Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2002, Page 11

Innan þessa flokks eru jurtir og grasalækningar, sérstakt fæði
og einstaklingshæfð líffæn meðferð (individual biological
therapy).
Á margan hátt liggja grasalækningar dálítið utan hins
almenna sviðs nútimalæknavísinda og getur hver sem er tínt
jurtir og lesið sér til urn meðferð þeirra og gagnsemi en í nátt-
úru íslands eru margar nytsamar jurtir sem hafa verið unnar í
aldaraðir og notaðar til lækninga. Ýmsir safar og smyrsli eru
unnin úr jurtum, t.d. lúpínuseyði sem hefúr verið talið gagn-
legt fyrir ónæmiskerfið, og smyrsli úr vallhumli til að græða
sár. Meðferð, sem byggist á sérstöku fæði, eins og makró-
bíótískt fæði, byggist á þeim hugmyndum að hægt sé að fyrir-
byggja eða hafa áhrif á sjúkdóma og viðhalda heilsu með
ákveðnu fæði. Jurtir ýmiss konar eru seldar sem fæðubótar-
efni og hafa öðlast miklar vinsældir á síðustu árum. Þótt
rannsóknum fjölgi sem styðja gagnsemi eða gagnsleysi
margra þeirra er ekki laust við að efasemdir séu um réttar
aðferðir við vinnslu sumra þeirra og hreinleika. Ilmolíumeð-
ferð (aromatherapy) flokkast í þennan hóp en hún hefúr verið
að ryðja sér til rúms hérlendis. Notaðar eru sérunnar olíur úr
blómum til að hafa áhrif á sál og líkama.
IV. Aðferðir þar sem líkaminn er handleikinn eða með-
höndlaður
Innan þessa flokks eru úrræði sem byggjast á að handleika eða
hreyfa líkamann. í öllum samfélagstegundum hefur verið til
fólk sem gegnir því hlutverki að sjá til þess að bein og vöðvar
líkamans starfi eðlilega. Slíkar lækningar eru að miklu leyti
stundaðar utan læknastéttarinnar og dæmi um slíkt eru nudd,
höfuðbeina- og spjaldhryggjarjöfnun, hnykklækningar og
svæðanudd.
Nudd snýst öðru fremur um mjúkvefi líkamans og megin-
markmiðið er að stuðla að slökun en getur einnig haft örvandi
verkun, því með því að slaka á vöðvunum og losa burt alla
streitu getur nudd leyst áður hefta orku úr læðingi. Nudd er
jafngamalt sögunni og fýrirfinnst í öllum menningarsam-
félögum heims en glataði um tíma fylgi á Vesturlöndum en
hefúr þó fest sig aftur í sessi (Snyder og Lindquist, 1998).
Höfúðbeina- og spjaldhryggjarjöfnun stuðlar að því að efla
líkamlegt ástand líkamans þannig að hann geti starfað eðlilega
og geti sjálfur unnið sig úr hvers kyns áreiti sem hann verður
íyrir. Þetta er gert með því að meta ósamhverfur og hindranir í
höfúðbeina- og spjaldhryggjarhreyfingum og losa um þær til
þess að koma líkamsvökva og orku aftur á hreyfingu (Guðrún
B. Hauksdóttir, 2000).
V. Orkumeðferð
Orkuaukandi meðferð byggist á þeirri hugmyndafræði að
orkubrautir (energy fields) sé að finna innan líkamans og utan
hans. Slík meðferð hefúr þann tilgang að hafa áhrif á þessar
orkubrautir en tilvera þeirra hefúr ekki verið vísindalega
sönnuð. Sum meðferðarform stuðla að því að beita þrýsingi eða
hafa áhrif á orku líkamans með því að leggja hendur á hann eða
hreyfa hann með æfingum. Dæmi eru Qi gong (orkuaukandi
æfingar), reiki og læknandi snerting (therapeutic touch). Qi
gong er meðferðarform úr kínverskum lækningum sem sam-
ræmir hreyfingu, hugleiðslu og öndun til að auka og styrkja
flæði lífsorkunnar í líkamanum, til að bæta blóðflæði og styrkja
ónæmiskerfið. Reiki er upprunið í Japan og byggist á þeirri
hugmynd að hægt sé að miðla heilunarorku frá meðferðaraðila
til skjólstæðings í þeim tilgangi að heila Iíkamann. Læknandi
snerting er upprunalega aldagömul tækni handayfirlagningar og
byggist á þeirri kenningu að hægt sé að meta ójafnvægi í
orkustreymi líkamans með því að hreyfa hendur yfir honum.
