Morgunblaðið - 19.05.2017, Blaðsíða 26

26 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. MAÍ 2017
✝ Jóhanna Krist-jónsdóttir rit-
höfundur og blaða-
maður fæddist í
Reykjavík 14. febr-
úar 1940. Hún and-
aðist í Reykjavík
11. maí 2017.
Móðir hennar
var Elísabet Engil-
ráð Ísleifsdóttir
(1910-2001) gjald-
keri, fædd á Sauð-
árkróki, dóttir Engilráðar Val-
gerðar Jónasdóttur saumakonu
m.m. og Ísleifs Gíslasonar kaup-
manns og hagyrðings. Faðir Jó-
hönnu var Kristjón Kristjónsson
(1908-1984) framkvæmdastjóri,
fæddur á Laugarvatni, sonur
Sigríðar Bergsteinsdóttur ljós-
móður og Kristjóns Ásmunds-
sonar bónda í Útey. Systkini Jó-
hönnu eru Bragi bóksali (f.
1938) og Valgerður kennari (f.
1945).
Jóhanna gekk 1957 að eiga
Jökul Jakobsson (1933-1978) rit-
höfund og útvarpsmann. Þau
skildu 1969. Jóhanna og Jökull
áttu þrjú börn. 1. Elísabet Krist-
ín fæddist 16. apríl 1958. Hún er
skáld. Með Guðjóni Stefáni
Kristinssyni eignaðist hún son-
inn Kristjón Kormák 4. febrúar
1976. Þar með eignaðist Jó-
hanna sitt fyrsta ömmubarn áð-
ur en hún náði 36 ára aldri.
Kristjón Kormákur og þáver-
andi sambýliskona, Helga Eygló
Guðjónsdóttir, eignuðust tví-
burana Alexíu Sól og Gabríel
1997 og Helenu Mánadís 2000.
Tvíburarnir voru fyrstu barna-
barnabörn Jóhönnu sem þá var
57 ára. Eiginkona Kristjóns er
Auður Ösp Guðmundsdóttir.
Með Inga Rafni Bæringssyni
eignaðist Elísabet tvíburana
Garp og Jökul 26. apríl 1984.
Garpur og eiginkona hans, Ing-
unn Sigurpálsdóttir, eignuðust
tvær dætur, Emblu Karen 2008
og Kamillu 2012. Garpur og
Landakoti og Kvennaskólanum
og lauk stúdentsprófi frá MR
1959. Hún tók próf í hebresku
frá HÍ 1962. Æskuárunum lýsti
hún í bókinni Svarthvítir dagar
(2014). Tvítug gaf Jóhanna út
fyrstu bók sína, metsölubókina
Ást á rauðu ljósi (1960). Tvær
skáldsögur til viðbótar fylgdu.
Jóhanna varð blaðamaður á
Morgunblaðinu 1967. Þessu
skeiði ævi sinnar og sambúðinni
við Jökul Jakobsson lýsti Jó-
hanna í bókinni Perlur og stein-
ar (1993). Eftir skilnað þeirra
Jökuls varð Jóhanna fyrsti for-
maður Félags einstæðra for-
eldra (1969-1984) og lyfti þar
Grettistaki ásamt öðrum. Jó-
hanna vann á Morgunblaðinu í
28 ár. Hún sinnti erlendum mál-
efnum og fór víða til að afla efn-
is. Skrifaði hún um ferðir sínar
bækurnar Fíladans og framandi
fólk (1988) og Dulmál dódó-
fuglsins (1989). Bókin Fugleiðin
til Bagdad (1991) fjallar um ferð
til Íraks kringum Persaflóa-
stríðið. Jóhanna hóf 1995 nám í
arabísku í Sýrlandi, Egypta-
landi og Jemen. Bjó hún erlend-
is í fimm ár en gaf á þeim tíma
út safn ferðaljóða Á leið til Tim-
búktú (1996) og æviminning-
arnar Kæri Keith (1997). Heim
komin sneri Jóhanna sér í vax-
andi mæli að því að kynna
Mið-Austurlönd fyrir Íslend-
ingum og stýrði fjölda ferða
þangað. Hún skrifaði vinsælar
bækur um heimshlutann, Ins-
jallah – Á slóðum Araba (2001)
og Arabíukonur (2004). Árið
2004 stofnuðu Jóhanna og fleiri
VÍMA, Vináttufélag Íslands og
Mið-Austurlanda. Ári síðar
gekkst hún fyrir stofnun Fa-
tímusjóðsins sem upphaflega
einbeitti sér að því að styrkja
ungar stúlkur í Jemen til náms
og vann þrekvirki á því sviði.
