Fréttablaðið - 02.09.2017, Blaðsíða 12

l Árið 1999 setti Arpaio bann
við því að fangar hefðu klám
undir höndum eftir að kven-
kyns fangaverðir kvörtuðu yfir
því að fangarnir snertu sig
fyrir framan þær. Bannið
var kært á grund-
velli fyrsta viðauka
stjórnarskrár
Bandaríkjanna
en áfrýjunar-
dómstóll felldi
kæruna niður.
l Á árunum
2004 til 2007 var
Arpaio kærður
2.150 sinnum fyrir
illa meðferð fanga í
fangelsum Mari-
copa-sýslu.
l Maricopa-sýsla hefur
þurft að greiða fjölskyld-
um fanga sem dóu
í fangelsum
sýslunnar
undir
stjórn Arpaios 43 milljónir
Bandaríkjadala í bætur.
l Í tilfelli Brians Crenshaw, sem
lést í fangelsi eftir að fangaverð-
ir réðust á hann árið 2003, var
lögreglustjóraembættinu gert
að greiða tvær milljónir Banda-
ríkjadala í bætur. Saksóknari hélt
því fram að embætti Arpaios
hefði eyðilagt sönnunargögn í
málinu.
l Lögreglustjóraembættið
þurfti að greiða Richard Post,
hreyfihömluðum fanga sem
fangaverðir hálsbrutu, 800.000
Bandaríkjadali í bætur árið 1996.
l Embættið þurfti að greiða
tveimur blaðamönnum
Phoen ix New Times 3,75
milljónir Bandaríkjadala í bætur
eftir ólögmæta handtöku þeirra.
Var blaðamönnunum gefið að
sök að hafa birt dómsskjöl sem
þeir máttu ekki birta. Um var að
ræða stefnu frá lögreglustjóra-
embættinu vegna fréttar þar
sem heimilisfang Arpaios var
birt.
Þann 25. ágúst síðastlið-inn tók Donald Trump Bandaríkjaforseti þá afar umdeildu ákvörð-un að náða lögreglu-stjórann Joe Arpaio. Í
tilkynningu frá forsetaembættinu
sagði að Arpaio hefði þjónað þjóð
sinni af mikilli dyggð. Hann væri því
verðugur náðunar.
Trump kallaði Arpaio í kjölfarið
„sannan föðurlandsvin“ á Twitter-
reikningi sínum. Sagði hann jafn-
framt að Arpaio hefði þjónað lykil-
hlutverki í að halda „íbúum Arizona
öruggum“.
En þeir sem eru náðaðir þurfa að
hafa brotið af sér, eða að minnsta
kosti vera grunaðir um ólöglegt
athæfi.
Í júlí var Arpaio dæmdur fyrir að
neita að hlýða tilskipun dómara um
að hætta að hneppa ólöglega inn-
flytjendur í varðhald. Arpaio hefur
aflað sér þess orðspors undanfarin ár
og áratugi að vera eindreginn harð-
línumaður þegar kemur að ólög-
legum innflytjendum.
Harðasti lögreglustjórinn
Arpaio varð lögreglustjóri Maricopa-
sýslu í Arizona árið 1993 og gegndi
hann þeirri stöðu þar til 2016. Lýsir
hann sjálfum sér sem harðasta lög-
reglustjóra Bandaríkjanna.
Segja má að andstæðingar Arpa-
ios séu sammála honum um titilinn
„harðasti lögreglustjóri Banda-
ríkjanna“. Þeir leggja þó eflaust
aðra merkingu í þau orð. Umdeildir
starfshættir hans leiddu til þess að
dómsmálaráðuneytið lýsti því yfir
árið 2011 að embætti Arpaios hefði
brotið á mannréttindum rómansk-
amerísks fólks. Hefði embættið mis-
munað vegna kynþáttar.
Sjálfur sagði Arpaio árið 2009
að hann hefði þá handtekið að
minnsta kosti 30.000 ólöglega inn-
flytjendur á undanförnum fimm
árum. Meirihluti þeirra kom frá
Rómönsku-Ameríku.
