Morgunblaðið - 19.05.2017, Blaðsíða 27

Þegar ég minnist Jóhönnu
Kristjónsdóttur, samstarfs okk-
ar og góðra kynna um langt ára-
bil sækja orðin dugnaður og
seigla á hugann. Jóhanna var af-
kastamikill blaðamaður og rit-
höfundur og áhrifa hennar gætti
langt út fyrir þann starfsvett-
vang. Og ekki gleymi ég orðinu
dægilegur sem hún notaði oft.
Það lýsti henni sjálfri vel.
Sama dag og fréttin um andlát
hennar barst fékk ég í pósti fal-
lega endurútgáfu á bók hennar
Á leið til Timbúktú – ferðaljóð
sem hún vann að því að dreifa til
hinsta dags eins og fylgjast
mátti með á Facebook þar sem
hún lét reglulega frá sér heyra.
Sýnir þessi færsla frá 21. apríl
það:
„Fór í gönguferð sem væri
ekki í frásögu fært nema af því
þetta er mín fyrsta ganga svo
vikum skiptir. Ánægð með sjálfa
mig og bjástra við að færa inn
heimilisföng. Munið að borga,
krúttin mín, og senda heimilis-
föng ef það hefur láðst. Sýnist ég
þurfi að láta bæta við. Hrópum
húrra fyrir því. Húrrrrrrra.“
Heimilisföngin þurfti hún til
að geta sent kaupendum bókina í
pósti. Kynningu og áskrifenda-
söfnun annaðist hún sjálf á net-
inu og salan gekk svo vel að
stækka varð upplagið. Ágóðinn
rann í Fatímusjóðinn sem Jó-
hanna stofnaði til stuðnings börn-
um og konum í Jemen.
Ljóðin eru frá Kambódíu, Ví-
etnam, Laos, Bangladesh, Líb-
anon, Mósambik, Tógó, Búrkína
Fasó, Zanzibar, Írak, Palestínu,
Grikklandi, Hong Kong og Singa-
púr. Þau gefa hugmynd um hve
víðförul Jóhanna var og hve
næmt auga hún hafði fyrir mann-
lífi á stöðunum sem hún heim-
sótti.
Það hlýtur að hafa gengið
nærri Jóhönnu að fylgjast með
framvindu mála í löndum sem
henni voru jafn kær og Jemen og
Sýrland.
Við unnum saman á Morgun-
blaðinu þegar erlendar fréttir
voru að jafnaði á forsíðu blaðsins.
Við höfðum áhuga á ólíkum
heimshlutum og málaflokkum.
Blaðamenn fengu svigrúm til að
sérhæfa sig og skrifa um þjóðir
eða heimshluta sem vöktu sér-
stakan áhuga þeirra. Jóhanna
hoppaði yfir Evrópu og Banda-
ríkin. Hugurinn beindist annað.
Minnisstæðir eru gæðafund-
irnir sem við blaðamenn á er-
lendu deildinni héldum til að fara
yfir skrif hver annars, efnistök og
fréttaflutninginn almennt. Lá
ekkert í augum uppi að Jóhanna
sætti sig við að sitja þar við sama
borð og nýliðar. Hún gerði það og
lagði mikið og gott til mála. Tókst
með okkur vinátta sem hélst til
hinsta dags og fyrir hana þakka
ég nú.
Með Jóhönnu er genginn góð-
ur vinur. Blessuð sé minning
hennar.
Björn Bjarnason.
Við, íbúarnir í Skeljanesi 6,
sitjum í kjallaranum Skeljahelli.
Það er húsfundur með formanni
Félags einstæðra foreldra og
fleirum. Formaðurinn ritar fund-
argerð og mér verður starsýnt á
þessa konu og ég furða mig á
hvað hún geti verið að skrifa
svona mikið. Hún minnti ögn á
stranga skólastýru. Þessi upp-
hafshræðsla mín var ástæðulaus
og seinna fór ég í hússtjórn
ásamt henni og störfuðum við
lengi saman. Þar var ýmislegt
brallað, flóamarkaður í Skelja-
helli alla laugardaga, fundir með
íbúum og félagið eignaðist annað
hús, svo að það var nóg að starfa.
Þannig voru fyrstu kynni mín
af Jóhönnu Kristjónsdóttur.
Hefði ég ekki verið einstæð móð-
ir hefði ég kannski aldrei kynnst
henni og þá ekki heldur hinni Jó-
hönnunni, þeirri í Arabalöndun-
um. Eins og hún sagði reyndar
sjálf frá í einni bókinni sinni,
breyttist hún alltaf þegar hún
kom þangað, varð mýkri, léttari
og skemmtilegri. Ég eignaðist
bækurnar sem hún skrifaði um
öll þessi ferðalög. Þetta var svo
framandi en jafnframt heillandi
og svo óendanlega langt í burtu
og á endanum stóðst ég ekki mát-
ið og lagðist í ferðalög með henni.
