Dagblaðið Vísir - DV - 22.01.2016, Blaðsíða 3

Helgarblað 22.–25. janúar 2016 Fréttir 3
ur þetta hlutfall hækkað úr 12 pró­
sentum árið 2000 í 22 prósent árið
2013.
Dæmi um að börn greinist
Sláandi þróun hefur átt sér stað í
mörgum Evrópulöndum sem og í
Bandaríkjunum. Hún felst í því að
þeir sem greinast með sykursýki af
tegund tvö eru í auknum mæli börn
og ungmenni. En hvaða reynslu höf­
um við af því hér á landi?
DV leitaði svara við þeirri spurn­
ingu hjá Ragnari Bjarnasyni, yfir­
lækni á barnadeild Landspítal­
ans. Hann segist ekki hafa orðið var
við aukningu, enn sem komið er, í
greiningu sykursýki af tegund tvö
hjá börnum.
„Hér eru sem betur fer mjög fá
börn að greinast með týpu tvö. Við
erum talsvert á eftir Bandaríkjunum,
sem betur fer.“
Margir missa útlimi á Íslandi
Fram kom í nýlegri heimildamynd
breska sjónvarpskokksins Jamies
Oliver, Sugar Rush sem sýnd var á
Stöð 2 á dögunum og fjallaði um
tengsl óhóflegrar sykurneyslu nú­
tímaþjóðfélaga og offitu og sykur­
sýki af tegund tvö, að árlega væru
framkvæmdar sjö þúsund aflimanir
í Bretlandi vegna sykursýki. Fjöldinn
er hugsanlega annar en kannski ekki
síður sláandi hér á landi.
Rafn kveðst hafa skoðað þetta
óformlega á Landspítalanum ný­
lega. „Það eru nánast 40 prósent af
aflimunum á Landspítalanum sem
tengjast sykursýki,“ segir Rafn. Hann
bendir á að á tímabilinu frá 1997 til
2015 hafi hlutfall aflimana tengdum
sykursýki farið úr u.þ.b. 20 prósent­
um í 40 prósent.
„Hlutfallið sem er vegna sykur­
sýki er að aukast. Og árlegur fjöldi
aðgerða frá 2012 til 2015 er í kring­
um 35–40 aflimanir á ári,“ segir
Rafn. Af þessu má því ráða að ef 40
aflimunaraðgerðir eru framkvæmd­
ar á Landspítalanum á ári, séu 16
þeirra vegna vandamála tengdum
sykursýki. „Þannig að þetta er að
verða stórt vandamál.“
En hvað veldur því að fjarlægja
þarf útlimi vegna sykursýki? Rafn
segir að í stuttu máli snúist það um að
sykursýki valdi æðasjúkdómum með
þeim afleiðingum að blóðrásin til
fótanna truflast. Því til viðbótar valdi
sykursýki líka taugaskemmdum.
„Þannig að menn finna ekki fyr­
ir áverkum. Menn getur gengið um
með teiknibólu í ilinni í einhvern
tíma. Svo sýkist sárið og grær ekki
af því að viðkomandi er með lélega
blóðrás og þá lendir hann í fjölþættri
klemmu sem endar stundum með
aflimun.“ Forvarnir í formi fræðslu
og skimunar heilbrigðisstarfsfólks er
því mjög mikilvæg.
Og þessir fótafylgikvillar sykur­
sýki eru afar kostnaðarsamir. Rafn
vísar til bandarískrar tölfræði sem
hann rakst nýverið á sem sýnir að
kostnaðurinn í bandaríska heil­
brigðiskerfinu vegna fótameina
sykursjúkra, sé álíka mikill og kostn­
aðurinn vegna brjóstakrabbameins.
Og meiri en kostnaðurinn vegna
ristilkrabbameins, lungnakrabba­
meins og blöðruhálskrabbameins.
