsdóttir, ljóð-
skáld og þýðandi, lést í nóvem-
ber síðastliðnum. En ég komst
að því eftir að hún dó að hún
var líka kvikmyndarýnir á
sínum yngri árum og skrifaði
fyrir Kvikmyndakompuna í
Þjóðviljanum sáluga. Því þótti
tilvalið að endurvekja þann
dagskrárlið í nýju blaði – sér-
staklega núna, þegar það eru
tvær myndir í bíó sem snúast í
mörgu um þýðingar og tungu-
mál, enda færði Ingibjörg okk-
ur rússneskar bókmenntir og
menningu á árum þegar Rússar
voru oftast skilgreindir sem
hið varhugaverða heimsveldi í
austri, burtséð frá allri þeirri
ríku menningu og sögu sem
rússneska þjóðin á.
Kvikmyndarýnirinn Ingibjörg
Haraldsdóttir þýddi ekki bara
Dostójeskíj og Búlgakov, heldur
skrifaði hún líka ljóð og kvik-
myndakompur.
Ritmál geimveranna minnir merkilega mikið á kápu
( ) – þeirrar nafnlausu plötu Sigur Rósar. Kannski eru
skilaboðin líka þau sömu?
í mestu friðsemd á tólf mismun­
andi stöðum í heiminum. Geim­
skipin minna helst á bautasteina
Steinríks — nema þau virðast al­
gjörlega þyngdarlaus þar sem þau
svífa rétt fyrir ofan jörðina og eru
á stærð við háhýsi stórborganna.
Geimverurnar sjálfar sýna engin
merki þess að þær ætli að gera
árás — en þessi stóru og mikilfeng­
legu skip sá ótta í huga manna og
maður hefur miklu frekar áhyggj­
ur af því að manneskjurnar ráðist
á geimverurnar, frekar en að þær
ráðist á okkur. Enda gengur ríkj­
um heimsins illa að vinna saman,
sumar þjóðir vilja halda áfram
að reyna að skilja geimverurnar
á meðan aðrar vilja gera árás. Og
þegar sama dýrategundin getur
ekki treyst hvor annarri — jafnvel
þótt hún hafi þýðendur og túlka
í öllum helstu tungumálum — þá
er varla hægt að búast við að þær
treysti óskiljanlegum geimverum.
En Louise er fengin í verkefnið
af því hennar vinna er sú að skilja.
Hún þarf að brjóta flestar öryggis­
reglur hersins til þess að ná mark­
miðinu, enda byggja þær reglur
allar á tortryggni, vantrausti og
skilningsleysi. Misskilningur er
AÐVENTUOPNUN
í verslun KRUMMA um helgina
Opið frá 10-19 bæði laugardag og sunnudag!
Jón Sig spilar ljúfa jólatóna
milli 14-15, laugardag og sunnudag
Heitt á könnunni og léttar
veitingar meðan birgðir endast!
krumma.is Gylfaflöt 7 112 Reykjavík 587 8700 krumma@krumma.is