Umdeild ákvörðun
Ákvörðun Bandaríkjaforseta um
að náða Arpaio er umdeild eins
og áður segir. Í könnun NBC
og SurveyMonkey kemur fram
að 60 prósentum aðspurðra
fannst ákvörðunin röng sam-
anborið við 34 prósent sem
töldu hana rétta.
John McCain, öldungadeildar-
þingmaður Repúblikana og harð-
ur gagnrýnandi forsetans, sagði
í kjölfar tilkynningarinnar að
náðunin væri í raun stuðnings-
yfirlýsing við kynþáttahatur
gagnvart fólki af rómansk-
amerískum uppruna.
Á fimmtudag fjöll-
uðu bandarískir fjöl-
miðlar hins vegar
um að ekki væri víst
að náðun forsetans
næði að ganga í gegn.
Hafði Susan Bolton,
dómari í máli Arpaios,
þá frestað dómsupp-
kvaðningu í máli hans en
ekki vísað málinu frá. Sagði
Bolton að hún þyrfti að fara
yfir málsgögn áður en hún felldi
sakfellingu Arpaios niður.

Íslandsvinurinn Arpaio
Joe Arpaio skipar athyglisverð-
an sess í íslenskri réttarsögu en
hann lék lykilhlutverk í máli sem
rekið var fyrir íslenskum dóm-
stólum árið 1997. Málið varðaði
kröfu bandarískra stjórnvalda um
framsal hjónanna Connie Jean og
Donalds Hanes sem dvöldu hér á
landi. Þeim var gefið að sök
að hafa numið barnabarn sitt
á brott með ólöglegum hætti
og höfðu ákærur verið gefnar
út í Bandaríkjunum vegna
þeirra sakargifta. Þegar hér var
komið sögu hafði barnið þegar
verið tekið úr umsjá hjónanna
og komið í hendur móður sinnar
í Bandaríkjunum. Mál hjónanna
hlaut mikla athygli bæði hér á
landi og vestanhafs. Voru því
meðal annars gerð skil í þætti af
Unsolved Mysteries.
Hjónin voru sannfærð um að
þau myndu hvorki njóta mann-
úðlegrar meðferðar né réttlátrar
málsmeðferðar yrðu þau framseld
til Bandaríkjanna. Helsta ástæða
þessa ótta hjónanna var sjálfur
Joseph M. Arpaio, lögreglustjóri
Maricopa-sýslu í Arizona. Hjónin
höfðu ítrekað boðist til að gefa sig
fram gegn skilyrðum um mannúð-
lega og réttláta meðferð við komu
til Bandaríkjanna en fengu ekki svar.
Hræddust slæma meðferð
Í úrskurði héraðsdóms eru ítarlegar
lýsingar á hörmulegri meðferð á
föngum í fangelsum í Maricopa-
sýslu. Fyrir lá að ef framsalið yrði
heimilað myndu löggæsluyfirvöld
í Arizona taka við hjónunum við
komuna til Bandaríkjanna og flytja
þau til Arizona. Fyrirkomulag og
framkvæmd flutningsins yrði í
höndum Arpaios lögreglustjóra og
yrði ómannúðlegt og vanvirðandi.
Meðal gagna málsins var árs-
gamalt bréf mannréttindadeildar
bandaríska dómsmálaráðuneytis-
ins, sem ritað var í kjölfar rannsókn-
ar ráðuneytisins á ætlaðri óhóflegri
valdbeitingu gagnvart föngum og
skorti á heilbrigðisþjónustu við
þá í fangelsum Maricopa-sýslu. Í
bréfinu eru gerðar mjög alvarlegar
athugasemdir við aðstæður og með-
ferð fanga í fangelsunum, þar sem
hjónin yrðu vistuð meðan meðferð
refsimálsins í Bandaríkjunum stæði
yfir. Lýsingar eru ítarlegar
í úrskurði héraðsdóms
og þar er einnig vísað
til fjölda blaðagreina
sem fjalla um slæman
og ómannsæmandi
aðbúnað í fangelsum
undir stjórn Arpaios.
