Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.01.2018, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.1. 2018
Pólitískt val að halda fólki í fátækt
Þuríður Harpa Sigurðardóttir,formaður ÖryrkjabandalagsÍslands (ÖBÍ), segir víða pott
brotinn varðandi mál örorkulífeyr-
isþega. „Má þar nefna bílamál, hjálp-
artæki, lyfjakostnað, lækniskostnað,
húsnæðiskostnað, aðgengismál, at-
vinnumál, NPA, sálfræðiþjónustu –
sem stendur að vísu til bóta – og svo
má ekki gleyma að fjölskyldur og að-
standendur þeirra sem veikjast eða
fatlast vegna slyss þurfa að fá aðstoð
og utanumhald til þess að þau brenni
ekki upp í umönnunarhlutverki eða
vegna mjög breyttra aðstæðna innan
fjölskyldunnar.“
Alls eru um 30.000 manns í 41 að-
ildarfélagi ÖBÍ. „Á okkur sem erum
í forsvari fyrir öll þessi félög standa
mörg spjót þessa dagana og hefur
baráttan síðustu mánuði helst snúist
um NPA – notendastýrða persónu-
lega aðstoð; að NPA verði lögfest
sem eitt af helstu þjónustuformum
fyrir fatlað fólk,“ segir formaðurinn.
80 þúsund krónur á mánuði
Kjör örorkulífeyrisþega eru stærsta
áhyggjuefni ÖBÍ nú og hafa verið
lengi. „Það má segja að það sé end-
urtekið efni ár eftir ár að við berj-
umst við að ná fram kjarabót fyrir
þennan samfélagshóp. Við erum að
sjá fólk sem kemur til okkar hafa í
heildartekjur 80.000 kr. á mánuði,
stór hópur örorkulífeyrisþega hefur
undir 200.000 kr. á mánuði fyrir
skatt og einhver hópur nær yfir
200.000 kr. Það eru hinsvegar ekki
nema tæp 29% sem fá 300.000 kr. á
mánuði og til þess að ná þeirri upp-
hæð þarf það að búa eitt, hafa þing-
lýstan leigusamning eða búa í eigin
húsnæði og fá heimilisuppbót. Ríf-
lega 70% örorkulífeyrisþegar fá ekki
þessa upphæð. Við náðum fram
þessum 300.000 kr. milli jóla og ný-
árs, en það olli okkur verulegum
vonbrigðum að þessi upphæð, sem
miðast við lágmarkslaun, skyldi ekki
ná til allra örorkulífeyrisþega. Og
það er alveg ljóst að 300.000 kr. fyrir
skatt duga ekki til framfærslu á Ís-
landi í dag,“ segir Þuríður.
„Það er með þessi mál sem við
göngum til samtalsins við stjórnvöld.
Það er jákvætt að Katrín Jak-
obsdóttir, forsætisráðherra, boði til
samtals og samráðs um almanna-
tryggingarnar og aðbúnað okkar
fólks.
Félags- og jafnréttismálaráðherra
hefur líka talað mjög skýrt og boðað
byltingu í málefnum fatlaðs fólks.
Þessu fögnum við og munum ekki
liggja á liði okkar í því samráði og
samvinnu sem framundan er. Samn-
ingur Sameinuðu þjóðanna um rétt-
indi fatlaðs fólks er traustur grunn-
ur til að byggja á. Fyrir því höfum
við lengi barist. Afdráttarlaus yfir-
lýsing ráðherra um að þessi réttindi
verði framvegis virt í orði og verki er
því sérstaklega gleðileg.
Og við sitjum ekkert með hendur í
skauti. Við höfum boðið þingflokk-
unum á Alþingi til okkar til samtals
og samráðs. Við höfum nú þegar hitt
þingmenn tveggja flokka, Sjálfstæð-
isflokks og Pírata, til að ræða um
okkar brýnustu og mikilvægustu
mál og skýrt fyrir þeim hvað er í húfi
fyrir okkar fólk. Og það er gaman að
segja frá því að við höfum fundið
skýran vilja til þess að gera miklu
betur í þessum málum en hingað til.“
Þuríður segir samning Sameinuðu
þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks
mjög mikilvægan fyrir fatlaða en
margir skilji ekki út á hvað hann
gengur.
Ekki má mismuna
„Þetta er í sjálfu sér ákaflega einfalt.
Samningurinn kveður á um að ekki
megi mismuna fólki á grundvelli fötl-
unar, það verði að geta notið al-
mennra mannréttinda, tjáningar-
frelsis, ferðafrelsis, athafnafrelsis
o.s.frv. Alþingismenn eru þó í meira
mæli farnir að taka tillit til samn-
ingsins, enda ber þeim skylda til
þess þar sem hann hefur verið full-
giltur, enda þótt hann hafi ekki verið
að fullu innleiddur í íslenskan rétt.“
Á dögunum kom fram hjá ASÍ að
ráðstöfunartekjur hátekjufólks hafi,
vegna skattalagabreytinga um ára-
mót, aukist sex sinnum meira en
fólks með lágar og millitekjur við
skattabreytingar um áramót. Við
það eru forsvarmenn ÖBÍ afar ósátt-
ir.
