Tíðindi um stjórnarmálefni Íslands - 01.01.1870, Blaðsíða 158

152 DM SKIKKONARVALD STIPTSYFIRVALDANNA.
1865. mán. 1862 er lögÖ á lierSar sumpart þeim, er útskrifast úr
7. marz. hinum lærba skóla á Islandi, og sumpart þeim, er útlærhir
ungsfulllrúi og stiptsyfirvöldin um það, að mtítmæli alþingis gegn
ákvörðununum í konungsúrskurðinum frá 17. mnimán. 1862 séu í
mörgu tilliti ástæðulaus, og að sérílagi megi segja það um þá
mtítbáru alþingis, að ákvarðanir þcssar komi í bága við konungs-
úrskurð frá 30. júlímán. 1850 um hlutfallið milli kandídata í
guðfræði frá liásktílanum og kandídata frá prestasktílanum, því að
það er vitaskuld, að þessu hlutfalli er tíraskað cptir sem áður,
þegar þeir sækja hverir ámtíti öðrum um brauð. Samt
scm áður áleit dtímsmálastjtírnin vera ástæðu til að fallast á uppá-
stungu alþingis í öllum aðalatriðum hennar, og stjdrnarráðið gat
þá þcss, að því yrði ekki neitað, að það liti illa út að beita
nauðungarvaldi til að veita brauð, jafnvel þtí að svo megi segja,
eplir þvi sem fyrir er skipað um málefni þella í konungsúrskurð-
inum frá 17. maímán. 1862, að þeir, sem skikka má, hafi með
nokkurskonar samningi skuldbundið sig til að þjtína brauðunum.
Stiptsyfirvöldin hafa þcss vegna á seinni árum aldrci varla beilt
skikkunarvaldi sínit, og eins mundi að líkindum fara eptirleiðis,
einkum af því hversu illa mælist fyrir því. Ef að þarámdti er
farið að cptir uppástungu alþingis, má koma hinu sama til lciðar,
en án þess beilt sé neinu nauðungarvaldi, og það cr cinmilt aðal-
kostur uppástungunnar. Að vísu má mcð gtíðum rökum Ðnna
það að uppáslungu alþingis, að þegar gefið cr skilmálalaust fyrir-
heit, eins og hún fer fram á, liafa þeir, sem veila eiga brauðin,
eklii ntígu frjálsar hcndur til að kjtísa þann, sem í hvert skipti er
maklegastur til að fá brauð það, sem veita á, og það er lika sá
anmarki við uppástunguna, að á þcnna liátt verður svo opt prcsta-
skipti á fálæku brauðunum. En þaö er þó aðgæzluvcrt, að meiri
anmarkar bafa verið á því skipulagi, scm vcrið hcfir hingaðtil,
þar scm ekki hcfir vcrið ncma uin tvennt að gjöra, annaðhvort
að láta fátæku brauðin vera prestslaus, eða að vcila þau rnönnum,
sem cru miður bæfir e5a jafnvcl öldungis tíhæfir lil prcstsskapar.
Um það atriði, hvernig koma ætli íyrir ráðstöfun þcirri,
scm alþingi hafði slungið uppá, gat ddmsmálastjtírnin þess, að
þar sem sagt cr í bænarskrá ulþingis, að það sé vitaskuld, að
þegar fátækt brauð losni, eigi undireins aö kunngjöra það ineð
hinu umlalaða fyrirhciti um betra brauð eplir að hafa þjtínað því
í þrjú ár, þá er gjört ráð fyrir, að ákvcðið sé fyrirfram, hvaða
brauð cigi að veita á þenna liátt, en um það hcfir ekki veiið
Uomið með neina uppástungu, cnda virðist ekki vera liagfelt að