Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Blaðsíða 171

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS170
ríkið Bessastaði að gjöf svo þar mætti verða bústaður ríkisstjóra og síðar
forsetasetur. Á Bessastöðum er margt sem minnir á þessa áhugaverðu sögu,
mannvirki, fornleifar og ýmsir munir.
Hér verður sjónum beint að einum merkum grip, sem tengist menningu
og sögu Bessastaða, skrifpúlti Sveinbjarnar Egilssonar (1791-1852) kennara
og rektors Lærða skólans á Bessastöðum og þýðanda Hómerskviða.
Sveinbjörn var virtur og áhrifamikill fræðimaður á sínum tíma. Á fullveldis-
daginn árið 2010 var Þjóðminjasafni Íslands og embætti forseta Íslands
fært að gjöf hið sögulega skrifpúlt. Ættingjar Ragnars Ásgeirssonar, bróður
Ásgeirs Ásgeirssonar fyrrverandi forseta Íslands, afhentu skrifpúltið við
hátíðlega athöfn á Bessastöðum þar sem því var fundinn viðeigandi staður
til framtíðarvarðveislu. Fer vel á því að hýsa skrifpúltið þar.
Varðveislugildi skrifpúlts Sveinbjarnar Egilssonar rektors er ótvírætt
enda er það einstakt vegna aldurs, gerðar og merkrar sögu þess. Við þetta
tækifæri var skrifpúltið skráð í safnkost Þjóðminjasafns Íslands, sem mun
standa vörð um varðveislu þess til framtíðar með viðeigandi forvörslu.
Gunnar Bjarnason völundarsmiður gerði púltið upp að frumkvæði gefenda
og í samráði við sérfræðinga Þjóðminjasafnsins. Við afhendingu skrifpúltsins
var ástand þess til fyrirmyndar og er prýði að því á Bessastöðum, þar sem
Sveinbjörn starfaði á sínum tíma. Þjóðminjasafn Íslands metur mikils að
hið merka tveggja alda gamla skrifpúlt Sveinbjarnar Egilssonar hafi nú
verið fært þjóðinni enda ekkert sambærilegt skrifpúlt varðveitt í safninu.
Skrifpúltið er af þeirri gerð sem tíðkaðist á fyrri hluta 19. aldar, einfalt í
gerð sinni með hirslum í sjálfu borðinu og stendur á fjórum háum fótum.
Við það hefur verið staðið við skriftir og lestur. Þau skrifpúlt sem varðveist
hafa í Þjóðminjasafninu eru mismunandi, allt frá því að vera mjög stór
húsgögn með tveimur skápum sem standa samsíða með bili á milli eða
minni færanleg púlt, svonefnd ferðaskrifpúlt, sem opnast með hjörum
upp á gátt. Einkenni skrifpúlta er að þau voru jafnan með hallandi borði,
svonefndu hallloki á hjörum. Borðið sjálft, halllokið, var jafnframt lok á
hirslunni, þar sem hægt var að geyma bækur, pappír og skriffæri. Á stærri
púltunum sem varðveist hafa eru oft skápar ofan á skrifpúltinu til beggja
handa og geta slík púlt verið allt að tveir metrar á hæð. Nokkur slík skrifpúlt
frá 18. og 19. öld eru varðveitt í safninu, sem eiga það flest sammerkt að
hafa verið í eigu efnafólks. Meðal þeirra er skrifpúlt frá 18. öld úr Viðey.
Allnokkur ferðaskrifpúlt eru einnig varðveitt í safninu meðal annars frá
Jóni Sigurðssyni forseta, og er það meðal fjölmargra merkra muna úr fórum
hans í Þjóðminjasafninu.