Okkar heilbrigðiskerfi er auðvit­
að ekki sambærilegt og við höfum
ekki heilsuhagfræðilegar úttektir
hér en hlutfallslegur kostnaður er
væntanlega sambærilegur. Þetta eru
mjög dýrir kvillar.“
Næstu kynslóðir
forritaðar á meðgöngu
Það sem er ekki síst áhyggjuefni er að
veruleg aukning hefur orðið á svo­
kallaðri meðgöngusykursýki, sem er
sykursýki sem greinist á meðgöngu
með sykurþolsprófi. Rafn bendir á að
nýleg meistararannsókn við lækna­
deild Háskóla Íslands hafi sýnt að
hlutfall meðgöngusýki á Landspítal­
anum fór úr 2,4 prósentum árið 2002
í 5,3 prósent árið 2010. Þar er því um
ríflega tvöföldun að ræða á aðeins
átta árum.
Rafn bendir á að stærsti söku­
dólgurinn, sem eitthvað er hægt að
taka á, sé vissulega lífsstíllinn og of­
þyngd okkar. „En það eru auðvitað
aðrir þættir sem við getum kannski
ekki gert mikið í en sumir þeirra,
eins og að verða þungur, auka líkur á
meðgöngusýki og það „prógrammer­
ar“ þá kannski næstu kynslóð í að fá
sykursýki. Þannig að þetta getur haft
áhrif á næstu kynslóðir.“
Þannig að við erum í raun að for­
rita næstu kynslóð sykursjúkra?
„Já, mögulega,“ segir Rafn.
Stórt heilsufarsvandamál
Samkvæmt áðurnefndri skýrslu
OECD er sykursýki helsta ástæða
hjarta­ og æðasjúkdóma, blindu,
nýrnabilunar og aflimana innan
landa OECD. Áætlað er að 380 millj­
ónir manna um heim allan hafi ver­
ið með sykursýki árið 2014, en að sú
tala verði komin í 600 milljónir árið
2035. Offita, og fylgikvillar hennar á
borð við sykursýki, hefur verið köll­
uð stærsta heilsufarsógn nútímans
og sjúkdómur 21. aldarinnar. Rafn
bendir á að það eigi ekki aðeins við
um hinn vestræna heim. Aðalaukn­
ingin sé í raun í hinum minna þró­
uðu löndum sem skyndilega verða
vestræn. Þá fái fólk, sem búið er að
forrita sig til að safna forða og nýta
mjög vel allan mat, skyndilega of
mikinn mat, þarf minna að hreyfa
sig og vandamálið (offita og sykur­
sýki) verður að faraldri.
Öflugra aðgerða er þörf
En í ljósi þess hvernig staðan er,
þar sem vandamálið virðist aðeins
vera að stækka, er eitthvað sem er
nauðsynlegt að gera og grípa inn í?
Er aðgerða þörf hér á landi?
„Fyrst væri auðvitað gagnlegt að
vita hver staðan er hér. Þannig að
með því að búa til gagnagrunn og
jafnvel skima fyrir sykursýki væri
gagnlegt. En síðan þarf mjög öflugt
lýðheilsuátak, eins og reyndar vel­
ferðarráðuneytið og landlæknis­
embættið hafa verið að gera. En
það þarf að vera öflugra, vera við­
varandi og það er ekki bara nóg að
henda upp einhverjum vefsíðum.
Þetta þarf að síast inn í skólakerfin,
það þarf markvisst að létta undir
með fólki sem vill stunda hreyfingu,
og ekki síst gera heilsugæslunni
kleift að taka betur á forvörnum.
Það er verið að gera margt en í stór­
um dráttum þarf að vekja fólk upp
miklu fyrr og með öflugri hætti en
verið er að gera.“
Eitt sem Rafn nefnir til sögunnar
er að það hafi verið mikill afleikur
hjá íslenskum stjórnvöldum að
afnema sérstakan sykurskatt sem
síðasta ríkisstjórn hafði komið á.
Rafn vill meina að sú neyslustýring
hafi ekki fengið nægilegan tíma til
að sanna sig.
„Ég held þetta hafi verið of lítið
og of stutt hér á Íslandi. En það eru
vísbendingar að utan um að það
virki, ef það er gert almennilega.“ n
„Það eru svona
40 prósent af
aflimunum á Land­
spítalanum sem
tengjast sykursýki.
NESBÚ
EGG
LÍFRÆN EGG
eru nýjasta stoltið í vörulínu okkar
sem nú er komin í nýjan búning
www. nesbu.is