Eftir að ófriður óx í Mið-Austur-
löndum hefur sjóðurinn í sam-
vinnu við UNICEF safnað ótöld-
um milljónum til stuðnings
stríðshrjáðum börnum í Sýr-
landi og Jemen.
Útför Jóhönnu verður gerð
frá Neskirkju í dag, 19. maí
2017, og hefst athöfnin klukkan
13.
Ingunn slitu sam-
vistir. Jökull á tvær
dætur með eig-
inkonu sinni Krist-
ínu Örnu Sigurð-
ardóttur, Lillý
Elísabetu 2011 og
Talíu 2015. 2. Illugi
fæddist 13. apríl
1960. Hann er rit-
höfundur og blaða-
maður. Kona hans
er Guðrún Snæfríð-
ur Gísladóttir. Með henni á hann
fóstursoninn Gísla Galdur Þor-
geirsson, fæddur 14. desember
1982. Gísli er kvæntur Kristínu
Kristjánsdóttur og eiga þau
börnin Bríeti Eyju 2009 og
Kristján Galdur 2013. Illugi og
Guðrún Snæfríður eiga saman
tvö börn, Vera Sóley fædd 13.
september 1989 og Ísleifur Eld-
ur fæddur 26. apríl 1999. 3.
Hrafn fæddist 1. nóvember
1965. Hann er rithöfundur og
blaðamaður. Með Elísabetu Ro-
naldsdóttur eignaðist Hrafn
soninn Mána 5. mars 1984. Máni
á með Daggrós Þyrí Sigur-
björnsdóttur soninn Ronald
Bjarka 2008. Eiginkona Mána er
Joey Chan. Með Anítu Jóns-
dóttur eignaðist Hrafn soninn
Örnólf Hrafn 13. júlí 1996.
Með Ingibjörgu Þórisdóttur
eignaðist Hrafn dótturina Þór-
hildi Helgu 28. mars 1999. Með
Elínu Öglu Briem á Hrafn dótt-
urina Jóhönnu Engilráð 20. maí
2009. 4. Frá 1971-1974 var Jó-
hanna í sambúð með Höskuldi
Skarphéðinssyni (1932-2014)
skipherra hjá Landhelgisgæsl-
unni. Þau Höskuldur áttu eina
dóttur. Kolbrá fæddist 20. októ-
ber 1971. Hún er búfræðingur
og bókmenntafræðingur. Með
Sigurði Páli Guðjónssyni eign-
aðist Kolbrá dótturina Magda-
lenu 23. febrúar 1999. Sambýlis-
maður Kolbrár er Ólafur
Jóhannesson.
Jóhanna stundaði nám í
Eitt af því fyrsta sem ég man
eftir af því sem við amma höfum
gert saman er að við ákváðum að
fara til Kína. Þá snérum við
hnetti og ég rétti fram fingurinn,
hann lenti einhverstaðar í kín-
versku landflæmi. Þá var það
ákveðið.
Heimsóknir til ömmu á Drafn-
arstíginn voru alltaf svona – um
leið ferðir til framandi heima.
Það var legið yfir heimskortum
og rætt um fjarlæg lönd. Töfra-
teppi, úlfaldar og bækur á Sva-
hílí. Síðar voru það löng bréf sem
mér bárust frá stöðum sem ég
skildi varla þá hvar væru eigin-
lega, en þar var amma; Kaíró,
Damaskus, og Sanaa.
Við komumst því miður aldrei
saman til Kína, þó að við höfum
alltaf verið á leiðinni. En amma
bauð mér þess í stað til annarra
fjarlægra landa, staða sem hafa
aldrei sleppt á mér takinu síðan.
Hún sýndi mér stjörnuhimininn
yfir Sahara. Og sólskinsbrosin á
jemensku börnunum, sem Fa-
tímusjóðurinn hennar styrkti til
náms í þessu sárfátæka landi um
árabil.
Amma var líka mesti töffari
sem ég hef komist í kynni við.
Þegar ég loka augunum og sé
hana fyrir mér er hún iðulega í
komusal á flugvelli í Amman eða
Trípólí, með sígarettu í hendi, og
stendur beint undir „Reykingar
bannaðar“-skiltinu. Með stór sól-
geraugu, í portúgölskum lands-
liðsbol, og með óaðfinnanlega
flottar krullur.
Þegar ég fór sjálf að læra ar-
abísku var gjarnan grínast með
það að nú væri ég aldeilis að feta í
fótspor ömmu. Ég get ekki hugs-
að mér neitt verðugra, eða erf-
iðara, verkefni í lífinu en að reyna
að feta í þau fótspor eftir bestu
getu. Takk fyrir öll ferðalögin,
stjörnurnar, bréfin og ljóðin, teið
og kleinurnar, elsku amma.
