Morgunblaðið - 26.05.2018, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. MAÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Tillögur um að-gerðir til að
sporna við mis-
notkun ávanabind-
andi lyfja voru
kynntar í fyrra-
dag. Starfshópur,
sem myndaður var um málið,
leggur til að læknanemum með
tímabundið starfsleyfi verði
framvegis bannað að ávísa
slíkum lyfjum, á bráðamóttöku
verði að hámarki ávísað
skömmtum til fimm daga og
þeim verði ekki ávísað með
símaviðtali nema mikið liggi
við.
Ávanabindandi morfínskyld
lyf, svokallaðir ópíóíðar, geta
valdið miklum skaða. Í Banda-
ríkjunum eru hörmungarnar
slíkar að heilu samfélögin eru
í sárum og talað er um far-
aldur og þjóðarvá.
Hér hefur neysla sterkra
ópíóíða færst í aukana. Í apríl
var greint frá því í fréttum að
skráðum sjúklingum á Vogi í
neyslu sterkra ópíóíða hefði
fjölgað um 68% frá árinu 2015.
Þórarinn Tyrfingsson læknir
sagði þá í viðtali við mbl.is að í
gagnagrunni SÁÁ
sæist að „dauðsföll
þeirra sem eru
undir fertugu eru
mjög mörg síðustu
tvö árin“.
Í upphafi vik-
unnar kom fram í frétt á
mbl.is að fimmtán lyfjatengd
andlát frá fyrstu 79 dögum
ársins væru til skoðunar hjá
embætti landlæknis.
Þær aðgerðir, sem hópurinn
leggur til, lofa góðu. Þegar
gripið hefur verið til þeirra
þarf að fylgjast vel með hvern-
ig gengur. Búast má við að
meira þurfi til. Þórarinn talar
um að skoða þurfi dreifingu,
lyfjaförgun og hvernig lyfseðl-
ar eru endurnýjaðir.
Það þarf einnig að hjálpa
fíklum og auka öryggi þeirra
sem eru í neyslu. Í þeim efn-
um er talað um að auka þurfi
aðgengi að neyðarlyfinu Na-
loxon, sem getur komið í veg
fyrir andlát sé það gefið nægi-
lega fljótt eftir ofskömmtun.
Það er nauðsynlegt að á
þessum vanda verði tekið af
festu.
Morfínskyld lyf eru
mikill skaðvaldur
sem taka þarf á af
festu}
Vágestur
Lýðræðið erekki sjálf-gefið og
kosningarétturinn
er dýrmætur. Þeir
sem búa við lýð-
ræði eiga þess reglulega kost
að neyta atkvæðisréttar síns
og taka afstöðu til frammistöðu
valdhafanna, geta veitt þeim
umboð til áframhaldandi setu
eða skipt um áhöfn í brúnni. Í
dag er gengið til sveitar-
stjórnarkosninga. Dregið hef-
ur úr þátttöku í sveitar-
stjórnarkosningum og því er
við hæfi að minna á ábendingu
breska sagnfræðingsins Arn-
olds Toynbees um að þeir sem
ekki kjósi verði að sætta sig við
að vera stjórnað af þeim sem
kjósa.
Lýðræðið verður að um-
gangast af virðingu og verða
valdhafar sérstaklega að gæta
þess að misnota það hvorki né
skrumskæla.
Í aðdraganda kosninganna
sendi Reykjavíkurborg bréf til
nýrra kjósenda með hvatningu
um að kjósa. Ríkti nokkurt
pukur um þetta bréf og neitaði
meirihlutinn að birta bókanir
með athugasemdum við bréfið,
þar sem efni þess væri trún-
aðarmál. Bréfið hefst a þeim
orðum að það sé borgaraleg
skylda að kjósa. Það er vita-
skuld rangt og bendir Kjartan
Magnússon, borgarfulltrúi
Sjálfstæðiflokks, á það í sam-
tali í Morgunblaðinu í gær að
það sé hluti af kosningarétt-
inum að kjósa ekki
og senda þannig
valdhöfum skila-
boð.
Svo má spyrja
hvort ekki hefði
verið nær að minna alla Reyk-
víkinga á að kjósa, ekki bara
suma. Það hefði örugglega
enginn flokkur á móti því að
velja sér markhóp til að minna
á að mæta í kjörklefann.
Reykjavíkurborg tekur einn-
ig þátt í átaki sem Lands-
samband ungmennafélaga og
Samband íslenskra framhalds-
skólanemenda stendur fyrir
undir yfirskriftinni Ég kýs. Á
vefsíðu átaksins er flipi merkt-
ur Reykjavík. Þar eru almenn-
ar upplýsingar um að Reykja-
vík sé höfuðborg Íslands, nú
sitji 15 lýðræðislega kjörnir
borgarfulltrúar, en í kosning-
unum nú fjölgi þeim í 23. Síðan
er sérstaklega tekið fram
hvaða flokkar myndi meiri-
hluta og hver sér borgarstjóri.
