Morgunblaðið - 07.04.2018, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2018
Undanfarin tvö ár
hefur staðið yfir hér á
landi undirbúningur að
nýrri löggjöf um per-
sónuvernd. Í ljósi þeirr-
ar byltingar sem orðið
hefur í söfnun og dreif-
ingu persónuupplýs-
inga undanfarin ár og í
ljósi aukinna möguleika
á að sækja og dreifa
slíkum upplýsingum er
endurskoðun á gildandi löggjöf löngu
tímabær. Hvatinn að þessari endur-
skoðun er að þessu sinni ný löggjöf
ESB, hin svokallaða Persónuvernd-
arreglugerð sem samþykkt var árið
2016 og kemur til framkvæmda 25.
maí nk. í löndum ESB. Ísland og hin
EFTA-ríkin innan EES eru skuld-
bundin til þess að innleiða reglugerð-
ina og það erum við að gera.
Gagnlegar athugasemdir
Dómsmálaráðuneytinu hafa borist
fjölmargar umsagnir við drög að
frumvarpi að nýjum persónuvernd-
arlögum. Annars vegar margar
ágætar efnislegar athugasemdir um
orðalag og framsetningu. Hins vegar
athugasemdir um formið og virðist
þar einkum þrennt hafa vakið við-
brögð. Í fyrsta lagi innleiðingar-
aðferðin, sem er sú að setja nýja
heildarlöggjöf þar sem hin evrópska
reglugerð er lögfest og birt sem
fylgiskjal með lögunum en jafnframt
eru sett inn í frumvarpið helstu hug-
tök og efni nokkurra meginákvæða
reglugerðarinnar ásamt sérreglum,
undantekningum og viðbótum við
reglugerðina, að því marki sem
reglugerðin heimilar það. Menn
benda réttilega á að þetta sé ekki
hefðbundin innleiðingaraðferð á
reglugerð ESB. Í öðru lagi virðast
menn telja frumvarpið íþyngjandi og
umfram það sem reglugerðin krefj-
ist. Í þriðja lagi hafa menn áhyggjur
af því að ekki náist að innleiða reglu-
gerðina fyrir 25. maí. Ísland verði
þannig eftirbátur ESB-ríkjanna og
það geti skaðað íslensk fyrirtæki.
Reglugerðin hefur mikil áhrif á
starfsemi allra fyrir-
tækja og stofnana og
reglugerðin er um
margt óvenjuleg. Ég
tek því þessar at-
hugasemdir um formið
alvarlega en tel að mál-
efnaleg sjónarmið sem
hér verða að nokkru
rakin komi til móts við
þær.
Óvenjuleg innleið-
ing óvenjulegrar
reglugerðar
Þá sjaldan að EFTA-ríkin innan
EES innleiða reglugerðir ESB er
það almennt gert með því að taka
þær beint upp í landsrétt með svo-
kallaðri tilvísunaraðferð. Reglugerð-
in er þannig tekin upp óbreytt í ís-
lenska löggjöf. Þessu er öðruvísi
farið þegar tilskipanir eru innleiddar,
eins og núgildandi tilskipun ESB um
persónuvernd er dæmi um. Þá hafa
stjórnvöld val um með hvaða hætti
textinn er leiddur í landsréttinn.
Samkvæmt þessu ætti hin nýja per-
sónuverndarreglugerð þannig að
verða innleidd með því eingöngu að
þýða texta hennar og birta sem fylgi-
skjal með innleiðingarlögunum.
Persónuverndarreglugerð ESB
hefur hins vegar þá sérstöðu, um-
fram reglugerðir ESB almennt, að
hún veitir óvenjumikið svigrúm fyrir
aðildarríkin til að setja sérreglur um
tiltekin atriði, útfæra sum ákvæði
hennar eða víkja frá þeim og í sum-
um tilvikum er skylt að festa ákveðin
atriði sérstaklega í landslög. Reglu-
gerðin hefur þannig ýmis einkenni
tilskipunar enda segir hún beinlínis í
inngangsorðum sínum að aðildarríkj-
unum sé heimilt að setja ákvæði í
landsrétt sinn um sérreglur svo efni
reglugerðarinnar verði skiljanlegt al-
menningi.
Í þessu ljósi var um tvennt að ræða
við innleiðingu. Annar kosturinn er
að lögfesta reglugerðina og lögfesta
samhliða í ný persónuverndarlög að-
eins þær sérreglur sem mælt er fyrir
um í reglugerðinni sjálfri. Í Noregi
sýnist reyndar verða farin sú leið að
samhliða lögfestingu reglugerð-
arinnar er lagt fram lagafrumvarp
með mörgum sérákvæðum sem
breyta mörgum lagabálkum en ekki
sett ný persónuverndarlög.
