Fréttablaðið - 29.06.2017, Side 22

Ég geri athugasemdir við aug-lýsingu Skipulagsstofnunar á skýrslu vegna fyrirhugaðrar
Hvammsvirkjunar. Virkjanir í
Þjórsá eru gríðarmiklar og umdeild-
ar framkvæmdir, sem breyta ásýnd
landsins og koma okkur almenningi
mikið við. Starfsmenn Skipulags-
stofnunar hafa farið eftir reglum og
skyldum um hvernig skuli auglýsa
kynningu á svona skýrslum, en ég
sakna þess að engin sérstök áhersla
virtist lögð á að auglýsingarnar
næðu til almennings.
Tilviljun var að auglýsing í lok
hádegisfrétta 26. maí náði eyrum
mínum. Þar var sagt að frummats-
skýrsla vegna Hvammsvirkjunar
væri í endurskoðun og almenn-
ingi boðið að kynna sér skýrsluna
og gera athugasemdir næstu sex
vikur. Í fyrstu áttaði ég mig ekki á
hvað nákvæmlega fælist í orðinu
frummatsskýrsla en gat mér þess
þó til. Skýrara hefði verið að tala
um endurskoðun skýrslu frá árinu
2004 um mat á umhverfisáhrifum.
Ég var svo heppin að heyra þessa
auglýsingu og tók eftir henni vegna
þess að ég þekki það svæði sem
áformað er að fari undir virkjun og
lón og áttaði mig á alvöru málsins.
Ýmsir þeir sem ég hef spurt og láta
sig þessi mál varða höfðu ekki heyrt
skýrsluna auglýsta né kynningar-
fundina. Ég hringdi í verkefnastjóra
Landsvirkjunar og bað um að fá
skýrsluna í hendur, það var auðsótt.
Mér var í leiðinni bent á kynningar-
fundina þrjá, sem ég hafði ekki haft
hugmynd um.
Athugasemdir fyrir 6. júlí
Mín skoðun er að Skipulagsstofnun
ætti að bera ábyrgð á að mikilvæg
mál sem þessi komist örugglega til
skila til almennings og að stofn-
unin mælist til þess við fjölmiðla
að þeir taki málið til umfjöllunar.
Eflaust hefur Ríkissjónvarpið
fengið þessa tilkynningu eins og
Ríkisútvarpið, en hvort þar hafi
auglýsingunni verið komið á fram-
færi veit ég ekki, þeim ber víst ekki
skylda til þess.
Skipulagsstofnun ætti að sjá
til þess að ríkisreknir fjölmiðlar,
eins og útvarp og sjónvarp, hefðu
góðar kynningar og umræður um
jafn umdeilda og óafturkræfa fram-
kvæmd.
Kynningarfundir Landsvirkjunar
voru auglýstir á vef stofnunarinnar
og í Lögbirtingablaðinu og ýmsum
dagblöðum sem gefin eru út á
landsvísu, einnig í fjölmiðli sem
þeir ætla að nái til þeirra sem búa
nærri framkvæmdasvæði. Gott
er að taka mið af þeim sem búa
nálægt svæðinu og bendi ég á að
mjög mikil andstaða við þessa
virkjun er í Gnúpverjahreppi.
www.verndumthjorsa.is.
Við búum í lýðræðisríki og
sanngjarnt væri að gagnrýnendur
virkjunarinnar gætu kosið sína full-
trúa sem væru á launum hjá hinu
opinbera eins og hönnuðir og verk-
efnastjórar framkvæmdaaðilanna.
Þeir gætu þá kynnt sér málin vel
og unnið faglega og án fordóma
og þannig kæmist jafnvægi í mikil-
væga orðræðu. En almenningi er
boðið að kynna sér framkvæmd
virkjunarinnar á sex vikum nú
í byrjun sumars í vel gerðri, 144
blaðsíðna langri frummatsskýrslu.
Þar eru metin sérstaklega áhrif
virkjunar á útivist og landslag og
ásýnd lands. Athugasemdum þarf
að skila til Skipulagsstofnunar fyrir
6. júlí.