„Öryrkjabandalag Íslands hefur
oft bent á að hækkun persónu-
afsláttar hefði langmest áhrif til
tekjujöfnunar. Veruleg hækkun
hans yrði mikil kjarabót fyrir lág-
tekjufólk og við vitum alveg hvar
fólkið með lægstu framfærsluna er
að finna. Það er hjá okkar fólki, sem
sumt hefur ekki til hnífs og skeiðar.
Það er brýnast að hækka hann, ef til
stendur að breyta skattkerfinu á
annað borð. Hann hefur hins vegar
engan veginn haldið í við launaþró-
un, sem er áhyggjuefni í sjálfu sér.
Hagdeild ASÍ benti nýlega á að
manneskja sem hefur 350 þúsund
krónur í heildarlaun greiðir 988
krónum minna í tekjuskatt og útsvar
núna en fyrir áramót. Manneskja í
efri tekjumörkum skattkerfisins,
með mánaðarlaun upp undir 900
þúsund krónur, greiðir hins vegar
6.476 krónum minna á mánuði.
Þarna er ríflega sexfaldur munur á
lágtekjumanneskju og hátekju-
manneskju.“
Hún nefnir kjör öryrkja til saman-
burðar. „Miðgildi heildartekna ör-
orkulífeyrisþega var rúmlega 271
þúsund krónur á mánuði árið 2016.
Það hreinlega blasir við að okkar
fólk er að fara enn lakar út úr þess-
um samanburði heldur en fólkið í
dæmi ASÍ.“
Formaður ÖBÍ segist auðvitað
vilja trúa því að stjórnvöld vilji að
fólkið í landinu lifi góðu lífi, „hins
vegar virðast málin flækjast alveg
ótrúlega þegar kemur að því að taka
upp ríkisbudduna og í raun finnst
mér að þeir sem halda um ríkisbudd-
una hafi ekki vilja til að leiðrétta þau
skammarlega lágu kjör sem örorku-
lífeyrisþegum er gert að lifa af. Í
mínum huga er það að halda fólki í
fátækt pólitískt val, ný ríkisstjórn
ætti að beita öllum ráðum til að rétta
hlut þeirra sem verst hafa það í
þessu landi og það er ekki gert með
því að leggja meiri skatta og skerð-
ingar á þá sem minnst hafa, sem
virðist þó vera raunin hingað til.
Núna hafa stjórnvöld tækifæri til
þess að sýna að það er alvara á bak
við orðin. Við leyfum okkur að vera
bjartsýn og vongóð í upphafi nýs árs.
Það er góður upphafspunktur.“
Skerðing - Ömurlegt spil fyrir alla fjölskylduna!, sem Öryrkjabandalagið gaf út og færði öllum alþingismönnum í jólagjöf.
Málefni öryrkja eru sífellt í brennidepli. Enginn óskar sér að lenda í þeirri stöðu, eins og formaður Öryrkjabandalagsins orðar
það, og algjörlega óviðunandi að ákveðinn hópur Íslendinga hafi ekki efni á að lifa mannsæmandi lífi.
„Frá stofnun Öryrkjabanda-
lagsins 1961 hefur helsta bar-
áttumálið verið að fatlað fólk
og langveikt fólk geti lifað
með mannsæmandi hætti, og
fengið notið þeirra mann-
réttinda að geta framfleytt
sér, til jafns við aðra. Í dag, 57
árum seinna, erum við enn í
þessari sömu baráttu, að ör-
orkulífeyrir fólks dugi fyrir
brýnustu þörfum s.s. fæði,
klæðum, húsnæði, lyfjum og
heilbrigðisþjónustu,“ segir
Þuríður og bætir við að stað-
an hafi versnað á síðustu ár-
um þrátt fyrir góða afkomu
ríkissjóðs. „Fólk þarf að átta
sig á því að allir geta lent í því
að fatlast eða veikjast, og það
getur gerst bara núna á eft-
ir,“ segir Þuríður Helga.
„Fyrir mjög marga er það að
geta ekki tekið þátt á vinnu-
markaði, að geta ekki lagt
sitt af mörkum, óbærilega
erfitt. Það að vera hafnað
vegna þess að getan til að
vinna fullan vinnudag er ekki
lengur til staðar er í raun
ótrúlega harkalegt gagnvart
einstaklingi.“
Allir geta
veikst
’Frá stofnun Öryrkjabandalagsins 1961 hefur helsta baráttu-málið verið að fatlað fólk og langveikt fólk geti lifað með mann-sæmandi hætti og fái notið þeirra mannréttinda að geta framfleyttsér, til jafns við aðra. Við erum enn í þessari sömu baráttu
Þuríður Harpa Sigurðardóttir, formaður Öryrkjabandalags Íslands
INNLENT
SKAPTI HALLGRÍMSSON
skapti@mbl.is
Þuríður Harpa Sigurðardóttir, formaður Öryrkjabandalags Íslands.
Morgunblaðið/Hari