Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.07.1972, Blaðsíða 11

NOKKUR ORÐ UM HJÚKRUN SJÚKLINGA
SEM ORÐIÐ HAFA FYRIR HEILASKEMMDUM
Bjarni Hannesson læknir við
Borgars'pitalann, sérf ræðingur í
heila- og taugaskurðlækningum.
Aukinn fjöldi bifreiða og batn-
andi vegir hafa alls staðar í
heiminum haft í för með sér
fjölgun á alvarlegum höfuðslys-
um. Svo mun einnig verða hér
á landi. Sjúklingar, sem orðið
hafa fyrir höfuðslysum, eru oft
meðvitundarlausir í lengri eða
skemmri tíma, og ræður þá
hjúkrunin oft úi’slitum um líf
eða dauða.
Hér verður drepið á helztu
grundvallaratriði í h j úkrun
slíkra sjúklinga. Sömu reglur
gilda um hjúkrun allra þeirra
sjúklinga, er gerðar hafa verið
höfuðaðgerðir á.
Starf ssvið hj úkrunarf ólks
slíkra sj úklinga er tvíþætt:
A) Aðhlynning.
B) Gæzla.
Aðhlynning. Meðvitundar-
lausir sjúklingar þarfnast mjög
góðrar umönnunar, og er með
því ekki aðeins hægt að forða
þeim frá varanlegum örkuml-
um, heldur einnig dauða.
1) Greiður öndunarvegur er
mjög mikilvægur. Hálfstíflaður
loftvegur orsakar lækkun á
súrefnisþrýstingi og hækkun
kolsýru í blóði og veldur heila-
bjúg, sem þessir sjúklingar þola
mjög illa. Meðvitundarlausir
sjúklingar geta ekki losað sig
við slím úr koki og barka, og því
verður að sjúga vandlega upp
úr þeim. Sjúklingurinn verður
að liggja á hliðinni með höfuð-
ið örlítið niður á við, svo að
munnvatn geti runnið út, en
safnast ekki fyrir í munni og
koki. Þá kasta þessir sjúklingar
oft upp, og gæta verður þess, að
magainnihald lendi ekki niður
í barka eða lungu, en það getur
valdið bráðri öndunarteppu og
lungnabólgu, ef ekki er að gert.
Takist ekki að halda öndunar-
vegi hreinum, skal gera lækni
viðvart þegar í stað, þar sem
þurft getur að gera barkaskurð.
2) Legusár geta valdið mikl-
um erfiðleikum, og það er auð-
veldara að fyrirbyggja þau en
lækna. Þarf að snúa sjúklingn-
um oft, forðast ójöfnur í sæng-
urfötum o. s. frv.
3) Meðvitundarlausir sjúk-
lingar eru oft mjög órólegir, og
verður þá að binda þá, svo að
þeir skaði sig ekki. Gæta verður
þess, að böndin meiði ekki. Sam-
anvafin handklæði um úlnliði og
ökla eru einna bezt, en ekki má
koma alveg í veg fyrir, að sjúk-
lingur geti hreyft sig.
4) Gott eftirlit þarf að hafa
með magaslöngum og þvagleggj-
um, svo að ekki komi sár undan
þeim. Það eru ófáir sjúklingar,
sem hafa fengið ólæknandi
þvagrásarþrengsli eða ævarandi
lýti á nefi vegna vanrækslu á
þessu sviði.
5) Ef blóð eða mænuvökvi
iekur frá nefi eða eyrum, má
aldrei stöðva þann leka, t. d.
með því að troða upp í viðkom-
andi op. Aftur á móti er gott að
leggja gi’isju við.
6) Ef sjúklingurinn hefur
fengið lamanir, á strax að byrja
að liðka viðkomandi liði til þess
að afstýra því, að þeir krepp-
ist. Getur það ráðið úrslitum
um, hvort sjúklingurinn nái
fullum bata.
Gæzla: Gæzla er ekki síður
mikilvæg og krefst aðgátar og
skyldurækni. Ef einhver vafi er
á ferðum um eftirfarandi atriði,
skal lækni ávalit gert viðvart:
1) Meðvitundarstig er erfitt
að skilgreina, en þar skiptir
máli, hvort breytingar verður
vart, hvort sj úklingur svarar. ef
á hann er yrt, o. s. frv.
2) Mæla þarf blóðþrýsting og
púls allra meðvitundarlausra
sjúklinga á 30 mín. fresti a. m.
k. Lækkandi púls og hækkandi
blóðþrýstingur benda venjulega
til þess, að voði sé á ferðum.
3) Mjög mikilvægt er að at-
huga stærð og lögun ljósopanna
og hversu vel þau svara við
ljósi. Höfuðmáli skiptir að bera
þau vel saman. Ef ljósop hefur
víkkað öðrum megin og svarar
treglega við ljósi, merkir það, að
blæðing hefur orðið á heila, þar
til annað sannast.
4) Þá þarf að veita því at-
hygli, hvort sjúklingur hreyfir
jafnt alla útlimi.
5) Mjög hröð og djúp eða
óregluleg öndun er ills viti. Get-
ur hún gefið til kynna skemmd
í heilastofni.
Þessi fimm atriði skyldi at-
huga í einu og eins oft og lækn-
ir kveður á um. Þetta eru ein-
Frh. á bls. 7l
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 45