Það var gaman að ferðast með
Jóhönnu. Hún undirbjó ferðir
vel, hélt fundi með okkur og sagði
okkur hvernig væri best að klæð-
ast, bjó til lista yfir allt sem átti
að taka með og var með allar ráð-
leggingar á hreinu. Svo var alltaf
búinn til listi yfir hver væri í
hvaða stjörnumerki, hvaða
stjörnumerki væri duglegast að
ferðast o.s.frv. Svo var getraun í
hverri ferð í hvaða stjörnumerki
þarlendi fararstjórinn væri. Jó-
hanna hafði ríka kímnigáfu en
gat líka verið ströng – allir áttu
að mæta á réttum tíma þegar lagt
var að stað í ferðir. Ég veiktist í
ferð 2004 til Líbanon og Sýrlands
og lá veik á hóteli í Aleppo, hún
geystist inn í herbergið, tók á
enninu og fann að ég væri með
bullandi hita, lét mig gleypa pill-
ur og sagði mér að vera dugleg að
drekka. Ég tel víst að hún hefði
svipt af mér sænginni og stungið í
mig hitamæli hefði hann verið við
höndina.
Öllum þessum ferðalögum
fylgdi mikil gleði og kátína og
sagðar voru sögur. Í flestum
ferðalögunum vorum við þrjár
sem fylgdumst að, Gulla Pé,
Edda Ragnars og ég. Við höfum
að auki verið duglegar að hittast
ásamt Jóhönnu hér heima á milli
ferðalaga og kölluðum við okkur
Slúðurfélagið og þar var alltaf
mikil gleði. Jóhanna spurði alltaf
frétta af dóttur minni og sérstak-
lega eftir að ömmubörnin komu.
Við hittumst líka í ömmufélagi
sem varð til hjá nokkrum vinkon-
um úr Félagi einstæðra foreldra,
í raun löngu áður en ég sjálf varð
amma, líklegast fékk ég að vera
með af því að ég var alltaf dugleg-
ust að hóa saman hópnum.
Með aldrinum met ég vináttu
meira og aldur vinanna skiptir
þar ekki máli. Jóhanna var að
hefja búskap um það leyti sem ég
fæddist, en það er fyrst nú við
kveðjustund sem ég átta mig á
þessum aldursmun og ég er
óendanlega þakklát fyrir þessa
vináttu.
Börnum, barnabörnum,
barnabarnabörnum og öllu
tengdafólki sendi ég innilegar
samúðarkveðjur. Ég kveð kæra
vinkonu með orðunum okkar:
Blessuð væna, til lífs og til
gleði.
Þóra Jónasdóttir.
Í dag kveðjum við eldhuga. Jó-
hanna Kristjónsdóttir var ein-
stök manneskja sem brann fyrir
betri heimi. Það voru forréttindi
að fá að taka þátt í því með henni
að berjast fyrir réttindum barna.
Að sjá hvernig Jóhanna virkj-
aði fólk og fékk það í lið með sér
var stórkostlegt. Hún og Fatímu-
sjóðurinn gáfu tugmilljónir króna
í gegnum UNICEF á Íslandi í
hjálparstarf fyrir sýrlensk og
jemensk börn í neyð.
Jóhanna hafði einstaka nær-
veru og það var alltaf upplífgandi
og fræðandi að fá hana í kaffi til
okkar á Laugaveginn. Hún var
mikil sögumanneskja og það var
heillandi að heyra hana tala um
Sýrland og Jemen áður en átök
brutust þar út, lýsa fyrir okkur
menningu og mannlífi á þeim
stöðum sem voru henni svo kærir
og finna hversu innilega hún
brann fyrir því að hjálpa öðrum.
Okkur er minnisstætt þegar
Jóhanna mætti í Ráðhús Reykja-
víkur í fyrra í skákmaraþon son-
ar síns, Hrafns Jökulssonar, sem
haldið var til styrktar börnum frá
Sýrlandi. Hún var þá nýkomin af
sjúkrahúsi en lét sig ekki vanta,
kom og spjallaði við gesti og
gangandi og var afar umhugað
um að söfnunin gengi vel. Hún
lagði áherslu á að börnin frá Sýr-
landi þyrftu á menntun og sál-
rænum stuðningi að halda til að
geta tekist á við það stóra verk-
efni að byggja samfélagið upp á
ný að stríði loknu. Hún gleymdi
heldur aldrei hinni þöglu neyð í
Jemen og veitti börnum þar
ómetanlega neyðarhjálp.