Orkan er hreyfð til með höndum meðferðaraðila til að koma
líkamanum í jafnvægi (Krieger, 1993).
Lokaorð
Almenningur hefúr í auknum mæli verið að sækja á þessi mið
lækninga og sennilega í meiri mæli en hægt er að gera sér grein
fyrir. Nú flæðir yfir alls kyns ffóðleikur, því miður af misjöfn-
um gæðum, af netinu og í ýmsum tímaritum um sérhæfð með-
ferðarform. Heilbrigðisstéttir þurfa að vera í stakk búnar til að
ræða þær við skjólstæðinga sína á upplýstan hátt. Hjúkrunar-
fræðingar, sem vilja veita skjólstæðingum sínum sérhæfða
meðferð til að hjálpa þeim við að takast á við eigið heilsuleysi,
verða að geta gert það á faglegan hátt með velferð skjólstæð-
ings að leiðarljósi. í næsta tölublaði verður fjallað nánar um
hvaða erindi sérhæfð meðferð á í hjúkrun, rannsóknir á þeim og
hugmyndir að siðareglum, en síðar verður ijallað nánar um
nokkrar af þessum meðferðarleiðum. Þeim hjúkrunarfræðing-
um, sem áhuga hafa á sérhæfðum meðferðarúræðum, er bent á
að dr. Mariah Snyder, sem vitnað er í í þessari grein, verður
gestur á ráðstefnu heilbrigðisdeildarinnar á Akureyri í apríl á
þessu ári.
Heimildir
Astin, J. A. (1998). Why patients use altemative medicine: Results of a national
study. Journal of Ihe American MedicalAssociation, 279, 1548-1553.
Árni Böðvarson (ritstj.) (1963). íslensk orðabók handa skólum og almenningi.
Reykjavík: Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Corless, I. B., og Nicholas, P. K. (2000). The use of Complementary and
Altemative Therapies. AACN Clinical Issues: Advanced praclice in acule
and critical care, II, 4-6.
Ehling, D. (2001). Oriental Medicine: An introduction. Allernative Tlierapies,
7(4).
Eisenberg, D. M., Kessler, R. C., Foster, C., Norlock, F. E., Calkins, D. R., og
Delbanco, T. L. (1993). Unconventional Medicine in the United States;
Prevalence, Costs, and Pattems of Use. The New England Journal of
Medicine, 328, 246-252.
Eisenberg, D. M., Davis, R. B., Ettner, S. L., Appel, S., Wilkey, S., Rompay,
M. V, og Kessler, R. C. (1998). Trends in altemative medicine use in the
United States, 1990-1997. Journal of Ihe American Medical Association,
280, 1569-1575.
Guðrún B. Hauksdóttir (20001. Höfuðbeina- og spialdhrvggiariöfhun.
Framsöpuerindi á hiúkrunarþingi í október 2000. Revkiavík: Félag íslenskra
hiúkrunarfræðinpa.
Helga Jónsdóttir (2000). Hjúkrunarmeðferð: Til hvers? Framsöguerindi á
hjúkrunarþingi I október 2000. Reykjavík: Félag íslenskra hjúkrunarfræð-
inga.
Jonas, W. B., og Levin, J. S. (1999). Essentials of Complementary and
Alternative Medicine. Lippincott, Williams og Wilkins, Philadelphia.
Kaptchuk, T. J. (2000). The web that has no weaver. Understanding Chinese
Medicine. lllinois: Contemporary books.
Kreitzer, M. J., og Jensen, D. (2000). Healing Practices: Trends, challenges,
and opportunities for nurses in acute and critical care. AACN Clinical
Issues: Advanced practice in acute and critical care, II, 7-16.
Krieger, D. (1993). Accepting your power to heal. The personal practice of
Therapeutic Touch. NM: Bear & Company Publishing.
NCCAM, National Center for Complementary and Altemative Medicine -
General Information. Af veraldarvefnum: http://www.nccam.nih.gov/nccam/
what-is-cam/medline.html
Snyder, M., og Lindquist, R. (1998). Complementary / Alternative Therapies
in Nursing. 3. útgáfa. Springer Publishing Company.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 78. árg. 2002
11