Fjársjóður til framtíðar
Í skýrslunni er mikið af ljósmynd-
um af fyrirhuguðu virkjunarsvæði.
Sama ljósmyndin er endurtekin
tvisvar til að sýna framkvæmda-
svæðið fyrir og eftir fyrirhugaðar
framkvæmdir. Önnur myndin er
„fótósjoppuð“ til að sýna fram-
tíðarásýndina. En ég geri athuga-
semdir við að miklu færri myndir í
skýrslunni sýna ásýnd frá Landsveit
vestur yfir, frá grónum bökkum
Þjórsár norðan Skarðsfjalls, þar
sem fyrirhugað er að byggja stíflu-
garð. Þar væri fróðlegt að sjá saman-
burð mynda, fyrir og eftir fyrirhug-
aðan garð. Hann verður margra
kílómetra langur og um 5 metra
hár mælt frá núverandi landhæð,
þar sem Skarðsselstóftir kúra enn.
Tóftirnar munu fara undir stíflu-
garðinn og einnig mun garðurinn
byrgja sýn vestur yfir, þar sem nú
er fagurt útsýni yfir straumþungt
fljótið, kjarrivaxnar eyjar og sker,
yfir á fellin handan fljótsins og
búsældarlega sveitina. Og ef við
horfum í aðrar áttir þá tekur við í
fjarska fjallahringur. Það segir sig
sjálft að þarna mun hljóðheimurinn
einnig gjörbreytast.
Undanfarin sumur hef ég komið
á þetta svæði. Það er í einkaeign;
hagi fyrir búpening og lítil umferð
manna síðan byggð lagðist af í
Skarðsseli fyrir miðja síðustu öld.
Þar sjást ekki erlendir ferðamenn,
en við vitum að landið er ekki síður
verðmætt þótt öngvir séu ferða-
mennirnir. Fagurt óspillt landslag
er verðmætt í sjálfu sér og fjársjóður
til framtíðar. Þetta svæði býr yfir
töfrum, sem verða nú dýrmætari
með hverju ári sem líður.
Þar sem við erum öll vörslu-
menn náttúrunnar með þá skyldu
að koma henni sem heilbrigðastri
áfram til næstu kynslóða, þá höfum
við ekki heimild til að eyðileggja
þessa fallegu landslagsheild, þar
sem rætur okkar og saga liðinna
kynslóða liggur í jörðu og fléttast
saman við sögu náttúruaflanna.
Eða erum við sem búum á Íslandi
svo fátæk og aðframkomin að fórna
verði fegurð landsins vegna áætlaðr-
ar vöntunar á rafmagni eftir 10 ár?
Væri ekki betra að loka einu álveri,
til dæmis?
Því ef við eyðileggjum dýrmætin
sem við eigum þá verðum við fátæk.
Það sem meira er að útgerðar-menn eru farnir að njósna markvisst um sjómenn um
hvað þeir eru að segja og hverrar
skoðunar þeir eru. Þetta fékkst
ærlega staðfest í verkfallinu. Núna
eru svo hreinsanir hafnar og sjó-
menn sem „gengu ekki í takt“ eins
og það kallast eru þegar farnir að
gjalda með atvinnumissi.“ (Úlfar
Hauksson vélstjóri 27. júní 2017).
Vorið 1990 gerðist Alþingi Íslend-
inga „þjófþing“ og samþykkti lög um
frjálst framsal fiskveiðiheimilda. Þar
með var íslensku þjóðfélagi skipt
niður í tvær meginstéttir á grund-
velli yfirráða yfir dýrmætustu sam-
eign þjóðarinnar: Annars vegar gjafa-
kvótaeigendur sem nýttu auðlind
þjóðarinnar sjálfum sér til fénýtingar
og brasks. Hins vegar venjulegir
Íslendingar sem ekki nutu réttmætra
eigna sinna.
