Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2005, Side 16

töldu heilsu sína betri eða svipaða heilsu flestra jafnaldra
sinna. Enginn munur reyndist á heilsu og lífsstíl eftir því hvort
þátttakendur voru komnir á tíðahvörf eður ei, en þegar horft
var til notkunar tíðahvarfahormóna og aldurs var um svolítinn
mun að ræða. Hlutfallslega færri þátttakendur (8%), sem
hætt höfðu notkun tíðahvarfahormóna, töldu almenna heilsu
sína betri en jafnaldra miðað við þær sem notuðu homónin
(25%) eða hafa aldrei notað hormón (22%) (X2(6)= 913,8;
p<0,05). Sama átti við um eldri konurnar miðað við þær yngri
(F(6,524)=2,285; p=0,035).
Umræöa
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að niðurstöður WHI-
rannsóknarinnar hafa haft áhrif á notkun íslenskra kvenna á
aldrinum 47 til 53 ára á tíðahvarfahormónum. Tæp 40% þeirra
sem hætt hafa notkun eftir að niðurstöður rannsóknarinnar
lágu fyrir segjast hafa hætt m.a. vegna þeirra og rúmur
helmingur kvenna, sem nota hormón en hugleiða að hætta
notkun þeirra, segist vera í þeim hugleiðingum m.a. vegna
niðurstaðnanna. Enn fremur segist þriðjungur kvenna, sem
ekki notar hormón en er að hugleiða notkun þeirra, að
niðurstöður rannsóknarinnar geri alla ákvarðanatöku erfiðari.
Myndin, sem birtist hér, er aðeins frábrugðin niðurstöðum úr
Gallupkönnun sem framkvæmd var í Bandaríkjunum haustið
2002 (Saad, 2002). Þar kemur fram að 44% af 935 kvenna
úrtaki hafi sagt að niðurstöður WHI-rannsóknarinnar gerðu
þeim erfiðara fyrir að ákveða að nota hormón og 54% kvenna
í meðferð sögðu niðurstöðurnar ekki myndu valda því að þær
hættu meðferð. Könnun Saad (2002) var gerð rúmum mánuði
eftir að WHI-rannsóknin var stöðvuð og má vera að það hafi
haft áhrif á svör þátttakenda hve stuttur tími var liðinn.
Heilbrigðisstarfsfólk leggur mikla áhersla á að konur séu
upplýstar um ávinning og áhættu af notkun hormóna og hefur
talsvert verið skrifað um það í hverju ráðleggingar til kvenna
eigi að vera fólgnar (Rymer, Wilson og Ballard, 2003). Konur
vilja fá upplýsingar um áhættu, galla og kosti en ljóst er að
ákvarðanataka um hormónameðferð er gerð á tímum vaxandi
óvissu um áhættu og ávinning (Walter, Emery, Bogers og
Britten, 2004). í þessari rannsókn taldi helmingur þátttakenda
sig ekki hafa fengið næga fræðslu um tíðahvörf og 84% vilja að
fræðsla sé meiri á vegum heilbrigðisyfirvalda. Konur, sem hafa
notað tíðahvarfahormón, eru frekar á því að fræðslan sé ekki
næg á vegum heilbrigðisyfirvalda heldur en hinar konurnar sem
aldrei hafa notað hormón. Þetta er athyglisvert, sérstaklega í
ljósi þess að konur, sem voru komnar á tíðahvörf og konur
sem höfðu notað hormón, höfðu frekar heyrt al niðurstöðum
WHI-rannsóknarinnar heldur en samanburðarhóparnir. Ætla
má að þessar konur hafi á virkan hátt velt fyrir sér áhættu og
ávinningi af því að nota hormón eftir upplýsingum
Jsem þær höfðu yfir að ráða. Þær sem völdu að
jnota hormón hafa komist að þeirri niðurstöðu
jað ávinningur vægi upp áhættu enda var það í
jsamræmi við almennar ráðlegginar eins og þær
birtust í fjölmiðlum og umræðum í tímaritum
heilbrigðisstétta fram á mitt ár 2002. Þegar það
jkemst svo í heimsfréttirnar að trúlega sé þessu
öfugt farið þarf að endurmeta áhættu og ávinning
af hormónameðferð. Opinber umræða hefur
jað líkindum ekki hjálpað við það mat þar sem
hún var frekar lítil og upplýsingar ekki til þess
fallnar að leiðbeina, sérstaklega í upphafi. Því
kemur ekki á óvart að konur, sem völdu að nota
hormón, telji að fræðsla megi vera meiri. Þessar
niðurstöður, ásamt því að stór hluti kvenna hætti
notkun hormóna og íhugaði að hætta notkun eftir
að niðurstöður WHI lágu fyrir, sýna að konur
byggja ákvarðanir um heilsutengdar aðgerðir á
rökstuddum upplýsingum.
Um 60% þátttakenda leita annað en til
heilbrigðisstétta að upplýsingum um tíðahvörf og
eru fjölmiðlar og vinkonur aðalheimildirnar. Þetta
erísamræmi viðbandarískarrannsóknaniðurstöður
sem benda til þess að konur leiti ekki endilega til
heilbrigðisstétta eftir fræðslu (Newton, Lacroix,
jLeveiIle, Rutter, Keenan og Anderson,1998;
Reynolds o.fl., 2002). Að mati höfundar er
imikilvægt að fulltrúar heilbrigðisstétta veiti þessa
fræðslu. Mikilvægt er hins vegar að markmiðið
sé heilbrigðishvatning en ekki um of einblínt á
hugsanlega sjúkdóma sem geti látið á sér kræla,
en líkt og vikið var að í upphafi greinarinnar þá er
vaxandi notkun tíðahvarfahormóna meðal annars
rakin til hugsanlegs ávinnings síðar á ævinni.
Bent hefur verið á að í nútímasamfélagi séu
jforvarnir hugsanlega í of mikilli sókn, kostnaður
jvegna þeirra sé of mikill að því ógleymdu að
ástæðulaust sé að fólk á besta aldri við góða heilsu
sé þjakað af kvíða og ótta við sjúkdóma (Getz,
Sigurdsson og Hetlevik, 2003). Hérlendis hefur
ekki verið gerð greining á því hvaða upplýsingar
Jkonum standa til boða um tíðahvörf í íslenskum
fjölmiðlum. Þó nokkrar rannsóknir hafa hins
vegar verið gerðar á vestrænum fjölmiðlum á því
hvernig tíðahvörfuni er lýst þar. Almennt má
segja að niðurstöður þeirra sýni að myndin af
tíðahvörfum sé mísvísandi, fremur takmarkandi,
neikvæð og byggist á sjúkdómsgervingu
Timarit hjúkrunarfræöinga 4. tbl. 81. árg. 2005