Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2005, Side 37

FJOLSKYLDUHJUKRUN
Erum viö föst í viöjum vanans?
Aukin ábyrgð lögð á ættingja
Undanfarin ár hafa umræður um þörf fyrir meiri
skilvirkni innan heilbrigiskerfisins vaxið. Vegna
framfara í heilbrigðisþjónustu og styttingu legutíma
á sjúkrahúsum hefur fjölskyldan þurft að sinna
ýmsum verkefnum sem heilbigðiskerfið gerði
áður og því hefur ábyrgð á umönnun sjúklinga
færst meira til ættingjanna. Rannsóknir hafa sýnt
að þegar einhver veikist eða þarf að kljást við
heilbrigðisvandamál snertir það ekki einungis þann
veika heldur hefur það áhrif á alla fjölskylduna
(Wright og Leahey, 2005; Ray, 2002; Marga
Thome og Arna Skúladóttir, 2005). Ekki er víst að
sá veiki hafi mestar áhyggjur af veikindum sínum.
Það hafa höfundar greinarinnar séð í starfi sínu
við barnahjúkrun. Samkvæmt
íslenskri rannsókn á líðan mæðra,
sem áttu barn með sykursýki,
fannst þeim þær alltaf vera á
vakt og höfðu sífellt áhyggjur af
því að barnið fengi krampa vegna
blóðsykursfalls (Auður Ragnars-
dóttir, Elísabet Konráðsdóttir og
Hildur Sveinbjörnsdóttir, 2000).
Annað hugsanlegt dæmi er af
fjölskylduföður sem hefur lokið
meðferð vegna krabbameins,
honum líður sjálfum vel en konan J
hans er sífellt hrædd um að
sjúkdómurinn taki sig upp aftur.
Venjan hefur verið sú að sá veiki
er innritaður á sjúkrahús og hann
fær þjónustuna en fjölskyldan er
gestkomandi ogjafnvel áhorfandi.
Oft og tíðum eru aðstandendur
ekkert spurðir út í líðan sína eða hafðir með í
ráðum varðandi ákvarðanir sem jafnvel snerta
þá beint, eins og skipulag og tímasetningar á
heimferðum. Við hjúkrunarfræðingar sinnum oft
starfi okkar af mikilli forræðishyggju og teljum
okkur vita hvað skjólstæðinum okkar er fyrir bestu
(Wright og Leahey, 2005). I fjölskylduhjúkrun
er reynt að vinna í samstarfi við sjúklingana og
aðstandendur þeirra þannig að tillit sé tekið til
viðhorfa sem fiestra.
Viðhorf og áhrif þeirra á veikindi
Hjúkrun byggist meðal annars á sérþekkingu
á viðfangsefninu og virðingu fyrir viðhorfum
skjólstæðinga. Viðhorf (beliefs) eru talin hafa mikil áhrif á
hegðun og viðbrögð fólks þegar það veikist eða upp koma
heilbrigðisvandmál (Wright og Leahey, 2005). 1 fjölskylduhjúkrun
er mikil áhersla lögð á einstaklingsmun á viðhorfum og hvernig
viðhorf hafa áhrif á hegðun okkar og skynjun á því sem hendir
okkur, til dæmis veikindi. Hjúkrunarfræðingar og skjólstæðingar
þeirra geta haft mismundandi viðhorf til þess hvenær ákveðnar
aðstæður eða líðan er slæm eða þarfnast meðferðar. Ekkert eitt
viðhorf er rétt heldur þurfum við að skoða viðhorf hvers og eins
með opnum huga. Við þurfum að spyrja skjólstæðinga okkar
hvernig vandamálið, sem þeir leita aðstoðar út af, kemur þeim
fyrir sjónir þvf þeirra sjónarmið getur verið annað en okkar. Hvað
vill fjölskyldan fá aðstoð við og til hvers ætlast hún? Eru áherslur
fjölskyldunnar þær sömu og okkar? Sem dæmi um það eru
foreldrar sem leita sér aðstoðar vegna mikilla svefnvandamála hjá
eins árs gömlu barni sínu. Engar
líkamlegar orsakir hafa fundist
þrátt fyrir miklar rannsóknir og
rnargar heimsóknir til lækna.
Aðaláhyggjuefni foreldranna er
samt það að líkamleg veikindi eða
verkir valdi svefnvandamálum
barnsins. Við þurfum að virða
þessar áhyggjur foreldranna
þrátt fyrir að við séurn sannfærð
um að rót vandans sé önnur
en líkamleg. Eingöngu nreð
samræðum er hægt að vinna úr
ólíkum viðhorfum. Oftast eiga
skjólstæðingur og hjúkrunar-
fræðingur eitthvað sameiginlegt
sem hægt er að vinna úr. Ekki
er alltaf nauðsynlegt að taka á
málurn af mikilli hörku, hægt
er að bæta ástandið mikið með
þvf að laga tímasetningarnar á
Draga má úr næturdrykkju vegna þess að
Er nóg að skipta um gleraugu til að
breyta viðhorfum? - Það má reyna.
svefni barnsins
næturdrykkja getur haft áhrif á matarlyst barnsins á daginn
ásamt því að viðhalda því að barnið vakni oft. Einnig er hægt að
Jendurskoða hvernig barnið er svæft, mikil streita er fólgin í því að
dansa með það um húsið þegar það er svæft og hægt er að draga
úr þessu áreiti þrátt fyrir að barnið sofni áfram í fangi foreldra.
Við þurfum ekki að vera sammála um allt en með samtölum
við skjólstæðinga okkar komumst við að því hvaða sameiginlegu
markmið hægt er að vinna úr.
Viðhorf okkar hefur áhrif á hvernig til tekst í þessari vinnu, eins
og hvernig við metum h'ðan fólks og hvernig við bregðumst við
kvörtunum, t.d. vegna verkja. Hér áður fyrr var það almennt
viðhorf að fyrirburar fýmdu ekki til. Viðhorfsbreyting er greini-
leg. Undanfarið hafa verið gerðar fjölmargar rannsóknir á
Tímarit hjúkrunarfræðinga 4. tbl. 81. árg. 2005