Dagblaðið Vísir - DV - 09.06.2017, Blaðsíða 60

36 menning Helgarblað 9. júní 2017
Óbeizlaðar hugsanir
handa raunsæisfólki
Jón Baldvin Hannibalsson og Bryndís Schram skrifa um Óratorrek eftir Eirík Örn Norðdahl
M
eð Óratorreki gerist
Eiríkur Örn ókrýndur
meistari hinnar óbeizluðu
hugsunar í íslenskum
ljóðaskáldskap. Að vísu
hefur samkeppnin daprast, eftir að
þá Steinar Sigurjónsson og Dag Sig-
urðarson leið. Óbeizluð hugsun?
Hugsun sem fer á flug – hugarflug.
Engum nema meistara hugarflugs
og ímyndunarafls dytti í hug að fjalla
um fjörbrot kapítalismans og kebab í
sömu setningunni. Það gerir Eiríkur
Örn og vekur upp löngun í kebab.
Engin takmörk
Honum er auðvitað ekkert mann-
legt óviðkomandi. Það eru bara nán-
ast engin takmörk fyrir því, sem hon-
um finnst mannkyninu viðkomandi.
Þar er auðvitað efst á blaði viðkom-
an. Með öðrum orðum offjölgunar-
vandamálið. Það er bara ekki pláss
fyrir allt þetta fólk. Og hnötturinn ber
bara ekki fleiri konur á barneigna-
aldri, fremur en fleiri offitusjúklinga
á sjálflýsandi íþróttaskóm. Ekki held-
ur fleiri stráka með risvandamál, sem
fjölgar þó eins og dagfarsprúðum
ungum mönnum á útihátíð. Það er
bara ekki meira pláss. Þetta lið étur
okkur út á gaddinn. Það klárar allan
fiskinn í sjónum – og þarann líka. Eftir
stendur svo stóra spurningin: með
hverju eigum við þá að vefja súshíið?
Eða fátæktin. Fyrst hin kvenlega
skilgreining: Þú ert fátæk, ef þú
nennir ekki að horfa á fátækt í sjón-
varpinu á kvöldin. Það er nóg að vera
fátæk allan daginn. Fátæklingar eru
nefnilega alltaf heima hjá sér, meira
að segja þeir, sem eiga hvergi heima.
Gluggaumslögin halda samt áfram
að rata þangað. En ef þú opnar þau
ekki, þá ertu fátæk. Fyrir karlpen-
inginn er skilgreiningin þessi: Fátækt
er að munstra sig á skip, svo maður
fái eitthvað að éta og komist ekki
áfengi í nokkrar vikur. Niðurstaða
þessarar sálfræðifélagspólitísku-
greiningar er: Fátæklingar mæta ekki
í kröfugöngur, birta ekki ljóð og hafa
rangar skoðanir á eigin stöðu, kyssa
á vöndinn og kjósa hægri menn. Ekki
bara í Trumplandi. Líka á Engey.
Þetta með ábyrgðina
Svo er það þetta með ábyrgðina. Ber
einhver ábyrgð á þessum ósköpum?
Jú – þegar beitt er skáldlegu innsæi,
er hægt að nálgast sannleikann smátt
og smátt. Til dæmis bera karlarnir
ábyrgð á kapítalismanum. Þeir bera
líka ábyrgð á getnaðarvörnunum,
eins og konurnar bera ábyrgð á fóst-
ureyðingunum. Og múslimarnir
bera ábyrgð á strætisvagnasprengj-
unum. Alveg eins og gamlingjarn-
ir bera ábyrgð á seinni heimsstyrj-
öldinni, og unglingarnir bera ábyrgð
á vinnuþrælkuninni í NIKE-verk-
smiðjunum.
Þar með er svo sem ekki öll sagan
sögð: Gyðingarnir bera ábyrgð á fjár-
málakerfinu, eins og konurnar bera
ábyrgð á pillunni. En karlarnir eiga
að ábyrgjast smokkana. Það þýðir
ekkert að skorast undan ábyrgð.
