Fréttablaðið - 02.09.2017, Blaðsíða 28

Það sem er gert, það er gert. Þannig
að ég horfi bara fram á við enda man
ég alveg skammarlega lítið. Man vart
eftir börnunum mínum litlum því
þar er eitthvað í mínu eðli sem gerir
það að ég horfi alltaf fram á við. Ég
hugsa að mitt uppeldi og mín æska
hafi líka átt sinn þátt í því þar sem ég
ólst upp mikið á flækingi og var lítið
hjá mínu fólki. En samt er ég lítið fyrir
að skipuleggja mikið fram í tímann.
Þú átt bara daginn í dag. Þetta er
það sem maður lærir í dag og kallast
núvitund.“ Margrét Helga dokar við
og hugsar sitt og bætir svo við: „En
ekki þar fyrir að mér er búið að hund-
leiðast undanfarin ár svona af og til.
Ég verð að segja það alveg satt.“
Margrét Helga viðurkennir fúslega
að hún hafi stundum hugsað um að
gera eitthvað annað og að þá hefði
hún kosið að fara í einhvers konar
umönnunarstörf. „Ég vil fara í vinnu
til þess að gera eitthvert gagn og sjá
einhvern árangur. Ég gæti aldrei
verið í einhverri svona tölvuvinnu
eða slíku sem bara rennur frá mér.
Einu sinni var ég þrjár vikur í ein-
hverri verksmiðju með svona spól-
um og það var ekkert betra ástandið
á heilanum á mér en þessu blessaða
spólukerfi,“ segir Margrét og brosir
út í annað. „Ég bara gat þetta ekki.“
Grét og straujaði
Þegar talið berst að ferlinum segir
Margrét Helga að þar hafi Laxness
óneitanlega verið stór áhrifavaldur
og sitthvað þaðan sem henni þyki
ákaflega vænt um. „Mér þykir til að
mynda óhemju vænt um Sigurlínu og
eins samleik okkar Gunnu Gísla, það
er ein mín dásamlegasta minning.“
Aðspurð hvort það hafi ekki verið
sérstakt að vinna í Iðnó þar sem sýn-
ingarnar í því litla húsi voru margar
hverjar fádæma minnisverðar, eins
og Dagur vonar til að mynda, þá segir
Margrét Helga að það hafi vissulega
verið eftirminnilegt. „Það var ótrú-
legt að vinna í því verki. Ég hef unnið
töluvert mikið með Stefáni Baldurs-
syni og hann hefur boðið mér frá-
bær hlutverk en vinnan í Degi vonar
er einhver mesta alvöru vinna sem
ég hef tekist á við í leikhúsi og er af
mörgu góðu að taka. Þetta var erfitt
verkefni en stórkostlegt.
Eins var dásamlegt að vinna með
Bríeti Héðinsdóttur, vinkonu minni,
hún var fádæma klár og skemmtileg
kona. Svo minnist ég Abigails Party
í leikstjórn Hilmis Snæs Guðna-
sonar sem var líka eitt af þessum
ógleyman legu æfingatímabilum því
það var svo gaman hjá okkur að við
gátum vart unnið fyrir hlátri. En í
raun eru hlutverkin og árin of mörg
til þess að það sé sanngjarnt að taka
svona út stök verk.“
Margrét Helga segir að líf hennar
hafi allt markast af sjö ára tímabilum
og í einu slíku hafi komið að því að
henni hafi fundist hún vera farin að
japla í sírópinu. „Ég var alltaf að leika
hvunndagshetjur. Ég grét, straujaði
og bakaði brauð í öllum leikritum. Ég
hafði alltaf haldið því fram að ég gæti
líka verið fyndin og farið í falleg föt.
Þannig að ég var að reyna að punta
mig á frumsýningum til þess að leik-
stjórarnir gætu séð mig í fallegum
fötum en það rauk alveg fram hjá
þeim,“ segir Margrét Helga kankvís
en heldur ótrauð áfram:
„En svo kom að því að ég fór alein
til London, hafði aldrei komið þang-
að. Þar sá ég 22 leiksýningar á 21 degi.
Þetta var eftir að ég fékk borgað fyrir
kvikmyndina Kristnihald undir jökli
og svo fékk ég líka einhverja viður-
kenningarstyrki og ég fór með alla
þessa peninga til London og keypti
fyrir þá leikhúsmiða og var alveg eins
og fjósakonan sem fór út í heim. Þetta
var áður en við fórum í Borgarleik-
húsið og ég gerði þetta vegna þess að
mér fannst að fyrir flutningana þyrfti
ég að upplifa þessi stóru leikhús. Fór
í National Theatre að sjá stórar Peter
Hall sýningar með loftfimleikum og
alls konar heillandi leikhús.
