Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1994, Blaðsíða 23

Tímarit hjúkrunarfræðinga 2. tbl. 70. árg. 1994
Sæunn Kjartansdóttir
„Aldrei hélt ég að þetta gæti
komið fyrir mig"
Um áhrif nauðgunar, einkenni og meðferð
Neyðarmóttaka fyrir þolendur nauðgunar var opnuð á slysadeild
Borgarspítalans 8. mars 1993 . I þessari grein er leitast við að varpa
Ijósi á reynslu þolenda og tengja hana hugsanlegum afleiðingum í
bráð og lengd. Fjallað er um viðhorf og hlutverk ráðgjafa í
viðtalsmeðferð. Lögð er áhersla á mikilvægi faglegra vinnubragða sem
grundvallast á þekkingu, næmi og færni í að greina eigin þarfir frá
þörfum þolenda.
Sæunn Kjartansdóttir lauk
prófi frá Hjúkrunarskóla ís-
lands 1979 og framhaldsnámi í
sálgreiningarmeðferð frá Ar-
bours Association í London
1992. Hún starfar sjálfstætt
og á dagdeild geðdeildar Borg-
arspítalans.
Fyrir réttum 10 árum skipaði þáverandi dómsmála-
ráðherra nefnd sem falið var að kanna hvernig
háttað væri rannsókn og meðferð nauðgunarmála
og gera tillögur til úrbóta í þeim efnum. Niður-
stöður nefndarinnar voru birtar í heild árið 1989
en þar var lögð rík áhersla á að komið yrði á fót
alhliða þjónustu við fórnarlömb kynferðisafbrota,
líkamsárása og annarra ofbeldisbrota. I framhaldi af
tillögum nefndarinnar var hinn 8. mars 1993 opn-
uð á slysadeild Borgarspítalans neyðarmóttaka fyrir
þolendur nauðgana. Þangað geta allir leitað sem
hafa orðið fyrir nauðgun eða tilraun til nauðgunar.
Við neyðarmóttökuna starfa hjúkrunarfræðingur á
slysadeild, kvensjúkdómalæknir og ráðgjafi sem
býður viðtöl í framhaldi af fyrstu meðferð. Þjón-
ustan er veitt endurgjaldslaust og í fyllsta trúnaði.
Þolendum stendur til boða læknisskoðun þar sem
annars vegar er hugað að áverkum og hugsanlegum
sýkingum en hins vegar er aflað sýna og annarra
sakargagna. Ef þolandi hyggst kæra nauðgunina
kemur fulltrúi frá rannsóknarlögreglu á neyðarmót-
tökuna og boðin er aðstoð lögfræðings. Þolandi
ræður hvort hann nýtir sér alla þjónustuna eða
hluta hennar.
Eg hef starfað sem ráðgjafi við neyðarmóttök-
una og ætla í þessari grein að leitast við að varpa
ljósi á það hlutverk. Eg starfa á dagdeild geðdeildar
Borgarspítalans í Templarahöll og byggi vinnu mína
á innsæismeðferð.
Upplifun þess sem er nauðgað
Fólk, sem verður fyrir barðinu á innbrotsþjófum,
verður oft felmtri slegið yfir að ráðist sé inn á þeirra
eigið yfirráðasvæði. Það fyllist reiði og vanmáttar-
kennd yfir að læstar útidyr þeirra séu ekki mann-
heldar. Jafnvel þó að engu sé stolið er það mörgum
óbærileg tilhugsun að einhver ókunnugur hafi vals-
að um heimili þeirra á skítugum skóm og grams-
að í skúffum og skápum sem engum er boðinn að-
gangur að.
Það má segja að þessi tilfinning, hundraðföld,
geti varpað ljósi á líðan þess sem hefur verið nauðg-
að. Ekki hefur aðeins verið ráðist inn á þeirra eigin
svæði heldur inn í líkama þeirra, inn í innsta kjarna
þeirra sjálfra.
Þó að nauðgari sé örvaður kynferðislega þá er
það ekki kynferðisleg löngun sem ræður gerðum
hans heldur hvöt til að meiða, niðurlægja, eyði-
leggja og beita valdi sínu. Nauðgun er árás þar
sem ofbeldi er beint í farveg kynferðislegra athafna.
Auk líkamlegra áverka getur nauðgun svipt þol-
anda sjálfsvirðingu og trausti á öðru fólki. Hún
getur ýft upp gömul sár og valdið alvarlegri tilfinn-
ingalegri kreppu sem í fljótu bragði kann að virðast
alls óskyld árásinni.
Því er það svo mikilvægt, þegar þolandi hefur
fengið fyrstu aðhlynningu, að honum séu skapaðar
aðstæður þar sem honum er gert kleift að ræða og
skilja hvaða áhrif árásin hefur haft á hann og hvern-
23