Allar götur síðan hefur krabba-
mein gjafakvótakerfisins nagað
rætur íslenska lýðveldisins. Ráða-
menn brugðust þjóð sinni en
kusu að lúta útgerðarauðvaldinu
og þiggja í staðinn fé og stuðning
sægreifanna – eins og Styrmir Gunn-
arsson lýsir vel í bók sinni Umsátrið
– Fall Íslands og endurreisn (2009).
Þorri Íslendinga hefur hins vegar
aldrei fallist á gjafakvótakerfið og
ægivald útgerðarmanna. Ítrekaðar
skoðanakannanir sýna yfirgnæf-
andi andstöðu þjóðarinnar. Ráða-
stéttin hefur samt ítrekað hundsað
vilja fólksins um kerfisbreytingu.
Þar halda engin loforð stjórnmála-
flokka fyrir kosningar – nú síðast
fyrir alþingiskosningar 2016.
Illa fenginn auður virðist hins
vegar skapa ótta meðal gjafakvóta-
eigenda um að missa núverandi for-
réttindi. Einkum skulu sjómenn lúta
valdi þeirra og vilja í einu og öllu.
Á nýliðnum vetri áttu sjómenn í
langvarandi verkfallsátökum við
útgerðarmenn. Samningurinn var
umdeildur í röðum sjómanna en
nærri helmingur greiddi atkvæði á
móti.
Sumir útgerðarmenn í röðum
stærstu gjafakvótaeigenda hafa nú
gripið til örþrifaþrifa: Laumuðu sér
inn á lokaðar fésbókarsíður sjó-
manna þar sem skipst var á skoð-
unum og upplýsingum í verkfall-
inu. Síðan voru „óþægir“ sjómenn
pikkaðir út og haldið í óvissu á
uppsagnarfresti mánuðum saman
án þess að vita hvort þeir haldi starfi
sínu og lífsviðurværi. Sumir hafa
þegar goldið fyrir skoðanir sínar
með atvinnumissi.
Íslenska lýðveldið er einfaldlega í
siðferðilegri upplausn. Endurreisnin
eftir Hrun er öll í molum. Því fer fjarri
að þar sé fyrst og fremst við útgerðar-
menn að sakast. Alþingi Íslendinga
bjó til forréttindakerfi gjafakvóta-
eigenda. Réttarkerfið í landinu þarf
einnig þegar í stað að rannsaka upp-
lýsingar um að á Íslandi sé fólk svipt
grundvallarmannréttindum. Rétt-
arríkið á að vernda alla gegn hvers
konar ofbeldi og kúgun.
Upplýsingar um skoðanakúgun
og ofbeldi útgerðarmanna
Fregnir af válegum atburðum berast okkur í gegnum fjöl-miðla daglega. Sá fjöldi fregna er
aðeins brotabrot af þeim mikla fjölda
útkalla sem sjúkraflutningamenn og
aðrir viðbragðsaðilar koma að. Alvar-
leg veikindi samborgara okkar rata
yfirleitt ekki í fjölmiðla, enda oft og
tíðum persónuleg einkamál hvers og
eins. Þetta veit ég úr starfi mínu sem
lögreglumaður.
Á undanförnum árum hefur
útköllum fjölgað mikið, bæði þar
sem alvarleg slys hafa orðið en einn-
ig vegna alvarlegra veikinda. Þessum
útköllum þarf að sinna og oft og
tíðum eru þetta verkefni sem þola
enga bið.
Fyrstu viðbragðsaðilar í aðhlynn-
ingu slasaðra og veikra eru þeir aðilar
sem sinna svokallaðri utanspítala-
þjónustu, þ.e. þeir sem inna af hendi
inngrip sitt bæði á vettvangi og á leið
á sjúkrahús – hvort heldur sem er í
sjúkrabifreið eða í sjúkraflugi.