Ótal börn sem aldrei hittu Jó-
hönnu Kristjónsdóttur eiga
henni svo margt að þakka. Minn-
ing hennar lifir með þeim. Við
hjá UNICEF á Íslandi vottum
fjölskyldu Jóhönnu okkar dýpstu
samúð og kveðjum með söknuði
kæran bandamann.
Fyrir hönd UNICEF á Ís-
landi,
Bergsteinn Jónsson,
Sigríður Víðis Jónsdóttir og
Steinunn Jakobsdóttir.
Það var ekki laust við að ný-
græðingi í blaðamennsku þætti
nokkur upphefð að vera skipað á
bás með Jóhönnu Kristjónsdótt-
ur á ritstjórn Morgunblaðsins í
Aðalstræti í upphafi níunda ára-
tugarins. Jóhanna hafði yfir-
bragð hörkutóls. Hún fór um
víða veröld og dygði annað ekki
fékk hún sitt fram með þrjósk-
unni, jafnvel þótt við óbilgjarna
embættismenn einræðisríkja
væri að eiga. Grænjaxlinum tók
hún hins vegar með jafnaðargeði,
gaf góð ráð og leiðbeindi og var
góður félagi með kímnigáfuna í
lagi.
Jóhanna var í erlendum frétt-
um. Í viðtalsbókinni í Hörðum
slag, sem Blaðamannafélag Ís-
lands gaf út, lýsir hún því að í
upphafi hafi sér ekki litist á að
fara í erlendar fréttir, en það hafi
fljótt breyst.
„Mér fannst vera aðdáunar-
verður metnaður í bæði erlend-
um og innlendum fréttum hjá
Morgunblaðinu og það gerði
þetta starf að alvörustarfi,“ segir
hún í viðtalinu og bætir við að
hún hafi haft ánægju af að skrifa
erlendu fréttirnar: „Við í erlendu
fréttunum þýddum ekki fréttir
eins og sumir vilja vera láta. Við
reyndum að finna merg málsins
og fá hann fram.“
Sérsvið hennar varð Mið-
Austurlönd og þekkti hún þar
betur til en flestir aðrir Íslend-
ingar. Á þessum slóðum hefur
lengi verið róstusamt og harð-
stjórar verið við völd. Það var
ekkert sjálfsagt við að ferðast til
Íraks í valdatíð Saddams Huss-
eins eða Sýrlands undir Assad-
feðgum. Óhætt er að segja að Jó-
hanna hafi með skrifum frá ferð-
um sínum þangað opnað
Íslendingum nýja sýn á Mið-
Austurlönd.
Jóhanna var góður blaðamað-
ur. Hún kom sér beint að efninu
og stíllinn var laus við flúr og
prjál. Hún hafði hins vegar auga
fyrir umhverfi sínu og lýsingar
hennar af samskiptum sínum við
fólk á ferðum sínum gáfu grein-
um hennar lit þannig að lesand-
anum leið eins og hann væri
kominn á staðinn og skilningur
hans dýpkaði um leið. Og hún gat
skrifað um hvað sem var, allt frá
samskiptum við górillur í Rú-
anda til viðtals við Benny Good-
man. Ávallt reyndi hún „að finna
merg málsins og fá hann fram“.
Jóhanna var óhemju dugleg
og afkastamikil, gekk vaktir
fram á nætur og dró ekki af sér
þótt hún væri einstæð móðir.
Hún lét sér ekki nægja að skrifa í
Morgunblaðið heldur fór um ára-
bil á fætur fyrir allar aldir til að
bera út blaðið og koma því í
hendur lesenda. Elja hennar
kom einnig fram í frumkvöðla-
starfi hennar í forustu Félags
einstæðra foreldra og síðar er
hún setti á fót Fatimusjóðinn til
stuðnings börnum í Sýrlandi og
Jemen.
Árið 1995 hætti Jóhanna störf-
um á Morgunblaðinu eftir 28 ár
og hélt á vit nýrra ævintýra í
Sýrlandi, Egyptalandi og Jemen.
Gátu lesendur Morgunblaðsins
fylgst með ævintýrum hennar í
reglulegum pistlum. Eftir fimm
ára dvöl þar sneri hún aftur og
hóf að bjóða upp á skipulagðar
ferðir til Mið-Austurlanda. Í
upphafi hélt hún að ferðirnar
yrðu ein eða tvær, en þær urðu
rúmlega 40 til 16 landa. Naut
fjöldi Íslendinga góðs af leiðsögn
hennar. Það var alltaf gott að
hitta Jóhönnu og ræða við hana
og mest sé ég eftir að hafa aldrei
tekið áskorun hennar um að koma
með í ferð til Mið-Austurlanda.
Morgunblaðið þakkar Jóhönnu
að leiðarlokum langt og farsælt
samstarf og trausta vináttu og
sendir fjölskyldu hennar innileg-
ar samúðarkveðjur.