Engin ástæða er talin til að
segja hvaða flokkar eru í
minnihluta eða hver leiði hann.
Þetta er skýrt dæmi um mis-
notkun á aðstöðu. Núverandi
meirihluta kann að þykja þetta
léttvægt en hann myndi ekki
taka þessu þegjandi sæti hann
hinum megin við borðið. Flokk-
ar og framboð hafa næg tæki-
færi til að koma málstað sínum
á framfæri og eiga að láta það
ógert að nota yfirskin hlut-
lausrar hvatningar til að gera
það.
Lýðræðið verður að
umgangast af
virðingu}
Hvatning eða áróður?
K
osið verður til sveitarstjórna um
land allt í dag. Sveitarstjórn-
arstigið gegnir mikilvægu hlut-
verki þegar kemur að nærþjón-
ustu við íbúa hvort sem litið er
til leik- og grunnskólamála, íþrótta- og æsku-
lýðsmála, skipulags- og húsnæðismála eða fé-
lagsþjónustu. Það er því mikilvægt að hver
og einn mæti á kjörstað.
Ég hef farið víða um land undanfarið og
kynnt mér hvað brennur á íbúum hinna
ýmsu sveitarfélaga. Það er ánægjulegt að
greina frá því að menntamálin eru und-
antekningarlaust ofarlega á baugi og tillögur
um hvernig sækja megi fram í leik-, grunn-,
og tónlistarskólastarfi. Það er í takt við þá
vitundarvakningu sem hefur átt sér stað í
þjóðfélagsumræðunni um menntamál und-
anfarna mánuði.
Áherslur framboða B-lista Framsóknarflokksins víða
um land endurspegla mikilvægi menntamála. Málefni
barna og ungmenna eru í öndvegi hjá frambjóðendum
flokksins. Ég vil beina sjónum mínum sérstaklega að
öflugum framboðslistum flokksins hér á höfuðborg-
arsvæðinu, þar sem boðið er fram undir merkjum X-B í
Hafnarfirði, Garðabæ, Kópavogi, Mosfellsbæ og
Reykjavík. Öll eiga þau það sameiginlegt að setja mál-
efni kennarans í forgrunn. Markmiðið er að bæta
starfsumhverfi og kjör kennara. Á listum framboðanna
er að finna kraftmikla kennara og skólastjórnendur
sem þekkja þarfir nútímaskólastarfs og eru
tilbúnir að leggja sitt af mörkum í bæjar- og
borgarstjórn til þess að bæta menntakerfið.
Fjárfesting í menntun er fjárfesting í
framtíðinni. Menntakerfið okkar stendur á
ákveðnum tímamótum þar sem takast þarf á
við stórar áskoranir. Skýr framtíðarsýn mun
ráða miklu um hvernig til tekst um lífskjör
þjóðarinnar. Kennarinn leikur þar lykilhlut-
verk.
Áskoranir líkt og þær sem við stöndum
frammi fyrir í menntakerfinu verða leystar
með samvinnu og samstarfi mismunandi
hagsmunaaðila. Framsóknarflokkurinn er
samvinnuflokkur og elsti stjórnmálaflokkur
landsins sem hefur fylgt þjóðinni í yfir 100
ár. Allt frá stofnun hefur hann tekist á við
samfélagslegar áskoranir og brúað bilið milli
ólíkra sjónarmiða til þess að stuðla að framfaramálum
um allt land. Í þeim anda mun framsóknarfólk halda
áfram að vinna í ykkar sveitarfélögum til þess að bæta
samfélagið og auka lífskjör.
Ég hvet því ykkur, kjósendur góðir, til þess kynna
ykkur sérstaklega áherslur og frambjóðendur Fram-
sóknarflokksins í ykkar sveitarfélagi og setja X við B í
kjörklefanum í dag.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Kjósum Framsókn um land allt!
Höfundur er varaformaður Framsóknarflokksins og
mennta- og menningarmálaráðherra.
liljaalf@gmail.com
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þrátt fyrir tiltölulega lítið at-vinnuleysi á landinu er enntöluvert um að einstakl-ingar fái atvinnuleysis-
bætur sem þeir hafa ekki átt rétt á.
Eftirlitsdeild Vinnumálastofnunar
(VMST) hafði í nógu að snúast í fyrra
við eftirlitið með greiðslum og við að
uppræta misnotkun á atvinnuleysis-
bótum.
Umfangið er enn umtalsvert. Í
fyrra sendi eftirlitsdeildin út alls
2.804 bréf vegna mála þar sem grun-
ur lék á að einstaklingar á bótum
hefðu rangt við eða vegna rangra
skráninga. Var alls 511 málum lokið
með viðurlagaákvörðun og fram kem-
ur í nýútkominni ársskýrslu Vinnu-
málastofnunar að skuldamyndunin
vegna þessara mála sem upprætt
voru nam tæplega 128,5 milljónum kr.
Ekki er búið að taka ákvörðun í 147
málum.