Fyrstu viðbrögð geta verið þau sem
hafa mest áhrif og skipta sköpum
fyrir bata og líf þess slasaða; hvort
hann nái heilsu á ný eða jafnvel nái
að lifa slys eða veikindi af. Við sem
byggjum þetta land verðum að geta
treyst því að utanspítalaþjónusta sé
öflug og örugg. Þá verða einstakling-
ar sem starfa innan hennar að geta
treyst því að bæði menntun þeirra og
þjálfun sé eins góð og best verður á
kosið. Enn fremur verða þessir aðilar
að geta treyst því að sá búnaður sem
nauðsynlegur er til aðhlynningar sé
fullkominn og til staðar.
Ekki eitthvert „hobbí“
Víða sinna sjúkraflutningamenn
utanspítalaþjónustu til hliðar við
sitt aðalstarf. Staðreyndin er sú að
störf sjúkraflutningamanna eru ekki
eitthvert „hobbí“ sem stjórnvöld
geta ætlast til að einstaklingar sinni
af áhuga til hliðar við sitt aðalstarf.
Utanspítalaþjónusta er dauðans
alvara og hana ber að líta á sem
slíka, bæði hvað varðar menntun
og þjálfun sjúkraflutningamanna,
búnað þeirra og starfsskilyrði en ekki
síður kjör þeirra.
Það hlýtur að vera lágmarkskrafa
okkar borgaranna og þeirra er sækja
landið okkar heim að geta treyst því
að hér berist fullnægjandi aðstoð á
sem stystum tíma er alvarleg veik-
indi eða slys bera að höndum. Til að
fullnægjandi aðstoð berist í tíma er
nauðsynlegt að tryggja að hlúð sé að
utanspítalaþjónustu um allt land. Nú
liggur á að fylla upp í þá bresti sem
eru komnir í kerfið til að koma í veg
fyrir frekara tjón. Síðast en ekki síst er
mikilvægt að þeir sem sinna þessari
þjónustu hafi hana að aðalstarfi enda
eru verkefnin ærin, krefjandi og erfið.
Utanspítalaþjónusta
er dauðans alvara
Svanur
Kristjánsson
prófessor í
stjórnmálafræði
við Háskóla
Íslands
Þuríður B.
Ægisdóttir
stjórnmála-
fræðingur,
MA í alþjóða-
samskiptum
Víða sinna sjúkraflutninga-
menn utanspítalaþjónustu
til hliðar við sitt aðalstarf.
Opið bréf til Skipulagsstofnunar
og Alþingis - Hvammsvirkjun
Borghildur
Óskarsdóttir
myndlistarkona
gæði... ending… ánægja.
skoðaðu úrvalið á Weber.is
Regalofagmenn
www.regalo.is
Fríða Rut Heimisdóttir
Hárgreiðslumeistari
Veldu með hjartanu 100% vegan
hárvörur frá Maria Nila.
Head & Hair Heal verndar lit hársins,
örvar hárvöxt og vinnur á móti hárlosi,
þurrum hársverði og flösu ásamt því
að vera bólgueyðandi. Sjampóið og
hárnæringin eru hönnuð
til daglegra nota fyrir alla.
Maskan má nota 1-2 í viku.
Allar vörurnar í línunni innihalda
vegan innihaldsefni, en hvorki súlföt,
paraben né aðra ofnæmisvalda.
Regalo ehf Iceland
Þar sem við erum öll vörslu-
menn náttúrunnar með þá
skyldu að koma henni sem
heilbrigðastri áfram til næstu
kynslóða, þá höfum við
ekki heimild til að eyðileggja
þessa fallegu landslagsheild,
þar sem rætur okkar og saga
liðinna kynslóða liggur í
jörðu og fléttast saman við
sögu náttúruaflanna.
2 9 . j ú n í 2 0 1 7 F I M M T U D A G U R22 s k o ð U n ∙ F R É T T A B L A ð I ð
2
9
-0
6
-2
0
1
7

0
4
:3
2
F
B
0
8
0
s
_
P
0
5
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
3
9
-6
F
9
C
1
D
3
9
-6
E
6
0
1
D
3
9
-6
D
2
4
1
D
3
9
-6
B
E
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
0
8
0
s
_
2
8
_
6
_
2
0
1
7
C
M
Y
K