Dagblaðið Vísir - DV - 13.10.2017, Side 44

Afmælisbörn vikunnar
Guðbergur Bergsson Rithöfundur og samfélagsrýnir. 16. okt. 1932.
Hjálmar Örn Jóhannsson Skemmtikraftur og snapchat-stjarna.
19. okt. 1943.
Friðrik Sophusson
Fyrrverandi ráðherra og forstjóri.
Fæddur 18. okt. 1943.
85
ára
74
ára44ára
Vel mælt
„Við störfum fyrir daginn í dag,
gærdagurinn er farinn,
morgundagurinn er ekki
runninn upp. Við höfum
einungis daginn í dag.
- Móðir Teresa
Orðabanki Birtu
Heimska -u KVK
það að vera heimskur, vitsmunaskortur
Íslensk orðsifjabók lýsir orðinu heimska svona:
heimskur l. ‘vitgrannur, fávís’; sbr. sæ. máll. hemmsk ‘hræddur, huglítill’, fd. hemsk (s.m.), sbr. nno. heimen
‘einfaldur’;
eiginlega ‘heima alinn > reynslulítill’. Sbr. fhþ. heimisc, nhþ. heimisch ‘sem heyrir til heimkynnunum, innlendur.
samheiTi
andhælisskapur, asnaskapur, aulaháttur, aulaskapur, axarskaft, álfaskapur, bjálfaskapur, bjánaskapur,
dáraskapur, einfeldni, fábjánaháttur, fábjánaskapur, fáráðlingsháttur, fáráðlingsskapur, fásinna, fáviska,
fávísi, fíflska, fíflskapur, fjarstæða, flónsháttur, flónska, flónskupör, fólska, gáfnaskortur, glappaskot, glópska,
grunnhyggni, græningjaháttur, grænka, hálfvitaháttur, hálfvitaskapur, heimskupör, hyggjuleysi, kjánaskapur,
nautska, óhyggni, ókænska, óráð, óskynsemi, ósnilli, óviska, óviturleiki, rataskapur, ráðleysi, sálarþynnka,
skynsemdarleysi, vanhyggja, vanviska, vanvit, vitgrenni, vitleysa, vitsmunaskortur, þynnka skynsemi
HEIMSKA: ÞEGAR
VItS ER ÞöRf
Orðið úr Orðabanka Birtu þessa vikuna er ættað úr germönsku. Flestir nota
það yfir fólk sem skortir vitsmuni
en á vísindavefnum svarar próf.
Guðrún Kvaran spurningunni um
uppruna orðsins með eftirfarandi
hætti: Orðið heimskur ‘vitgrannur,
fávís’ er náskylt orðunum heim ‘(í
átt) til heimkynna’ og heima ‘heim-
kynni, heimili’ og ‘í heimkynnum
sínum’. Orðið heimskur þekkist
allt frá fornu máli. Ekki þótti það
karlmannlegt að sitja alltaf heima
og fara ekkert.
Í Hávamálum stendur (5. erindi):
Vits er þörf þeim er víða ratar dælt
er heima hvað. Dælt merkir þarna
‘auðvelt’, það er auðvelt að halda sig
heima en vit er nauðsynlegt ef fara
á víða. Heimskur er þá upphaflega
sá sem heldur sig heima við og aflar
sér ekki þekkingar á ferðum.