Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.07.1972, Blaðsíða 22

Gísli Á. Þorsteinsson
Eftirfarandi erindi flutti Gísli
Á. Þorsteinsson geðlæknir, viö
Kleppsspítalann, á námskeiði í
geðsjúkdómafræði og geðhjúkr-
un.
ÞUNGLYNDI, oftast blandið
kvíða, ei' trúlega algengasti geð-
kvillinn, sem hrjáir mannfólkið.
Þunglyndiseinkenni koma fram
í sambandi við velflesta geðsj úk-
dóma og taugaveiklunarsjúk-
dóma, ýmist sem aðaleinkenni
eða samfara öðrum einkennum,
sem kunna að vera meira áber-
andi í sjúkdómsmyndinni. Hafa
verður í huga, að vissar smærri
geðsveiflur eru eðlileg fyrirbæri
hjá heilbrigðu fólki. Geðslag
okkar er stöðugt að breytast í
samræmi við ytri kringumstæð-
ur, stundum er maður glaður og
vel upplagður, stundum niður-
dreginn og leiður og á erfitt með
að koma nokkru í verk. Til nán-
ari skýringar getur maður
greint milli dýptar geðlægðar-
innar, varanleika hennar og
þess, hversu eðlileg hún getur
talizt með tilliti til þeirra að-
stæðna, sem framkölluðu geð-
lægðina. Taka verður einnig til-
lit til þess, hversu ólíkir ein-
staklingarnir eru hver öðrum.
Sumir eru fljótir að skipta
skapi, verða glaðir og örir af
litlu tilefni, aðrir láta fátt koma
sér úr jafnvægi. Geðlægð telst
þá fyrst sjúkleg, þegar dýpt
UM ÞUNGL YNDISEINKENNI
OG OFSÓKNARHUGMYNDIR
ÞUNGLYNDI, GEÐLÆGD,
DEPKESSIO MENTIS
hennar og varanleiki fer fram
úr því, sem eðlilegt getur kall-
azt, og þegar persónugerð sjúk-
lings er einnig höfð í huga.
Þunglyndissjúkdómarnir hafa
verið flokkaðir á ýmsa vegu.
Eftirfarandi flokkun er hand-
hæg og hagkvæm í daglegri
vinnu:
1. Psykogen eða reaktiv de-
pression.
2. Endogen depression.
3. Neurotisk depression.
4. Involutional depression.
5. Organisk depression(sym-
tomatisk depression.)
Ef við lítum nánar á reaktiv-
ar og neurotiskar depressionir,
sem hafa margt sameiginlegt,
má með nokkrum rétti segja,
að hér sé um sjúklega sorg að
ræða. Það er eins og sjúkling-
arnir sjái allt gegnum dökk
gleraugu. Ekkert er skemmti-
legt lengur. Víst geta sjúkling-
arnir stundum rifið sig dálítið
upp úr þunglyndinu og látið
sem þeir séu glaðir og reifir,
en oftast gera þeir þetta til þess
að þóknast öðrum, vinum og
vandamönnum, og fyrir kurt-
eisis sakir. Lífið verður þung-
bært og meiningai'laust. Það,
sem öðrum finnst skemmtilegt
og áhugavekjandi, lifir sjúk-
lingurinn sem fánýtan hégóma.
Hann einblínir á skuggahliðar
tilverunnar og finnur ekki gleði
í neinu. Hann byrjar e. t. v.
að efast um, hvort nokkur mein-
ing sé með því starfi, sem hann
hefur með höndum, og hvort
hann hafi gert nokkurt gagn
um ævina yfirleitt. Sjúklingur-
inn sér framtíðina oft sem von-
lausa, og stundum getur þung-
lyndið gengið svo langt, að sjúk-
lingurinn fer að óska sér dauða,
það væri betra fyrir hann sjálf-
an, fyrir fjölskylduna, fyrir
alla, að hann fengi að deyja.
Lífið er hvort sem er ekkert ann-
að en þungbær kvöð. Sj úklingur-
inn verður meyr í skapi, grát-
mildur, fær grátköst af litlu til-
efni, kökk í hálsinn og þyngsli
fyrir brjóst. Við dýpri depress-
ionir hverfur á hinn bóginn
hæfileikinn að geta grátið.
Táraframleiðslan er hemluð.
Matarlystin verður oftast léleg.
Maturinn bragðast illa, og
maður borðar aðeins af því að
hann má til.
Ef á hinn bóginn kvíði og
angist er mjög áberandi í sjúk-
dómsmyndinni, getur það leitt
til aukinnar matarneyzlu, mað-
ur étur sér til huggunar. Oftast
eru þunglyndissjúklingar ob-
stiperaðir. Svefninn truflast að
meira eða minna leyti. Þung-
lyndi dylst oft bak við önnur
sjúkdómseinkenni, og ekki er
óvanalegt, að sjúklingur leiti
læknis vegna þreytu, svefnleys-
is, höfuðverkjar, ógleði, hægða-
tregðu, minnisleysis eða einbeit-
ingarörðugleika. Oft eru það
ættingjar sjúklingsins, sem fá
hann til að leita læknis, sum-
part vegna þess, að geðlægðinni
fylgir minnkuð framtakssemi,
og sumpart vegna þess, að sjúk-
lingarnir átta sig oft ekki á því,
56 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS