Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2001, Side 11

Gagnasöfnun og gagnagreining
Sérhver þátttakandi tók þátt í einu ítariegu, hálfstöðluðu
viðtali sem tók 30 - 40 mínútur þar sem markmiðið var að
fá fram mat og ítarlegar hugmyndir þátttakandans á við-
fangsefninu. Upphaflega rannsóknarspurningin var notuð
mjög vítt í fyrsta viðtalinu. Samhliða gagnasöfnuninni hófst
gagnagreiningin þar sem miklum tíma var varið í að greina
fyrsta viðtalið en þar komu fram ákveðin atriði sem höfð
voru til hliðsjónar í næsta viðtali, þannig að spurningarnar
breyttust frá einu viðtali til annars, urðu þrengri og
nákvæmari, og leiddu þannig rannsakandann inn í næsta
viðtal. Rannsakandi, sem notar hugmyndafræði grunn-
kenningarannsókna, notar því ekki sama safn spurninga í
viðtölum sínum en samkvæmt kenningum Strauss og
Corbin (1990) hefði það komið í veg fyrir öflun upplýsinga
að halda sig alltaf við sömu spurningarnar í öllum viðtöl-
um. Eftir hvert viðtal skrifaði rannsakandi hjá sér eigin
vangaveltur en þær eru einnig mikilvægur hluti í gagna-
söfnuninni og auðvelda rannsakandanum að halda skrá
utan um gögnin í greiningarferlinu (Strauss og Corbin,
1990).
Viðtölin voru tekin upp á segulband og vélrituð orð fyrir
orð. Þau voru slðan innihaldsgreind (open coding) þar sem
hver setning var bútuð niður og leitað að sem nákvæm-
astri merkingu orða þátttakandans varðandi viðfangsefnið.
Innihaldsgreiningin í fyrsta viðtalinu var mjög tímafrek en
jafnframt mjög mikilvæg þar sem hún lagði grunninn að
frekari gagnasöfnun og gagnagreiningu. Mjög lítið kom
fram í fjórða viðtalinu til viðbótar því sem þegar hafði feng-
ist. í Ijósi þess var unnt að álykta sem svo að fræðileg
mettun hefði náðst og ekki væri þörf á frekari gögnum og
gagnasöfnun því hætt.
Notkun innihaldsgreiningar, eins og Strauss og Corbin
(1990) hafa lýst, leiddi til þess að í upphafi mynduðust 38
undirflokkar. Þessir undirflokkar voru síðan endurskoðaðir
með stöðugum samanburði sem byggist á eiginleikum og
einkennum gagna, þ.e. svokölluð „axial coding" sem er
næsta skref í greiningu gagna samkvæmt kenningum
ofangreindra höfunda. Endurskoðunin leiddi til þess að
fram komu fimm yfirflokkar og einn kjarnaflokkur og þar
með var komin mynd á hugtakalíkanið sem skýrir hvað
helst hindrar að niðurstöður rannsókna eru nýttar. Hug-
takalíkanið samanstendur því af kjarnaflokknum og fimm
yfirflokkum sem eru: 1) hjúkrunarfræðingurinn, 2) hjúkr-
unarstéttin, 3) starfsumhverfið, 4) rannsóknir og hjúkrun og
5) miðlun á niðurstöðum rannsókna (mynd 1).
Trúverðugleiki gagnagreiningarinnar var síðan metinn
með því að fara með hugtakalíkanið til þátttakendanna þar
sem tilgangurinn var að útskýra niðurstöðurnar og leita
eftir staðfestingu á því að þær endurspegluðu mat og
hugmyndir þeirra um rannsóknarefnið. Öllum þátttak-
endunum var boðið upp á slíkt viðtal en tveir þeirra þáðu
það ekki þannig að þeim var sent hugtakalíkanið í pósti og
Hjúkrunarstéttin
gefinn kostur á að senda til baka hugmyndir sínar. Engin
viðbrögð voru túlkuð sem samþykki á túlkun niðurstaðna.
NIÐURSTÖÐUR OG TENGSL VIÐ FRÆÐILEGT EFNI
Hjúkrunarfræðingurinn
Þremur af fjórum þátttakendum rannsóknarinnar bar
saman um að rannsóknir væru mikilvægar og nauðsyn-
legar til að halda sér við í starfi og vera þannig færir um að
bjóða skjólstæðingum sem besta þjónustu. Einn þátttak-
andinn taldi þó að hjúkrunarfræðingum almennt þættu
rannsóknir eða niðurstöður rannsókna ekki mikilvægar fyrir
hjúkrunarstarfið en nefndi þó að það gæti átt eftir að
breytast þegar fleiri hjúkrunarfræðingar koma til starfa sem
hafa meiri rannsóknaþekkingu úr grunnnámi sínu en þá
skildu þeir betur um hvað þetta snerist (samkvæmt stefnu
Project 2000, sem er núverandi menntastefna hjúkrunar-
fræðinga í Bretlandi, eru rannsóknir hluti af grunnnámi).
Margir [hjúkrunarfræðingarj hafa ekki áhuga og ég
held að það sé einfaldlega skýringin. Þeim hefur
aldrei verið kennt að horfa á það [rannsóknirj .... Ég
held að þetta eigi örugglega eftir að batna þegar
háskólamenntuðum hjúkrunarfræðingum fjölgar en
jafnvel þeir verða örugglega svo önnum kafnir af
daglegu starfi ...
(Þátttakandi 1)
Að sögn Champion og Leach (1989) hefur skortur á
rannsóknaskilningi óhjákvæmilega áhrif á viðhorf hjúkr-
unarfræðinga til rannsókna og skýrir eflaust af hverju
mörgum hjúkrunarfræðingum tekst illa að notfæra sér
niðurstöður rannsókna. Þátttakendur rannsóknarinnar
voru þeirrar skoðunar að þeir hjúkrunarfræðingar, sem
hafa meiri rannsóknamenntun í grunnnámi sínu, hafi
jákvæðara viðhorf til rannsókna, þ.e. sýni meiri áhuga á að
finna, lesa og notfæra sér niðurstöður rannsókna í starfi.
Er það hliðstætt því sem Rodgers (1994) bendir á: það að
hafa að störfum einstakling, sem er menntaður í að vinna
með niðurstöður rannsókna og hagnýta þær, geti stuðlað
að jákvæðari viðhorfum hjúkrunarfræðinga til rannsókna
og þannig aukið áhuga fyrir nýtingu rannsókna. Að sögn
Champion og Leach (1989) og Lacey (1994) þurfa allir
11
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 1. tbl. 77. árg. 2001