Vera Sóley Illugadóttir.
Við Jóhanna systir vorum afar
náin þegar við vorum börn. Gerð-
um allt saman og lærðum og lék-
um. Mér er minnisstætt þegar
hann pabbi okkar varð fertugur.
Þá var ég átta ára og Jóhanna var
sjö ára gömul. Hinn 8. október
1948 var haldin mikil veisla á
Reynimel. Miklu tjaldað til og
mikið fjölmenni mætti. Meðal
gesta voru Jónas frá Hriflu og
Vilhjálmur Þór, þá forstjóri Sam-
bandsins. Mitt í þessu öllu segi ég
í angist minni við Jóhönnu : „En
Jóhanna… hvað verður þá um
okkur þegar pabbi deyr. Hann er
jú orðinn svo gamall?“ Þá fór Jó-
hanna með mig inn í herbergið
okkar sem við deildum saman í
mörg góð árin og hún tók mig í
faðminn sinn og hughreysti mig:
„Svona svona, Bragi minn… við
skulum ekkert vera að hugsa um
þetta núna.“
Það er erfitt að lýsa henni Jó-
hönnu. Hún var þrjósk og þrá en
líka einstaklega góðgjörn og væn.
Hún var hluti af mér sem fer nú
inn í aðra heima.
Vertu sæl, elsku kæra systir
mín. Góðar vættir gæti þín alla
tíð.
Bragi Kristjónsson.
Elsku frænka mín, hún Jó-
hanna, sem ég hef alltaf fengið að
kalla Ænku frænku síðan ég fór
að tala, er farin í draumalandið.
Hún háði snarpa baráttu við
vágest, stóð sig hetjulega og
barðist en fór að lokum með friði
og fegurð allt um kring og er
hennar sárt saknað af ástvinum
um allan heim.
Hún sýndi börnum sínum og
barnabörnum einstaka ást, vin-
áttu og stuðning. Hún barðist
alltaf fyrir réttlæti. Alltaf.
Henni tókst ætíð að breyta
mótvindi, þá sjaldan hann varð á
vegi hennar, í meðvind, meðbyr
og hvílíkur nagli, hvílíkur töffari
sem hún Ænka mín var.
Sá allra flottasti. Kraftaverka-
kona. Hetja.
Minningar steyma um hugann.
Jólaboðin á Reynimelnum hjá
ömmu Elísabetu og afa Kristjóni
eins og gerst hafi í gær. Við
Hrafn, minn góði frændi, að
bralla margt þá og kanna mál
ýmis… við erum ráðagóðir enn í
dag hvor við annan. Illugi, Kolbrá
og Ella Stína, mamma heitin,
pabbi, Vala systir og Bubbi henn-
ar Völu, og margar fleiri góðar
minningar. Og ráðagóð var hún
og holl sínum, alla leið, fulla ferð
og engar undantekningar.
Um störf Ænku er hægt að
skrifa margar bækur og vonandi
taka góðir aðilar við keflinu og
halda starfi hennar áfram með
Fatíma-sjóðinn. Með honum og
fleiri ótrúlegum verkum sinum
hefur Ænka frænka mín í fortíð,
nútíð og framtíð bjargað lífi þús-
unda barna. Þúsundir barna og
fjölskyldur eiga henni lífsbjörg
að þakka. Hvílík hetja.
Heiður var það, Ænka mín, að
fá að vera þinn góði frændi og
vinur, að njóta samvista og lífs-
hvatningar þinnar alla tíð og fal-
legar minningar á ég og dóttir
mín með þér, en þið Vala systir
komuð alltaf í barnaafmælin hjá
Ragnheiði minni á meðan þau
voru haldin. Og gott var að hitta
þig fyrir nokkru síðan, en þá átt-
um við góða samverustund í
Drafnarstígnum, fórum saman
yfir málin á okkar vísu, ég, þú og
Sirrý konan mín og einnig áttum
við gott samtal í síma nú nýlega.
Ég vil þakka þér þín gengnu
spor og þína fallegu sýn á lífið og
tilveruna. Og alla ástina, Ænka
mín, það er mikið ljós allt í kring-
um þig og lukka fylgir þér í ferða-
lagið á vit feðra, mæðra og vina
þegar við kveðjum þig í dag.
Elsku stórfjölskylda, frændur,
frænkur og vinir.
Ég votta ykkur mína virðingu
og ást á kveðjustund. Ænka mín,
ástin mín, hvíl í friði.