Hinn möguleikinn er að setja ný
persónuverndarlög sem gefa heild-
stæða mynd af öllum helstu reglum á
þessu mikilvæga réttarsviði og birta
reglugerðina sem fylgiskjal með lög-
unum. Þetta dregur ekki á neinn hátt
úr gildi reglugerðarinnar. Lögin
verða skýr um forgangsáhrif reglu-
gerðarinnar.
Ég er ekki í vafa um að seinni kost-
urinn þjónar almenningi miklu betur
en sá fyrri, einkum þeim sem leiða
rétt sinn af reglum um persónu-
vernd, einstaklingunum, en einnig
atvinnulífinu. Þá leiðir þessi aðferð til
lagatexta sem er í mun meira sam-
ræmi við tungutak íslenskrar lög-
fræði.
Íþyngjandi og ívilnandi
Við nýtingu heimilda reglugerð-
arinnar til sérreglna var mjög horft
til frumvarpa á Norðurlöndum. Þau
ákvæði frumvarpsins sem atvinnu-
lífið hefur lýst sem meira íþyngjandi
innleiðingu reglugerðarinnar lúta
flest að ákvæðum sem hafa verið í ís-
lensku persónuverndarlöggjöfinni
frá setningu gildandi laga. Þetta eru
ákvæði eins og gjaldtökuheimild Per-
sónuverndar vegna kostnaðar við eft-
irlit, ákvæði um heimild til ákvörð-
unar dagsekta og ákvæði um
refsingar. Áformað er að halda þeim
áfram inni í löggjöfinni svo sem
reglugerðin heimilar. Verið er að
fara yfir þær gagnlegu ábendingar
sem komið hafa fram. Við þá yfirferð
er auðvitað brýnt að óþarfa byrðar
verði ekki lagðar á atvinnulíf og
borgara á sama tíma og ekki má
gleyma því að markmið reglugerð-
arinnar er að vernda einkalíf fólks á
tímum þegar persónuupplýsingar
eru markaðsvara og eru jafnvel not-
aðar í glæpsamlegum tilgangi.
25. maí nálgast
Þó að reglugerðin hafi ekki verið
tekin upp í EES-samninginn fyrir 25.
maí nk. þá er það mat ráðuneytisins
að það ætti ekki að stöðva flæði per-
sónuupplýsinga á milli ESB og Ís-
lands. EFTA-ríkin hafa verið í nánu
samráði við Evrópusambandið um
innleiðingu reglugerðarinnar í EES-
samninginn og mikil vinna hefur far-
ið fram við að tryggja aðlögun þess-
arar flóknu löggjafar að lagakerfi
EFTA-ríkjanna. Boltinn er nú hjá
framkvæmdastjórn ESB en vonir
standa til að þaðan verði sú ákvörðun
afgreidd fljótlega og mögulegt reyn-
ist að leiða reglugerðina í EES-
samninginn um það leyti sem hún
kemur til framkvæmda innan ESB.
Ein afleiðing af veru Íslands í EES
hefur verið að frá sjónarhóli ESB
hafa EFTA-ríkin ekki verið álitin
svokölluð þriðju ríki heldur sem hluti
af ESB hvað varðar EES-löggjöf. Á
sama tíma hefur ESB tekið ákvörðun
um að heimilt sé að senda persónu-
upplýsingar til ýmissa þriðju ríkja á
grundvelli samninga við þau um að
gætt verði fullnægjandi persónu-
verndar. Þessir samningar byggðir á
eldra regluverki munu halda gildi
sínu þar til annað verður ákveðið eins
og mælt er fyrir um í 44. gr. reglu-
gerðarinnar. Ákveðin hætta er á að
lagatæknilega muni EFTA-ríkin
falla á milli skips og bryggju þar sem
þau teljast ekki þriðju ríki sem njóta
ákvörðunar framkvæmdastjórnar
ESB um persónuvernd en munu
hugsanlega á sama tíma ekki lengur
teljast sem fullgildur hluti innri
markaðar ESB hvað varðar persónu-
vernd. Þar sem staða þessa mála-
flokks er í reynd jafnvel betri á Ís-
landi en í sumum aðildarríkjum ESB
svo ekki sé talað um þriðju ríki er
ljóst að slík niðurstaða yrði á skjön
við alla skynsemi.