Karl Blöndal,
aðstoðarritstjóri.
Jóhanna Kristjónsdóttir var
landskunn kona sem beindi öllum
kröftum sínum hin síðari ár í þágu
barna í fátækum og stríðshrjáð-
um löndum.
Við minnumst Jóhönnu Krist-
jónsdóttur með miklum trega en
þökkum um leið góða vináttu og
samstarfið í stjórn Fatimusjóðs-
ins sem hún stofnaði fyrir verð-
launafé fyrir bókina Arabíukonur
en bókin var eitt fjölmargra verk-
efna Jóhönnu sem skiluðu til okk-
ar Íslendinga lífi fólks í
Miðausturlöndum. Þegar Jó-
hanna vildi freista þess að fara í
einhverskonar stórsöfnun fyrir
sjóðinn fékk hún fjölda kvenna
með sér í verkefnið sem varð eft-
irminnilegur glæsimarkaður í
Perlunni. Allar konur sem hún
leitaði til sögðu já og voru tilbún-
ar að ganga í öll verk. Viðbrögðin
voru sterkur vitnisburður um Jó-
hönnu. Það söfnuðust hátt í 20
milljónir króna í litla sjóðinn sem
nú varð formlegur samkvæmt öll-
um reglum og fyrir hennar
atorku dafnað áfram. Við undir-
ritaðar höfum skipað stjórn með
Jóhönnu síðan þá. Jóhanna var
skemmtileg kona með gott skop-
skyn og það var alltaf gaman hjá
okkur að hittast þó verkefnin
byggðust á hörmulegum aðstæð-
um. Maður fór betri manneskja af
fundum í stjórn Fatimusjóðsins.
Fjöldi kvenna og karla vildi
styðja baráttu Jóhönnu fyrir
betra lífi fátækra barna. Jóhanna
hafði löngu áður stofnað ferða-
klúbb um ferðir sínar til Miðaust-
urlanda og margir meðlimir
VIMA ásamt fjölda fólks tóku
þátt í stóra fræðsluverkefninu
hennar í Jemen og studdu barn til
náms í fræðslumiðstöðinni sem
Jóhanna var bakhjarl fyrir.
Stjórn Fatimusjóðsins var með
mikil áform varðandi fræðslu-
starfið í Jemen og því áfall þegar
landið lokaðist vegna stríðsátaka
og miðstöðin lagðist af eins og allt
skólahald í landinu. Mörg hundr-
uð börn höfðu þá öðlast nýja lífs-
sýn og vonandi framtíðarmögu-
leika gegnum þetta hugsjónastarf
Jóhönnu Kristjónsdóttur. Síðustu
ár hefur stuðningi verið beint í
ýmis sérverkefni sérstaklega
gegnum Unicef en líka Rauða
krossinn þar á meðal ýmis
fræðsluverkefni og stuðnings-
verkefni fyrir flóttabörn frá
Sýrlandi, færanlega heilsugæslu
þar, vatnsverkefni í Afríku og
neyðarhjálp til barna á þessum
svæðum.
Þær okkar sem tóku þátt í
ferðum Jóhönnu til Miðaustur-
landa kynntust því hvað hún naut
mikillar virðingar. Við fengum
innsýn í líf fólks á þessu fjarlæga
svæði og kynntumst árþúsunda
menningu og menningar-
verðmætum sem mörg hver eru
nú eyðilögð. Á ferðum okkar
mættum við alls staðar hlýju,
gestrisni og velvild fólks sem nú
býr við hörmulegt stríðsástand og
erfið örlög. Og við búum ævilangt
að þessari dýrmætu reynslu.
Jóhanna, þessi netta grann-
vaxna kona með hlýja brosið, á að
baki óvanalegt og stórkostlegt
lífshlaup. Við erum þakklátar fyr-
ir að hafa fengið að taka þátt í
störfum hennar í gegnum Fa-
timusjóðinn og fyrir að hafa eign-
ast vináttu þessarar einstöku
konu. Blessuð sé minning hennar.
Við vottum börnum Jóhönnu,
barnabörnum og öðrum ástvinum
innilega samúð.
Rannveig Guðmundsdóttir,
Ragný Þóra Guðjohnsen,
Guðlaug Pétursdóttir.
Morgunblaðið/Ómar
Börn í Sýrlandi og Jemen nutu góðs af kröftum Jóhönnu. Hér er hún ásamt Sigþrúði Ármann
á markaði í Perlunni 2008 að safna fé til að reisa skóla fyrir fátæk börn í Jemen og efla konur.
Jóhanna var formaður Félags einstæðra foreldra frá 1969 til 1984. Hér er hún stolt fyrir
framan hús félagsins í Skeljanesi með íbúðum fyrir einstæða foreldra á hrakhólum.
MINNINGAR 27
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. MAÍ 2017