Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2005, Page 17

RITRÝND GREIN
Tekist á viö tíðahvörf
tíðahvarfa (Gannon og Stevens, 1998; Lyons
og Griffin, 2003). Vissulega koma fram önnur
sjónarmið sem byggjast á heildrænni nálgun
og samþættingu félagslegra, menningarlegra,
sálrænna og lífrænna þátta en þau eru víkjandi.
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að konur
um tíðahvörf vilja hafa aðgang að upplýsingum
um tíðahvörf frá aðilum sem þær treysta, eins og
heilbrigðisyfirvöldum.
Hvað varðar uppsprettu fræðslu þá er athyglisvert
að einungis 13% kvenna hefur fengið fræðslu
hjá móður um tíðahvörfin. Þetta bendir til
þess að reynsluþekking á þessu málefni færist
ekki á milii kynslóða og vekur jafnframt upp
spurningar um hvað það er sem konur vilja
fræðast um. Aður hefur verið vakin athygli á
gagnrýni bandarískra kvennahreyfinga á 7. ára-
tug síðustu aldar á því að reynslu kvenna af
tíðahvörfum væri hafnað og læknar jafnvel varað
konur við að hlusta á reynslusögur eldri ættingja
því það kæmi ranghugmyndum að í huga kvenna
(Herdís Sveinsdóttir, 1998). Þessi rannsókn
staðfestir að almennt virðast dætur ekki ræða
hvernig móðurinni farnaðist á tíðahvörfum.
Tilvist sérfræðingasamfélagsins virðist því hafa
fært með sér rof í færslu reynsluþekkingar á milli
kynslóða. Það er einnig athyglisvert í Ijósi þess
að aldursbil þátttakenda í þessari rannsókn er
einungis 7 ár, að fram skuli hafa komið að yngri
konur leiti frekar upplýsinga á veraldarvefnum
heldur en þær eldri.
Viðhorf kvenna til tíðahvarfa og hormónameð-
ferðar hefur verið talsvert rannsakað í ljósi
þess að viðhorf eru almennt talin hafa áhrif á
hegðun. Hegðan kvenna í þessari rannsókn hefur
greinilega breyst hvað varðar notkun hormóna
því 45% kvennanna hafði einhvern tíma notað
hormón en einungis 24% notuðu hormón þegar
rannsóknin var gerð. Það er því athyglisvert að
viðhorf til notkunar tíðahvarfahormóna almennt
er nokkuð jákvætt. Notendur hormóna höfðu þó
jákvæðara viðhorf til tíðahvarfahormóna en hinar
konurnar og er það í samræmi við fjölda erlendra
rannsókna (Ekström, Esseveld og Hovelius,
2003). Einkenni og áhrif hormónameðferðar
á einkenni eru talin hafa áhrif á viðhorf til
hormónameðferðar (Papini, Intrieri og Goodwin,
2002) og er það í samræmi við niðurstöður
þessarar rannsóknar, en hlutfallslega fleiri notendur hormóna,
miðað við þær sem aldrei hafa notað þau, greindu frá að
þær hafi fundið fyrir einkennum og meginástæða notkunar
hormóna var einkennameðferð. Sú niðurstaða, að konur, sem
hafa aldrei notað hormón, hafi jákvæðara viðhorf til tíðahvarfa
en þær sem hafa notað hormón, skýrist trúlega líka út frá
reynslu af einkennum. Almennt eru niðurstöður rannsókna
þær að konur, sem finna til margra einkenna, hafa neikvæðara
viðhorf til tíðahvarfa heldur en konur sem finna fyrir fáum
einkennum (Hvas, Thorsen og Söndergaard, 2003). Gannoní
og Stevens (1998) komust enn fremur að þeirri niðurstöðu,
f kjölfar úttektar sinnar á því hvaða mynd væri dregin upp af
tíðahvörfum í fjölmiðlum, að sú neikvæða umfjöllun, sem þar
færi fram, hefði leitt til neikvæðari viðhorfa til tíðahvarfa án
tillits til reynslu af tíðahvörfum.
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að hjá konum á
aldrinum 47 til 53 ára skiptir hærri aldur og það að vera
komin á tíðahvörf máli varðandi notkun tíðahvarfahormóna.
iMeirihluti þátttakenda, sem komnir voru á tíðahvörf, hefur;
notað tíðahvarfahormón einhvern tíma og 50-70% þátttakenda
51 til 53 ára. Það er í samræmi við gögn Heilsusögubanka
Leitarstöðvar Krabbameinsfélags Islands, en þar kemur fram
að á árunum 1996 til 2001 var hormónanotkun við komu
í Leitarstöð algengust á aldrinum 52 til 53 ára eða 57%
(Brynja Ármannsdóttir o.fh, 2004). I þeirri úttekt kemur þó
fram að notkun hormóna hefur stöðugt verið að aukast en íi
þessari rannsókn hefur hlutfall kvenna, sem notar hormón,j
heldur lækkað. Athyglisvert verður að sjá úttekt á gögnum!
Leitarstöðvar fyrir árin 2002 til 2004.
Ástæðurnar, sem flestar konurnar (40% til 51%) nefna fyrir
því að þær noti eða hafi notað hormón, eru hitakóf, svitakóf
og svefntruflanir. Þessi einkenni og áhrif þeirra á líðan eru
meginábending um hormónameðferð (Landlæknisembættið,
2002b) og almennt sýna rannsóknir að einkenni eru algengastaj
ástæða hormónanotkunar. Onnur einkenni, nema frá þvag-
og kynfærum, eru ekki ábending um hormónameðferð. Ekki
kemur á óvart að einungis 10% þátttakenda töldu einkenni frá
þvag- og kynfærum ástæðu fyrir notkun hormóna. Slík einkenni
ágerast með aldrinum og má ætla að konur í þeim aldurshópi,
sem er til skoðunar hér, séu ekki farnar að líða mjög vegna
áhrifa þverrandi framleiðslu kvenhormóna á þvag- og kynfæri.
Það ætti heldur ekki að koma á óvart í ljósi umræðu um notkun
hormóna í forvarnaskyni að þriðjungur sagðist nota hormónin
til að fyrirbyggja beinþynningu. Núna er vinnureglan sú að
ekki skuli íhuga hormónagjöf til að fyrirbyggja beinþynningu
nema hjá konum sem hafa beinþynningu eða er verulega
hætt við henni og þegar þær þola ekki aðra meðferð og þá að
undangengnu áhættumati (Landlæknisembættið, 2002b).
Tímarit hjúkrunarfræöinga 4. tbl. 81. árg. 2005