Þarna hitti ég konu sem var sýn-
ingarstjóri og hún hnippti í mig og
sagði: „Það er leikrit hérna sem þú
átt að leika.“ Þetta var Shirley Val-
entine og ég keypti leikritið þó svo
það væri ekki í sýningu. En það vildi
enginn hlusta á mig þegar ég kom
heim. Hver ætti svo sem að nenna
að hlusta á einhverja eina kerlingu í
tvo og hálfan tíma? Þannig að ég fór
til Þrándar Thoroddsen með minn
varasjóð og fékk hann til þess að
þýða verkið. Byrjaði svo bara ein að
læra þetta inni á herbergi, þetta eru
einhverjar tæplega 80 síður, þétt-
skrifað, ansi mikill texti. Hanna Maja
tók svo að sér að leikstýra, það var
gott að fá hana því við erum ákveðn-
ar andstæður leiklistarlega og svo
er hún líka mjög smekkleg og með
mikla máltilfinningu. Mér bauðst
að fara með þetta upp í Gerðuberg
en þá vantaði sýningu í Borgarleik-
húsinu og þar var þetta sett upp fyrir
smápeninga og ég lék 28 sýningar um
vorið, fimm á viku og svo fór þetta
aftur upp um haustið og gekk heilar
119 sýningar alls.
Þetta er það sem ég trúi á. Ég er
leidd áfram og með því að stökkva
á svona tækifæri þá var ég heppin
með að það var þörf fyrir mig og
þarna fékk ég að vera fyndin og
skemmtileg og ekki bara strauja og
gráta. Þetta er dásamlegt verk og hún
Sigrún Ástrós er þvílíkt skemmtileg
kona – ef maður gæti nú verið svona
skemmtilegur.“ Því er við að bæta
að lesendum er óhætt að taka þau
orð blaðamanns trúanleg að leik-
konan gefur persónunni ekkert eftir
í skemmtilegheitum.
Þetta geri ég ekki
Eftir farsælan feril í leikhúsi og kvik-
myndum er Margrét Helga enn með
hugann við framtíðina og segir að
hún hafi ekki verið farin að taka líf-
eyri fyrr en hún var orðin 72 ára en
verið að vinna á fullu fram að því.
„Eftir það hefur mér boðist vinna í
leikhúsinu en bæði hefur það rekist á
við annað og svo kemur líka fleira til.
Þannig að ég ætla ekkert að gera neitt
núna nema að mig langi virkilega til
þess því ég er er orðin svo sjálfselsk.
Enda verð ég að vera sjálfselsk, það er
affarasælast,“ segir Margrét Helga og
er óræð á svipinn.
En það sem Margrét Helga hefur
verið hvað mest hugsi yfir síðustu
misserin er sú staða sem lífeyris-
þegar með fulla starfsgetu eru settir
í á Íslandi. Hún bendir á að á síðasta
ári hafi hún mátt vinna fyrir 109.000
krónum á mánuði eða samtals 1.300
þúsundum yfir árið. „Núna er búið að
skerða þetta um heila milljón. Þann-
ig að þú mátt ekki vinna nema fyrir
300.000 yfir árið eða 25.000 á mán-
uði, það er hálfur dagur ef þú ætlar að
fá smið, en eftir það er farið að taka
af þér krónu á móti krónu og þá ertu
farinn að borga með þér í vinnuna.
Það kostar að fara í vinnu, það kostar
að halda sér í góðu formi til að geta
unnið, og svo á maður að borga með
sér fyrir að fá að vinna. Þetta er galið.
Ég get ekki farið á fjóra fætur. Ég get
það ekki því ég er það stéttvís að ég
sætti mig ekki við þetta.“
Margrét Helga segist vera hugsi
yfir þessari stöðu lífeyrisþega. „Það
er enginn sem græðir. Allir tapa.
Af hverju má maður ekki vinna og
borga 40 prósent í tekjuskatt? Það
er fullt af fólki sem vill halda sjálfs-
virðingu en ekki láta segja sér að
það sé orðið gamalt og ónýtt. Fullt
af fólki sem hefur gaman af því að
fara í vinnu á morgnana, sama hver
vinnan er, og leggjast á koddann á
kvöldin búið að skila sínu dagsverki.