Ari Gísli Bragason.
Það var mikil gæfa fyrir mig
að kynnast Jóhönnu Kristjóns-
dóttur í gegnum son hennar og
dóttur og verða þar með hluti af
hennar fólki í fjörutíu ár tæplega.
Hún var blaðamaður í erlendum
fréttum á Morgunblaðinu þegar
við kynntumst, mikið á ferðinni
og oft í fjarlægum löndum að tala
við þjóðarleiðtoga og fólk sem var
framarlega í baráttunni fyrir
betri heimi. Hún var ekki orðin
fertug en hafði verið formaður
Félags einstæðra foreldra í 10 ár
eða frá upphafi og einmitt um
þær mundir hafði félagið keypt
stórt hús í Skeljanesi og var að
koma þar í stand bráðabirgða-
íbúðum fyrir ellefu fjölskyldur.
Það kom mér mest á óvart
hvað þessi kona, svona lífsreynd,
rösk og ákveðin, gat verið stelpu-
leg. Hún var fjörug, mælsk og
skemmtileg, líka þegar hún stóð í
stórræðum og þurfti að stjórna
heilum her. Mér fannst það ótrú-
legt að hún skyldi hafa áhuga á
því sem ég var að fást við og
hlusta með athygli á það sem ég,
feimin og óörugg stelpa, hafði til
málanna að leggja. Þar með
hjálpaði hún mér að hífa upp
sjálfsálitið, sem ekki var mikið á
þessum árum, svo um munaði. Og
þótt það væri meira en nóg að
gera hjá henni þá virtist hún allt-
af hafa tíma fyrir mig. Tíma til að
spjalla og hlæja og tíma til segja
mér reynslusögur af sjálfri sér
þegar ég þurfti á hughreystingu
og hvatningu að halda sem var
ansi oft í gegnum tíðina. Jóhanna
var sú kona sem sýndi það og
sannaði fyrir mér að konur geta
komist áfram í þessum heimi á
eigin forsendum. Að við þurfum
að vera sjálfum okkur trúar og
það sem meira er, að einmitt
þannig munar mest um okkur.
Það var gott að sitja á skrafi í
stofunni á Drafnarstíg innan um
bækur, fagurt handverk og list-
muni frá öllum heimshornum.
Það var segin saga að þegar ég
kvaddi Jóhönnu var ég búin að
segja henni frá öllum mínum
hjartans málum án þess að hafa í
raun og veru vitað hvað hvíldi á
mér þegar ég kom. Og mér leið
betur. Mér leið alltaf vel í návist
Jóhönnu. Þá var ég örugg, sem
var skrýtið því að þótt ég vissi
hversu kröftug hún var þá skynj-
aði ég jafnframt viðkvæmni
hennar og hvatvísi. Ég hefði ekki
treyst neinum nema henni til
leiða mig um Austurlöndin öll
sem ég heimsótti. Með henni fór-
um við Mörður til Sýrlands og
Líbanons. Með henni skoðuðum
við pýramídana í Egyptalandi og
svifum í loftbelg yfir konunga-
dalnum og drottningarhofinu á
páskadagsmorgun. Með henni
sigldum við á bátskrifli út á
Rauðahaf með 12 ára jemenskum
skipstjóra með sígarettu í munn-
vikinu. Með henni riðum við á
asna gengum klettaborgina
Petru og flutum eins og kork-
tappar í brimsöltu Dauðahafinu.
Við sátum með henni við Lífs-
gjafarfljótið fagra í Isfahan og
sáum eldhofið í Yazd. Við keyrð-
um á jeppa gegnum eyðimerkur
Jemens og yfir fjallgarða í Mar-
okkó. Að lokum heimsóttum við
Landið helga með Jóhönnu. Þá
gistum við í Betlehem og héldum
okkur við sjálfstjórnarsvæði Pal-
estínumanna og gömlu borgina í
Jerúsalem. Hér heima eru munir
og skraut frá þessum ferðum í
hverju herbergi og hennar eigin
lokaorð eiga ávallt eftir að óma í
huga mér: Til lífs og til gleði.
Linda Vilhjálmsdóttir.
Jóhanna
Kristjónsdóttir
Jóhanna Kristjónsdóttir fór víða um Mið-Austurlönd í fréttaöflun. Hér ræðir hún klædd
skotheldu vesti við hermenn í Líbanon þegar þar geisaði borgarastyrjöld.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Jóhanna ræðir við Sverri Haraldsson listmálara með blað og penna í hönd. Hún taldi segulband-
ið til trafala og sagði að með því að hlusta, skrifa niður og leggja á minnið næðist kjarninn.