Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Blaðsíða 186

185NÝ LÖG UM MINJAVERND
um friðlýstar minjar berst ekki á milli manna er alltaf hætta á að minjum
verði óvart raskað.
Eitt versta dæmið sem við höfum um skemmdir á minjum hérlendis
vegna þess að ekki var horft heildrænt á þær og menningarlandslag umhverfis
þær er kapellan í Kapelluhrauni við Straumsvík, þar sem allar leiðir sem lágu
að kapellunni voru eyðilagðar við efnistöku. Hrauni hefur verið mokað burt
af stóru svæði þannig að eftir situr kapellan eins og illa gerður hlutur ofan á
jarðvegshrauk og ekki í neinu samhengi við umhverfið.
Friðlýsingar fornleifa eru flestar frá öðrum og þriðja áratug 20. aldar.
Unnið hefur verið að endurskoðun friðlýsinganna undanfarin ár. Það er
stefna Minjastofnunar Íslands að horfa í framtíðinni til heilda, hvort sem
um er að ræða hús, mannvirki eða fornleifar og hætta að leggja áherslu á
hið einstaka. Samhengi minja er í raun forsenda þess að hægt verði að skýra
söguna fyrir komandi kynslóðum.
Skráning minja og gagnagrunnar
Það hefur lengi staðið minjavörslu á Íslandi fyrir þrifum að ekki hefur verið
lokið fyrstu yfirferð á heildarskráningu fornleifa landsins ólíkt því sem gert
hefur verið í flestum löndum í kringum okkur. Líta má á skrá yfir minjar
landsins, fornleifar, hús og mannvirki sem fasteignaskrá. Hún er okkur jafn
mikilvæg og hin eiginlega fasteignaskrá landsins, því að slík skrá, aðgengileg í
landfræðilegum gagnagrunni, veitir upplýsingar um minjar sem sveitarfélög og
ferðamálayfirvöld geta nýtt sér í tengslum við menningartengda ferðaþjónustu.
Skráin veitir einnig framkvæmdaaðilum upplýsingar um staðsetningu minja
þannig að þeir geti skipulagt framkvæmdir sínar fram hjá minjunum og sparað
sér þannig fjármagn og tíma. Slík skrá er brunnur fróðleiks sem vísindamenn,
skólakerfið almennt og fróðleiksþyrstir einstaklingar geta nýtt sér bæði vegna
rannsóknarstarfa og til gagns og gamans.
Ekki fæst annað séð af fjárlagafrumvarpi ársins 2014 en að þar sé tekin
ný stefna og því sýndur skilningur að nauðsynlegt er að skrá minjar landsins.
Stefnt er að því í frumvarpinu að hluta fjármagns úr græna hagkerfinu verði
varið til fornleifaskráningar og er þessi stefnubreyting fagnaðarefni fyrir
íslenska minjavörslu.19
Með nýjum lögum fjölgar friðuðum húsum á Íslandi. Mat Minjastofnunar
Íslands er að aukningin nemi um 4000 húsum og mannvirkjum miðað við
árið 2013 og mun þeim fjölga verulega á komandi árum. Öll þessi hús verður
að skrá í gagnagrunn rétt eins og fornleifarnar og sér stofnunin fram á mikla