Starfsmenn eftirlitsins hafa ýms-
ar leiðir til að starfrækja eftirlitið.
Þannig kallaði stofnunin t.d. tvívegis
eftir upplýsingum úr nemendaskrám
allra skóla á framhalds- og háskóla-
stigi og tók í kjölfarið upp alls 118 mál
eftir námsmannasamkeyrsluna við
skrár VMST. Lauk tveimur málum
með viðurlögum en greiðslur til 40
einstaklinga voru stöðvaðar. Skulda-
myndunin var rúmar 11 milljónir.
Mánaðarlega er gerð sam-
keyrsla við staðgreiðsluskrá Ríkis-
skattstjóra. „Árið 2017 sendi eftirlits-
deildin út alls 1.901 bréf vegna
samkeyrslu við staðgreiðsluskrá Rík-
isskattstjóra. Þar af lauk 337 málum
með viðurlagaákvörðun eða 18%.
Skuldamyndun nam 78.840.683 kr.
eða að meðaltali 233.949 kr. á hvern
einstakling sem sætti viðurlögum í
þessum málaflokki,“ segir í ársskýrsl-
unni. Bent er á að auk útistandandi
krafna vegna viðurlaga sé einnig tölu-
vert um leiðréttingar á greiðslum.
Sögðu ekki frá fjármagns-
tekjum og fengu bætur
Í fyrra voru í fyrsta sinn sam-
keyrðar upplýsingar við staðgreiðslu-
skrá Ríkissksattstjóra vegna ein-
staklinga sem höfðu skráðar á sig
fjármagnstekjur til að kanna hvort at-
vinnuleitendur væru með fjármagns-
tekjur sem þeir hafa ekki tilkynnt til
VMST. Alls var sent út 461 bréf eftir
samkeyrsluna vegna fjármagnstekna
í fyrra. Lauk 142 málum vegna þessa
með synjun á greiðslum atvinnuleys-
isbóta og nam skuldin sem viðkom-
andi höfðu fengið í ofgreiddar bætur
um 19,4 milljónum kr.
„Upplýsingar um ótilkynnta
vinnu eru flestar tilkomnar vegna
ábendinga, ýmist í gegnum ábend-
ingahnapp á vef VMST eða í gegnum
tölvupóst,“ segir í ársskýrslunni.
Einnig koma mál í ljós með sam-
keyrslu við FINN, sem er heiti á
vinnustaðaeftirliti aðila vinnumark-
aðarins og eftir samkeyrslu við skrár
Fangelsismálastofnunar o.fl. Alls hóf
eftirlitsdeild VMST 76 mál af þessum
toga í fyrra bæði í kjölfar ábendinga
og annarra þátta. Alls enduðu sjö
þeirra með viðurlögum og skuldin
nam 2,8 milljónum.
Allir þeir sem fá greiddar at-
vinnuleysisbætur eiga að vera
staddir hér á landi og vera í virkri
atvinnuleit til að eiga rétt á bótum.
Fram kemur í ársskýrslunni að
VMST kannar IP-tölur þeirra sem
skrá sig inn á „mínar síður“ hjá
stofnuninni til að kanna hvort at-
vinnuleitandinn er staddur erlendis.
Oft geta verið eðlilegar skýringar á
erlendum uppruna IP-talna en í
fyrra var svo þó ekki í 160 tilvikum
sem lauk með viðurlögum. Fjárhæð-
irnar sem viðkomandi skulduðu
vegna ofgreiddra bóta voru tæpar
15,5 milljónir.
Upprættu misnotkun
í 511 málum í fyrra
Morgunblaðið/Hari
Atvinnuleysi Enn eru margir án atvinnu og hefur hlutfall fólks á miðjum
vinnualdri á skrá aukist en hlutfall ungs fólks að sama skapi lækkað.
Þjónustuver Vinnumálastofn-
unar hafði í nógu að snúast í
fyrra við að sinna upplýsinga-
gjöf og veita atvinnuleitendum
skýringar. Innhringingum fjölg-
aði gríðarlega í fyrra. Á árinu
2016 var svarað um 16.200
símtölum en í fyrra voru sím-
tölin 27 þúsund talsins. Mest
var álagið í febrúar en þá var
svarað 2.700 símtölum í þjón-
ustuverinu.
Í ársskýrslu Vinnumála-
stofnunar kemur fram að alls
numu greiðslur vegna atvinnu-
leysisbóta rúmum 11,6 millj-
örðum kr. í fyrra sem var
nokkur aukning frá árinu á
undan þegar bótagreiðslurnar
voru 10,8 milljarðar.
Verkfall sjómanna á fyrstu
vikum seinasta árs hafði m.a. í
för með sér að greiðslur sjóðs-
ins til fiskvinnslustöðva vegna
hráefnisskorts jukust úr 177
milljónum árið 2016 í 403
milljónir í fyrra.
27.000 sím-
tölum svarað
GREIÐSLUSTOFA VMST