Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.2016, Blaðsíða 38

Jólablað 22. desember 201634 Menning
F
yrir þremur áratugum hóf ljós­
myndarinn Rax, Ragnar Axels­
son, að skrásetja líf og störf fólks
á norðurslóðum. Bókin Andlit
norðursins birtir þetta ævistarf
hans. Bókin hefur verið tilnefnd til Ís­
lensku bókmenntaverðlaunanna í
flokki fræðibóka og hreppti hin eftir­
sótti Bóksalaverðlaun í flokki fræðirita.
„Ég er glaður og hrærður yfir
þessum viðurkenningum en líka
feiminn,“ segir Rax. „Ég hef aldrei
beðið um athygli og hefði helst viljað
að enginn vissi hver ég er. Ég hef
fengið verðlaun fyrir ljósmyndir en
er löngu hættur að taka þátt í slíkum
keppnum. Ég þoli ekki að tapa og
þoli ekki heldur að vinna.“
Næsta bók hans verður vegleg
bók um norðurheimskautið og hann
er þegar byrjaður að vinna að henni.
„Ég ætla að halda áfram að mynda
lífið á norðurslóðum og í bókinni
verða myndir frá átta löndum. Þeir
ljósmyndarar sem mynda norður­
slóðir í dag eru aðallega að mynda
ísjaka, af myndunum mætti ætla að
það væri ekkert fólk þarna. Það er
fólkið sem ég vil ekki hvað síst festa á
filmu. Sumir hafa ekki hugmynd um
að fólk býr á þessum stöðum.
Það er ekki langt síðan ég var að
fletta ljósmyndabók eftir bandarísk­
an ljósmyndara sem hafði farið á
norðurslóðir og í bókinni voru tugir
ljósmynda af honum sjálfum að sýna
sig. Mín skoðun er sú að bókin hefði
ekki átt að snúast um hann heldur
fólkið á þessum slóðum.
Ég fór tvisvar til Síberíu síðast­
liðinn vetur, ferðaðist á hreindýra­
sleða út í auðnina, þarna var
flatneskja eins langt og augað eygði.
Ég fór meðal annars til Jakútíu og
úti í skógi fann ég gömul hjón sem
bjuggu í litlum kofa og þar voru
myndir af Stalín á öllum veggjum.
Þarna var túlkur og ég spurði gamla
manninn af hverju hann væri svona
hrifinn af Stalín. Hann sagði: „Hann
rak Þjóðverjana í burtu.“
Ég hitti líka hreindýrahirðingja
sem búa í tjöldum. Konurnar færa
tjöldin á tíu daga fresti meðan karl­
mennirnir sinna hreindýrunum.
Meðalævilengd fólks á þeim slóðum
er um fimmtíu ár. Þarna er töluvert
mikil drykkja og lífið getur verið erfitt.
Ég á eftir að ferðast mikið við
vinnslu bókarinnar og fer fljótlega
til Grænlands í lítið þorp í Scoresby­
sundi og þar geta ísbirnir verið á
vappi fyrir utan húsdyrnar.
Þarna ætla ég að mynda og svo
ætla ég að rannsaka hundana á
Grænlandi. Þeir eru merkilegir og
það eru til margar sögur af þeim. Ég
á þær margar og ætla að safna fleiri.
Hundarnir eru búnir að halda í lífinu
í Grænlendingum í 4.000 ár.“
Vísindamenn skrifa hugleiðingar
Rax segist ætla að taka tvö til þrjú ár í
að vinna að bókinni. „Ég talaði á Arctic
Circle­ráðstefnunni í Hörpu og minnti
þar á mikilvægi ljósmyndarinnar til
að sýna heiminum hvað sé að gerast
varðandi breytingar á norður slóðum,
til dæmis vegna loftslagsbreytinga.
Það sem vísindamenn segja fer oft inn
um annað eyrað og út um hitt. Þeir
kvarta undan því að bara sé hlustað
á þá einu sinni á ári. Á undanförnum
árum hef ég verið að koma mér upp
samskiptum við vísindamenn, bæði
til að afla mér þekkingar og fá þá til að
skrifa hugleiðingar um framtíð norð­
urslóða. Nokkrir þekktir vísindamenn
hafa samþykkt að skrifa hugleiðingar
í bókina. Á ráðstefnunni kom svo til
mín fólk sem vill koma að fjármögn­
un þessa verkefnis. Það er dýrt að gera
þetta en ég gæti unnið verkið á tveim­
ur til þremur árum.“
Þú ferðast um svæði þar sem íbúar
hafa mikil tengsl við náttúruna og ert
stundum á stöðum þar sem eru engir
menn. Hvaða áhrif hefur það á þig?
„Þegar ég fer út í auðnina og er
í tjaldi eða kofa þar sem kyrrðin er
yfirþyrmandi og ég sé stjörnurnar
á himnum í svarta myrkri í 30 stiga
frosti þá get ég ekki annað en fyllst
lotningu og hugsað allt lífið upp á
nýtt. Þegar ég sé allar þessar stjörnur,
sem blikka mann, hugsa ég: Það get­
ur ekki verið að við séum ein.
Þegar ég var lítill sagði mamma
mér að allir ættu sína stjörnu. Þegar
við sáum einu sinni stjörnuhrap
spurði ég hana: Var einhver að deyja
núna? Ég hugsa ennþá þannig að
maður eigi eina stjörnu á himninum.
Ég var í KFUM sem unglingur og
hef mína trú þótt maður efist stund­
um. En þarna, úti í náttúrunni þá
hverfur þessi efi og ég finn fyrir yfir­
þyrmandi sterku afli. Þetta er sér­
staklega áberandi á Grænlandi og
það eru fleiri en ég sem segja það.
Ég get ekki útskýrt það en stundum
finnst mér að verið sé að tala við
mig, alltaf á góðan hátt. Það er eins
og þögnin tali við mann og hugsun
manns verður mjög skýr.“
Erum við nútímamenn of hræddir
við þögnina?
„Þetta
er mín
köllun“
n Rax vinnur að stórvirki um norðurheimskautið n Þekktir vísindamenn skrifa þar hugleiðingar
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@dv.is
starfsfólk mamma
veit best óskar öllum
gleðilegra jóla
Mamma veit best • Laufbrekka 30 • 200 Kópavogur • mammaveitbest.is