Dagblaðið Vísir - DV - 13.10.2017, Qupperneq 12

12 Helgarblað 13. október 2017fréttir
Í dómsal: Steinhús Hrafns verður rifið
n Hjartastaður fjölskyldunnar n Alfreð lofaði upp í ermina
Dómur er fallinn í máli Hrafns Gunnlaugssonar gegn Orkuveitunni sem snýst um sumarhús hans
við Helluvatn í Reykjavík. Þetta
hús og fleiri á sama stað standa
innan vatnstökusvæðis höfuð­
borgarinnar og vill Orkuveitan því
rýma svæðið á næstu árum. Hrafn
telur hins vegar að húsið sé ekki
fyrir neinum og þar að auki hafi
fjölskyldan fengið loforð frá Orku­
veitunni um áframhaldandi veru.
Borgin kaupir af Þórði í Klepp
Málið á sér aðdraganda 90
ár aftur í tímann, til dagsins 30.
júní árið 1927, þegar landeigend­
ur Elliðavatns seldu jörðina til
Reykjavíkurborgar gegn viss­
um skilyrðum. Í þeim fólst með­
al annars að fyrri eigendur fengju
eins hektara svæði til að byggja
á sumarhús og myndu þeir ekki
greiða neina leigu fyrir afnotarétt­
inn. Þetta gilti ekki einungis fyrir
þá sjálfa heldur einnig maka og
börn á meðan þau lifðu.
Á þessum tíma stóðu forsvars­
menn Reykjavíkurborgar í því að
byggja upp innviði og vatnsveit­
an var ein umfangsmesta fram­
kvæmdin. Vatnsveita Reykjavíkur
tók til starfa árið 1909 og var vatni
veitt frá Elliðaánum og Gvendar­
brunnum. Svæðið þar sem fyrrver­
andi eigendur jarðarinnar fengu
að byggja sína bústaði er innan
vatnstökusvæðis Gvendarbrunna.
Einn af þeim sem máttu reisa
bústaði var Þórður Sveinsson, yfir­
læknir við Kleppsspítala. Hann
féll frá árið 1946 og erfðu þá sonur
hans og tengdadóttir réttinn,
þau Gunnlaugur Þórðarson
hæstaréttar lögmaður og Herdís
Þorvaldsdóttir leikkona. Þau hófu
byggingu á sumarhúsi á reitnum
árið 1960 og var það fullklárað
tveimur árum síðar. Árið 1998 féll
Gunnlaugur frá og urðu þá Herdís
og sonur þeirra, Hrafn Gunnlaugs­
son, aðaleigendur hússins. Aðrir
fjölskyldumeðlimir áttu þó minni
hlut í eigninni.
Munnlegt loforð Alfreðs
Í febrúarmánuði árið 2004 brann
sumarhúsið til kaldra kola. Hrafn
segir: „Það var sennilega íkveikja.
Lögreglan hefur ekki enn feng­
ið botn í það.“ Herdís og Hrafn
stefndu á að byggja nýjan bústað
á grunni þess brunna en áður en
þau gerðu það föluðust þau eftir
framlengingu á afnotarétti lóðar­
innar. Þá hafði borgin sjálf nýverið
afsalað eignarhaldi sínu á jörðinni
til Orkuveitu Reykjavíkur.
Þann 24. maí sendi Herdís Guð­
jóni Magnússyni hjá Orkuveitunni
bréf þar sem hún sagðist þurfa að
vita hver réttur hennar væri áður
en hún byggði nýtt sumarhús.
Hún óskaði eftir því að afnota­
rétturinn yrði tryggður henni,
börnum hennar og barnabörnum
endurgjaldslaust. Þá ræddi hún
persónulega við Alfreð Þorsteins­
son, þáverandi stjórnarformann
Orkuveitunnar, um málið. Alfreð
staðfesti að það samtal hafi átt sér
stað. Hann segir:
„Á sínum tíma ræddi Herdís
við mig í nokkur skipti vegna fyrir­
ætlana um endurbyggingu sumar­
hússins, en húsið sem þar stóð
hafði orðið eldi að bráð. Að vand­
lega skoðuðu máli tjáði ég Her­
dísi að ég vildi verða við þessari
beiðni og benti henni á að Hjör­
leifur Kvaran gengi frá málum sem
þessum fyrir Orkuveitu Reykjavík­
ur. Vissi ég ekki betur en Herdís
hefði haft samband við hann og
að frá málinu hefði verið gengið.“
Guðmundur Þóroddsson, þáver­
andi forstjóri, staðfesti einnig að
Alfreð hefði rætt við sig um mál­
ið og að það hefði litlu skipt þó
Herdís fengi afnotin. Bústaðurinn
væri hvort eð er í fjarsvæði vatns­
verndar og neðan aðrennslis­
strauma vatnstökusvæðisins.
Engir samningar voru þó
undirritaðir en Herdís og Hrafn
fengu byggingarleyfi frá borginni
og reistu nýjan bústað vorið 2005,
steinhús sem kostaði á bilinu 50–
60 milljónir. En þetta var gegn
stefnu Orkuveitunnar um fækkun
bústaða á svæðinu og meðan á
byggingunni stóð fékk Hrafn til­
boð um leigusamning til fimm
ára. Hrafn svaraði með tilboði um
sölu á sanngjörnu verði en því var
hafnað af Orkuveitunni. Þar sem
barnabörn Þórðar voru enn á lífi
stóð upprunalegi samningurinn
enn þá og við það sat til ársins
2013.
Vilja tæma svæðið á 15 árum
Bæði Sverrir Þórðarson, síðasta
eftirlifandi barn Þórðar, og Herdís
létust árið 2013. Þá var samn­
ingurinn frá 1927 útrunninn og
Hrafn einn með málið í fanginu.