Tekið er fram að ekk-
ert liggi fyrir um að
ástandið hafi batnað.
Í n i ð u r s t ö ð u
héraðsdóms er því
slegið föstu að með-
ferð fanga í fangelsum
Maricopa-sýslu brjóti í
bága við ákvæði stjórn-
arskrárinnar og Mann-
réttindasáttmála Evrópu
um bann við pyndingum
og ómannúðlegri meðferð.
Í niðurstöðunni
segir meðal
annars:
Arpaio lykilmaður í íslensku dómsmáli
Bandaríkjaforseti hefur ákveðið að náða umdeildan lögreglustjóra. Sá lýsir sér sem harðasta lögreglustjóra Bandaríkjanna og hefur
verið sakaður um kynþáttafordóma. Kröfu um framsal hjóna frá Íslandi til Bandaríkjanna var hafnað vegna orðspors Arpaios.
Dómsmál sem tengjast Arpaio
Þórgnýr Einar
Albertsson
thorgnyr@frettabladid.is
Aðalheiður
Ámundadóttir
adalheidur@frettabladid.is
Joe Arpaio var hress þegar
hann kom fram á stuðnings-
mannafundi fyrir Donald
Trump í kosningabaráttunni í
fyrra. NorDicpHoTos/AFp
„Þykja vera komin fram nægileg
gögn í málinu sem ekki hafa verið
hrakin af ákæruvaldinu, að hætt
sé við, að þar muni bíða þeirra
ómannúð leg meðferð. Þegar þetta
er virt þykja ekki vera lagaskil-
yrði til að framselja varnaraðila til
Bandaríkja Norður-Ameríku.“
Úrskurður héraðsdóms var stað-
festur í Hæstarétti, meðal annars á
þeim forsendum að íslensk stjórn-
völd hefðu ekki gætt meðalhófs
við meðferð málsins. Hjónin hefðu
frá upphafi lýst sig reiðubúin til að
fara til ættlands síns og standa þar
ábyrg gerða sinna og lýst árangurs-
lausum tilraunum sínum til að ná
samkomulagi við bandarísk stjórn-
völd um eðlilega og mannúðlega
framkomu. Afstaða þeirra
hafi gefið íslenskum
stjórnvöldum skýrt
til kynna að ná
mætti því mark-
miði að fá þau
leidd fyrir dóm í
Bandaríkjunum,
án þess þau
þyrftu að þola
þau óþægindi
af handtöku
sem áður var
lýst og hefði
óhjákvæmilega leitt af skilyrðis-
lausu framsali. „Bar íslenskum
stjórnvöldum við þessar aðstæður
og í ljósi ríkra hagsmuna varnar-
aðila í málinu að ganga til móts við
réttmæt sjónarmið þeirra.“
Fór út og fékk vægan dóm
Connie dvaldi á Íslandi alla tíð
eftir niðurstöðu Hæstaréttar. Hún
er nýlega látin. Donald Hanes fór
sjálfviljugur til Bandaríkjanna
eftir niðurstöðu Hæstaréttar. Þar
var hann handtekinn og fluttur
í fangelsi í Maricopa-sýslu og sat
inni meðan mál hans var rekið fyrir
dómstólum. Hann fékk vægan dóm,
ekki síst vegna þess að hann gaf sig
sjálfviljugur fram og var látinn laus
strax eftir að dómur féll.
Mikið var
fjallað um mál
Hanes-hjóna
í íslenskum
fjölmiðlum.
MyNDir/skJáskoT
2 . s e p t e m b e r 2 0 1 7 L A U G A r D A G U r12 f r é t t i r ∙ f r é t t A b L A ð i ð
0
2
-0
9
-2
0
1
7

0
4
:2
5
F
B
1
2
0
s
_
P
1
1
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
A
5
-B
A
7
0
1
D
A
5
-B
9
3
4
1
D
A
5
-B
7
F
8
1
D
A
5
-B
6
B
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
A

F
B
1
2
0
s
_
1
_
9
_
2
0
1
7
C
M
Y
K