Í þessu ljósi er allt kapp lagt á að
innleiðingarferlinu ljúki sem fyrst og
ég bind enn vonir við að Alþingi fái
tækifæri til þess að samþykkja ný
persónuverndarlög og þar með verði
lokið innleiðingunni fyrir sumarhlé í
byrjun júní. Ljóst er þó að reglu-
gerðin verður hvorki innleidd í lög á
Íslandi né Noregi fyrr en að lokinni
umfjöllum sameiginlegu EES nefnd-
arinnar.
Mikilvæg nýmæli
Hin nýja reglugerð felur í sér um-
fangsmestu breytingar sem gerðar
hafa verið á persónuverndarlöggjöf-
inni í 20 ár. Vert er að árétta að einn
megintilgangur með persónuvernd-
arreglum er að standa vörð um frið-
helgi einkalífs manna í tengslum við
meðferð persónuupplýsinga. Út-
gangspunkturinn er réttindi ein-
staklinganna. Veigamesta breytingin
með nýju reglugerðinni er því að hún
mun gilda um vinnslu allra sem vinna
með persónuupplýsingar EES-
borgara, án tillits til þess hvort
vinnslan fer fram innan svæðisins
eða ekki. Réttur skráðra ein-
staklinga til aðgangs að persónu-
upplýsingum er rýmkaður. Þá kveð-
ur reglugerðin á um háar sektir
vegna brota á reglunum. Það er
ástæða til að vekja athygli á heima-
síðu Persónuverndar, www.personu-
vernd.is. Þar er ítarleg umfjöllun um
nýju reglugerðina.
Í tengslum við innleiðingu per-
sónuverndarreglugerðarinnar hefur
samstarf stjórnvalda við atvinnulíf
verið með miklum ágætum. Persónu-
vernd hefur staðið fyrir mikilli
fræðslu um fyrirhugaðar breytingar.
Íslensk þýðing reglugerðarinnar var
birt vorið 2017 til að auðvelda aðilum
undirbúning og leiðbeiningar frá
samstarfsvettvangi evrópskra per-
sónuverndarstofnana um afmörkuð
atriði nýju löggjafarinnar hafa verið
birtar á vef Persónuverndar. Ég legg
áherslu á að þetta samstarf haldi
áfram þannig að atvinnulíf og hið op-
inbera verði samstiga í þessum
veigamiklu umbótaskrefum í þágu
verndar grundvallarréttinda ein-
staklinganna.
Eftir Sigríði Á.
Andersen »Einn megintilgangur
með persónuvernd-
arreglum er að standa
vörð um friðhelgi einka-
lífs manna í tengslum
við meðferð persónu-
upplýsinga. Útgangs-
punkturinn er réttindi
einstaklinganna.
Sigríður Andersen
Höfundur er dómsmálaráðherra.
P-dagurinn nálgast
Ný fjármálaáætlun
sem ríkisstjórnin
kynnti á miðvikudag
snýst um sókn fyrir
íslenskt samfélag.
Hún fylgir þannig
eftir þeim sáttmála
um samfélagslega
uppbyggingu sem
ríkisstjórnarsamstarf
Vinstri grænna,
Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks er
grundvallað á, rétt eins og fjárlög
ársins 2018 gerðu.
Fjármálaáætlunin er byggð á
sterkri stöðu ríkissjóðs og efna-
hagsmála almennt sem er afrakst-
ur þeirrar miklu og góðu vinnu
sem staðið hefur yfir allt frá hruni.
Fyrir síðustu kosningar og við
myndun ríkisstjórnarinnar lögðum
við áherslu á að hvorki væri hægt
að bíða lengur með að tryggja al-
menningi hlutdeild í þeirri hag-
sæld sem hér hefur ríkt né að bíða
lengur með uppbyggingu sam-
félagslegra innviða. Í áætluninni
sést hvernig við hyggjumst nýta
svigrúmið sem hefur skapast
vegna velgengni og vinnu und-
anfarin ár til að auka velsæld
fólksins í landinu.
Við erum komin yfir mesta
þensluskeiðið og hagvöxtur hefur
gefið eftir hraðar en spár gerðu
ráð fyrir. Í þessari þróun er fólgið
tækifæri fyrir ríkisstjórnina til að
koma með kröftuga innspýtingu í
samfélagslega mik-
ilvæg verkefni, hvort
heldur er á sviði heil-
brigðis- og menntamála
eða samgangna, og
veita hagkerfinu nauð-
synlega viðspyrnu. Að
ráðast í slík verkefni
og uppbyggingu er
ekki eingöngu réttlæt-
ismál heldur líka mik-
ilvægt efnahagslega til
að stuðla að áframhald-
andi hagsæld í landinu.