Ég er viss um að þetta mundi minnka
lyfjanotkun og niðurbrot á fólki og
það vantar alls staðar fólk. Mér finnst
það sorglegt að fólk sem hefur skilað
veglegu lífshlaupi sé að betla svarta
vinnu á lágu kaupi af því að það lang-
ar til þess að fara á fætur á morgnana
og fara til vinnu. Vera þarft.“
Lætur sig dreyma
Margréti Helgu er mikið niðri fyrir
með þetta mál og hún bendir á að
þetta sé í raun markvisst niðurbrot á
fólki. „Það eru nýjar rannsóknir sem
sýna að það er fátt jafn óhollt. Það er
auðvitað óhollt að reykja og borða
óhollan mat en óhollastur af öllu er
einmanaleikinn. Eitt er að þurfa ein-
veru og ég hef mína þörf eins og svo
margir fyrir það að vera ein, en það
er allt annar hlutur, þarna er verið að
dæma fólk til einangrunar. Það er í
raun verið að segja manni það opin-
berlega að maður sé einskis nýtur.
Ég er ekkert að segja að allir eigi að
vinna og sumir vilja það ekkert en
það á vera val hvers og eins. Það er
alltaf talað um peninga en aldrei um
velferð eða mannúð. Þetta er afleit
þróun og við erum að verða soldið
rotin sem samfélag. Í gamla daga var
gamalt fólk kallað vitringar og það
var litið upp til þess. En hérna erum
við eins og H&M þar sem það kemur
ný tíska oft ári og þá er öllu öðru
hent. Við erum einnota umbúða
þjóðfélag.“
Margrét Helga segir að á síðasta ári
hafi hún fengið að leika í Föngum og
taka laun fyrir það. „Núna er verið að
skrifa áframhald og ef til kemur verð
ég ekkert í því að óbreyttu og mér
finnst það leitt vegna þess að það er
gaman að vinna með þessu yndislega
fólki.
Af hverju má fólk ekki vinna og
vera virkt í samfélaginu? Óttarr
Proppé sagði að það þyrfti að vera
með fyrirbyggjandi aðgerðir, til
þess að fólk yfir áttrætt geti verið
eitt heima hjá sér og ég hef velt því
fyrir mér hvernig þetta er hugsað.
Fyrirgefðu, en ég er úr sveit og mér
finnst þetta bara vera eins og sena úr
áramótaskaupi.“
Margrét Helga minnir á að það
er gaman að láta sig dreyma og
það breytist ekkert með aldrinum.
„Kannski er þetta eitthvað sem ræt-
ist aldrei en það gerir ekkert til. En
að taka burtu framtíðina frá fólki og
segja því að það sé ónýtt er ekki rétt,“
segir hún og bætir við að það sé allt
of margt í samfélagi dagsins í dag sem
sé orðið eins og það var árið 2007.
„Sjálf er ég alveg á sama stað og ég var
þá. Árið 2007 keypti ég ekki neitt. Ég
horfði bara á og það var eins og það
væri að koma kjarnorkustyrjöld og
fólk bara keypti og keypti eins og það
væri að fara ofan í jörðina. Núna er
þetta alveg eins.
Það er eitthvað mikið að í þessu
þjóðfélagi. Við lærum aldrei af
reynslunni. Það er helst að unga
fólkið sé hugsandi og meðvitað um
umhverfi sitt og samfélag. Ég bind
vonir mínar og drauma við það og
allt þetta frábæra listafólk sem við
Íslendingar eigum. Gott og heilsteypt
listafólk sem fyllir mig bjartsýni á
framtíðina þrátt fyrir allt.“
Það kostar að fara í
vinnu, Það kostar að
halda sér í góðu formi
til að geta unnið, og
svo á maður að borga
með sér fyrir að fá að
vinna. Þetta er galið.
ég get ekki farið á
fjóra fætur.
Margrét Helga segir að við séum að verða soldið rotin sem þjóðfélag og að hér sé alltaf talað um peninga en aldrei um velferð eða mannúð. FréttabLaðið/SteFán
2 . s e p t e m b e r 2 0 1 7 L A U G A r D A G U r28 H e L G i n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
0
2
-0
9
-2
0
1
7

0
4
:2
5
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
A
5
-C
4
5
0
1
D
A
5
-C
3
1
4
1
D
A
5
-C
1
D
8
1
D
A
5
-C
0
9
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
1
2
0
s
_
1
_
9
_
2
0
1
7
C
M
Y
K