Ári seinna óskaði hann eftir að
byggja viðbyggingu við bústaðinn
en fékk synjun byggingarleyfis
með vísun til umsagnar Orku­
veitunnar. Orkuveitan sendi bréf
á alla bústaðareigendur á svæðinu
þar sem þeim var tjáð að afnota­
rétturinn yrði ekki endurnýjaður
en eigendur fengju bæði tíma og
aðstoð við að koma bústöðunum
af svæðinu.
Eiríkur Hjálmarsson, upplýs­
ingafulltrúi Orkuveitunnar, segir:
„Við vonumst til að bústaðir hverfi
þarna smátt og smátt á næstu
fimmtán árum … en við förum
ekki fram með neinu offorsi í því.“
Hann fellst ekki á það að bústaður
Hrafns sé í fjarsvæði vatnsverndar
heldur grannsvæði eins og kem­
ur fram í svæðisskipulagi frá árinu
2015. „Ekki er gert ráð fyrir byggð
á slíkum svæðum vegna almanna­
hagsmunanna sem í vernd vatns­
bóla felst.“
Varnarlaus gegn offorsi
Orkuveitunnar
Hrafn tók þetta hins vegar ekki gilt
og stefndi Orkuveitunni þann 5.
október árið 2015 með kröfu um
ótímabundinn afnotarétt hans á
lóðinni. Þessa kröfu byggði hann
á því munnlega samþykki sem
móðir hans hafði fengið hjá Al­
freð ellefu árum fyrr. Hann segir:
„Móðir mín vildi byggja þarna
hús og fékk leyfi frá Orkuveitunni
og Reykjavíkurborg. Það lenti á
mér að hjálpa henni með þetta.
Ég gaf föður mínum loforð áður
en hann dó að móðir mín fengi að
hafa þarna griðastað áfram. Mig
óraði ekki fyrir því að húsið myndi
brenna. Þetta er hjartastaður fjöl­
skyldunnar.“
Þrjú systkini Hrafns, þau Tinna,
Snædís og Þorvaldur, eru ekki að­
ilar að málinu vegna anna og fjar­
lægðar. Hann stendur því einn
gegn Orkuveitunni. „Það er erfitt
fyrir einstakling að fara upp á móti
risabákni eins og Orkuveitunni
sem er með fjölda lögfræðinga
á sínum snærum. Manni finnst
þetta mikið offors og einstaklingar
eru varnarlausir þegar stofnanir
sem þessar fara gegn þeim. Þetta
er mikil og dýr eignaupptaka.“
Hrafn segir húsið ekki ógna
vatnsöryggi borgarinnar á
nokkurn hátt. Það standi langt fyrir
neðan Gvendarbrunna og vatn
renni ekki upp í móti. Þar að auki
sé ekki hægt að flytja það á annan
stað. „Þú flytur ekki steinhús. Það
þyrfti að rífa það með tilheyrandi
umhverfisspjöllum.“ Fjölskyldan
hefur haft bústaðinn leigulausan
en Hrafn telur að staðurinn sé í
raun almenningur. „Það er ekkert
hlið og allir mega vera á þessum
fallega stað.“
Húsið fer
Héraðsdómur Reykjavíkur féllst á
varakröfu Orkuveitunnar í dómi
sínum sem féll 14. júní árið 2016.
Hrafn fær afnotarétt af lóðinni
til 15 ára og er sá réttur bundinn
við hann sjálfan og fellur niður
að honum látnum. Hrafn áfrýjaði
dómnum til Hæstaréttar 2. ágúst
það sama ár. Þann 12. október síð­
astliðinn úrskurðaði Hæstiréttur
Orkuveitunni að fullu í vil. Eiríkur
Hjálmarsson segir að nú verði öll­
um bústaðaeigendum svæðisins,
þar á meðal Hrafni, boðinn 15 ára
samningur á grundvelli dómsins.
Aðspurður hvort húsið verði rifið
ef Hrafn fellst ekki á samninginn
segir Eiríkur: „Við skulum bara sjá
hvað setur.“ Um hvort Orkuveitan
muni bjóðast til að kaupa bústað­
ina segir hann: „Það er ekkert sem
knýr okkur til að kaupa neinar
eignir þarna.“ n
n Krafa Hrafns Gunnlaugssonar
(Jón Steinar Gunnlaugsson hrl.)
Ótímabundinn afnotaréttur af lóð sem
sumarhús hans stendur á við Helluvatn
í Reykjavík.
Til vara: 75 ára afnotaréttur af lóðinni.
Orkuveitan greiði málskostnað.
n Krafa Orkuveitu Reykjavíkur
(Elín Smáradóttir hdl.)
Sýkna af öllum kröfum Hrafns.
Til vara: 15 ára afnotaréttur af lóðinni,
bundinn við Hrafn sjálfan.
Hrafn greiði málskostnað.
n Niðurstaða héraðsdóms
Hrafni veitt afnot af lóðinni til 15 ára.
Bundið við hann sjálfan.
Málskostnaður skiptist á aðilana.
n Niðurstaða hæstaréttar
Orkuveitan sýkn af öllum kröfum.
Hrafn greiði málskostnað kr. 1.000.000.
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
„Hrafn: „Ég gaf
föður mínum lof-
orð áður en hann dó að
móðir mín fengi að hafa
þarna griðastað áfram“
„Alfreð: „Að vand-
lega skoðuðu máli
tjáði ég Herdísi að ég vildi
verða við þessari beiðni“
Bústaður Hrafns við HelluvatnStein-
bygging sem vekur athyglii Mynd DV ehf /
Sigtryggur Ar