Konurnar bera víst ábyrgð á stuttu
pilsunum, eins og karlarnir bera
ábyrgð á leðurjökkunum, og múslim-
arnir bera ábyrgð á höfuðbúnaðin-
um. Svertingjarnir bera svo ábyrgð
á rappinu. En gyðingarnir bera einir
ábyrgð á Gaza. En hver ber ábyrgð á
fósturjörðinni? Eiginlega enginn, síð-
an Einar Ben leið.
Umburðarlyndi skáldsins
Og það er margt að varast, sér-
staklega þar sem langt er orðið á
milli ljósastaura. Svo ber auðvit-
að að gæta sín á fljúgandi golfkúl-
um og afgangsjarðsprengjum á
hrísgrjónaekrunum. Já, það er margt
að varast – ekki síst hugvíkkandi
fíknilyf, þar sem langt er í sjúkrahús.
En „þá kemur kannski læknir í
sveitina með flugi frá Reykjavík aðra
hverja viku, og hann getur tekið með
sér póstinn, þegar hann fer til baka
og kennt börnunum stafrófið“ –
meðan hann er. Þetta segir skáldið
vera „huggun harmi gegn og óþarfi
að gera lítið úr því“. Í þessum punkti
sýnir skáldið meira umburðarlyndi
gagnvart bæklun heilbrigðiskerfisins
en mannvinurinn mikli, Ofur-Kári.
En þrátt fyrir allt og allt er skáldið
ekki á því að gefast upp. Hann telur
í okkur kjark og við tökum undir og
mótmælum öll í mini-pilsum og
strá-pilsum (Druslugangan) og setj-
um fram skýrar kröfur byltingarinn-
ar. Við mótmælum meira að segja
fyrir utan Klörubar seint að nóttu,
„ælandi bjór og sangríu, áður en
sólin rís á frátekna bekki við sund-
laugarbarinn, þar sem við rísum á
ný til nýrra mótmæla“. Þótt jörðin sé
að vísu „tifandi tímasprengja“, hafið
orðið að fljótandi sorphaug, og vél-
arnar taki brátt við af mönnunum,
svo að jörðin geti að lokum losað sig
við þetta hyski – þá gefumst við samt
ekki upp fyrr en í fulla hnefana.
Bjartsýni í bölmóðnum
Eins og forfaðir skáldsins, höfund-
ur Völuspár, sér skáldið fyrir sér
jörð rísa úr Ægi iðagræna – og Líf-
ið haslar sér völl á ný. Skáldið er
með öðrum orðum lausnamiðað
og leyfir sér vott af bjartsýni mitt í
bölmóðnum. Eða hvað eigum við
að kalla þetta? „Svona ímynda ég
mér betri heim. Hann brestur í söng.
Samsöng byggðan á sannri sögu
ótrúlegrar 18 ára einfættrar stríðs-
hrjáðrar afrískrar móður sex fyrrum
grimmustu barnahermanna Kongó,
sem urðu síðar demantasmyglar-
ar, og það hvernig draumur hennar
um að sjá Velvet Revolver live á baki
tvíhyrndum snípnegldum einhyrn-
ingi varð að veruleika fyrir sakir töfra
hópfjármagnaðra smálána. Og þú
trúir því aldrei, hvað gerðist næst …“
Viðvörun: Það er óráðlegt af
heilsufarsástæðum að lesa meira en
eitt ljóð í einu. Það getur haft ófyrir­
séðar aukaverkanir, eins og jafn­
vægisleysi eða vott af svima – eða
vantrú á framtíð mannkynsins. n
Eiríkur Örn
MyNd SigtryggUr Ari
„Engum nema
meistara hugar-
flugs og ímyndunarafls
dytti í hug að fjalla um
fjörbrot kapítalismans og
kebab í sömu setningunni.
Jón Baldvin Hannibalsson
Bryndís Schram
M
y
N
d
S
ig
tr
y
g
g
U
r
A
r
i