Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2001, Blaðsíða 10

starf sitt á niðurstöðum rannsókna þar sem við á. Það er
sennilega ekkert einfalt svar til við ofangreindri spurningu
en Hunt (1981) telur að það sé ekki einungis einn þáttur
sem hindrar notkun rannsóknaniðurstaðna heldur sé um
að ræða fjöldan allan af tengdum þáttum.
( niðurstöðum megindlegra rannsókna, þar sem notaðir
eru spurningalistar, kemur fram fjöldi hindrana við notkun
rannsóknaniðurstaðna (Lacey, 1994; Rodgers, 1994;
Walsh, 1997). Að sögn Walsh (1997) hefur hjúkrunarfræð-
ingum tekist illa að nýta rannsóknir í starfi, m.a. vegna
þess að þeir skilja ekki rannsóknagreinar og hafa hvorki
nægjanlegan menntunargrunn né þekkingu í rannsóknum.
„Tungumálið", sem notað er í rannsóknum, skiptir líka
miklu máli varðandi hagnýtingu rannsókna þar sem það er
oft ókunnuglegt og illskiljanlegt fyrir marga hjúkrunarfræð-
inga, en fræðimenn nota oft erfitt og flókið tungumál sem
gerir það nánast merkingarlaust fyrir hinn almenna hjúkr-
unarfræðing. ( Ijósi þessa lesa því fáir hjúkrunarfræðingar
greinar og tímarit sem birta niðurstöður rannsókna
(McSharry, 1995; Walsh, 1997). Auk þessa nefndi Lacey
(1994) í rannsókn sinni að annir í vinnutíma, lélegt aðgengi
að rannsóknaniðurstöðum svo og neikvætt viðhorf til rann-
sókna drægju úr áhuga á því að hagnýta sér niðurstöður
rannsókna í starfi.
Bandarísku fræðimennirnir Funk, Champagne, Wiese
og Tornquist (1991) sömdu BARRIERS-spurningalistann til
að meta hagnýtingu rannsókna og benda á leiðir til að
stuðla að aukinni notkun rannsóknaniðurstaðna. Listinn
var sendur til 5000 hjúkrunarfræðinga í 22 fylkjum Banda-
ríkjanna og var 40% svarhlutfall. Það sem helst var bent á
til að stuðla að meiri notkun var aukinn stuðningur og
hvatning stjórnenda, aukið aðgengi að rannsóknaskýrslum
svo og betri menntun hins almenna hjúkrunarfræðings á
rannsóknum og tengdu efni. Þátttakendur í rannsókn
Rodgers (1994) studdu niðurstöður hinnar bandarísku
rannsóknar og bættu auk þess við að þörf væri á sterkum,
faglegum forystumanni til þess að koma með nauðsynlega
hvatningu, stuðning og úrræði til að nýta betur rannsóknir í
hjúkrunarstarfi.
Kajermo, Nordström, Krusebrant og Björvell (1998)
notuðu einnig BARRIERS-spurningalistann meðal
sænskra hjúkrunarfræðinga (n=336) til þess að fá mat
þeirra á því hvað torveldaði hagnýtingu rannsókna í starfi
og var svarhlutfallið 70%. Meginniðurstöðurnar sýndu að
hjúkrunarfræðingunum þóttu rannsóknir, rannsóknaskýrsl-
ur og tímarit ekki nægilega aðgengileg, skortur væri á tíma
til að lesa og hagnýta rannsóknaniðurstöður svo og að
hjúkrunarfræðingar hefðu lítið vald til að breyta. Þetta er
hliðstætt rannsóknaniðurstöðum þeirra Funk og félaga
(1991).
Dunn, Crichton, Roe, Seers og Williams (1998) gerðu
svipaða rannsókn í Bretlandi þar sem BARRIERS-spurn-
ingalistinn var notaður til þess að bera kennsl á hindranir í
10
hagnýtingu rannsókna eins og hjúkrunarfræðingar skynja
þær og bera niðurstöðurnar saman við bandarísku rann-
sóknina. Notað var þægindaúrtak með 316 hjúkrunar-
fræðingum. Þar kom fram að hjúkrunarfræðingum þóttu
rannsóknir mikilvægar í starfi en skorti þekkingu og/eða
sjálfstraust til að meta og gagnrýna rannsóknagögn. Þátt-
takendur í Bretlandi lögðu mikla áherslu á að ónógur tími
væri til að koma á nýjum hugmyndum en það var líka
niðurstaðan í bandarísku og sænsku rannsóknunum.
Samkvæmt Dunn og félögum (1998) er stjórnun breytinga
mikilvæg ef vænta á einhvers árangurs af innleiðslu nýj-
unga í starfi og skiptir þá miklu máli að um samvinnu allra
stétta sé að ræða. Það kom þó fram hjá bandarísku (Funk
o.fl., 1991) og bresku (Dunn o.fl.,1998) hjúkrunarfræðing-
unum að þeim þóttu læknarnir ósamvinnuþýðir við að taka
upp nýjungar í starfi en sænsku hjúkrunarfræðingarnir
(Kajermo o.fl., 1998) voru á öndverðum meiði. En það að
koma á breytingum kostar samvinnu og þar sem lækn-
arnir þóttu ósamvinnuþýðir voru þeir álitnir hindra nýjungar.
Það er Ijóst við lestur heimilda að ýmis vandamál og
hindranir eru á að hagnýta rannsóknir í starfi og er við hæfi
að koma með eina tilvitnun í lokin sem segir nánast allt
sem segja þarf: „Hjúkrunarfræðingar þurfa að hafa betri
þekkingu á rannsóknum, rannsakendur að mæta hjúkr-
unarfræðingnum á miðri leið með skýrri framsetningu
niðurstaðna og stjórnendur að skapa umhverfi sem gefur
kost á rannsóknum og öðrum nýjungum (Walsh, 1997,
bls. 39).
RANNSÓKNIN
Til þess að fá annað og nýtt sjónarhorn á rannsóknarefnið
en það sem komið hefur fram í heimildaleit var hugmynda-
fræði grunnkenningarannsókna (grounded theory) notuð
sem fyrirmynd varðandi gagnasöfnun og gagnagreiningu
og voru leiðbeiningar Strauss og Corbin (1990) hafðar til
hliðsjónar. Grunnkenningarannsóknir byggjast á mjög
kerfisbundinni aðferð við gagnasöfnun og gagnagreiningu
á gæðabundnum upplýsingum með það að leiðarljósi að
setja fram útskýrandi kenningu eða hugtakalíkan.
Úrtak
Notað var þægindaúrtak sem í voru fjórir hjúkrunarfræð-
ingar sem voru starfandi á stórri slysa- og bráðadeild í
Bretlandi þar sem tekið er á móti um níutíu þúsund
sjúklingum á ári hverju. Þátttakendurnir, tvær konur og
tveir karlmenn, höfðu tveggja til fimmtán ára starfsreynslu í
bráðahjúkrun og höfðu einhverja þekkingu á rannsóknum,
af námskeiðum eða eftir þátttöku í rannsóknum, og sam-
þykktu þeir að taka þátt í rannsókninni að fengnum upp-
lýsingum um eðli rannsóknarinnar og rétt þeirra varðandi
þátttökuna. Sótt var um leyfi til að framkvæma þessa
rannsókn hjá siðanefnd Glasgow Caledonian-háskóla þar
sem rannsakandi stundaði meistaranám.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 77. árg. 2001