Með því að auka út-
gjöld til samfélagsþjón-
ustu og innviðauppbyggingar sköp-
um við viðspyrnu í hagkerfinu, en
á sama tíma er mikilvægt að skapa
aðstæður fyrir frekari vöxt. Við
þurfum að tryggja þekking-
arhagkerfinu slíkar aðstæður. Þess
vegna ætlum við að afnema þakið
á endurgreiðslu kostnaðar fyrir-
tækja við rannsóknir og þróun eins
og kallað hefur verið eftir. Þá
höldum við líka áfram að auka
framlög til menntamála, ekki síst
háskólastigsins.
Útgjöld til heilbrigðismála munu
aukast um 40 milljarða króna á
næstu fimm árum frá því sem er í
fjárlögum yfirstandandi árs. Þetta
þýðir að við getum minnkað
greiðsluþátttöku sjúklinga þannig
að hlutdeild þeirra hérlendis verði
sambærileg því sem gerist annars
staðar á Norðurlöndum. Forgangs-
raðað verður í þágu geðheilbrigðis-
mála og heilsugæslunnar um land
allt.
Fyrirhugaðar eru breytingar á
örorkulífeyriskerfinu sem vinna á í
samráði við forsvarsmenn heildar-
samtaka örorkulífeyrisþega. Fram-
lög til velferðarmála jukust um
11,7 milljarða í síðustu fjárlögum
en ætlunin er að auka framlög til
þessa málaflokks um aðra 28 millj-
arða á tímabilinu, sem er langt
umfram lýðfræðilega þróun. Sú
aukning mun ekki síst nýtast til að
bæta kjör örorkulífeyrisþega.
Við ætlum að vinna að því með
verkalýðshreyfingunni að draga úr
skattbyrði lágtekjuhópa. Sá efna-
hagslegi stöðugleiki sem við sækj-
umst eftir og viljum stuðla að með
skynsamlegri efnahagsstjórn og
innspýtingu ríkisfjármuna í hag-
kerfið stendur nefnilega ekki einn
og sér – hann fer hönd í hönd við
félagslegan stöðugleika sem há-
vært ákall er um í samfélaginu.
Það er forgangsverkefni þessarar
ríkisstjórnar að stuðla að fé-
lagslegum stöðugleika í samstarfi
við aðila vinnumarkaðarins og þeg-
ar horft er til þess hvernig við for-
gangsröðum fjármunum.
Fjármálaáætlun gerir ráð fyrir
því að ríkið nýti fjármagn úr fjár-
málakerfinu í innviðaframkvæmdir.
Miklum hluta þessara fjármuna
verður varið í uppbyggingu í vega-
kerfinu á næstu árum en þar eru
brýn verkefni framundan um land
allt. Í áætluninni er sérstaklega
kveðið á um að á árinu verði farið í
viðræður við sveitarfélögin á höf-
uðborgarsvæðinu um þátttöku rík-
isins í borgarlínuverkefninu.
Samgönguframkvæmdir eru þó
ekki einu fjárfestingarnar sem eru
framundan. Framkvæmdir við nýj-
an Landspítala halda áfram á
árinu með uppbyggingu meðferð-
arkjarna. Margboðað Hús íslensk-
unnar mun rísa á kjörtímabilinu,
fjárfest verður í nýjum þyrlum
fyrir Landhelgisgæsluna og ráðist
verður í framkvæmdir til að hlúa
að og vernda ýmsar náttúruperlur
í umsjá ríkisins. Þá eykur ríkis-
stjórnin framlög til umhverfismála
um 35% sem endurspeglar þann
einbeitta vilja hennar að ná raun-
verulegum árangri í umhverfis- og
náttúruvernd.
Sáttmáli ríkisstjórnarinnar snýst
um þau mikilvægu verkefni sem
þarf að ráðast í til að bæta lífskjör
og auka velsæld í landinu. Ný fjár-
málaáætlun tryggir að ráðist verð-
ur í þessi verkefni og mun þannig
skila sterkara samfélagi og betri
lífskjörum fyrir almenning á Ís-
landi.
Eftir Katrínu
Jakobsdóttur
»Ný fjármálaáætlun
sem ríkisstjórnin
kynnti á miðvikudag
snýst um sókn fyrir ís-
lenskt samfélag.
Katrín
Jakobsdóttir
Höfundur er forsætisráðherra.
Sókn fyrir samfélagið
Morgunblaðið/Hari
Uppbygging „Að ráðast í slík verkefni og uppbyggingu er ekki eingöngu
réttlætismál heldur líka mikilvægt efnahagslega,“ segir í greininni.