Morgunblaðið - 30.05.2018, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 2018
RAFVÖRUR
Dalvegi 16c | 201 Kópavogur | Sími 568 6411 | rafvorur@rafvorur.is
Amerísk
gæða heimilistæki
Þvottavél tekur 17 kg og
þurrkari tekur 10 kg
Nýlega bárust frétt-
ir af aganefnd HSÍ og
úrskurði hennar vegna
nýorðins atviks í leik
ÍBV og FH. Eftir
þriðjung leiks varð
leikmaður FH óleikfær
vegna brots leikmanns
ÍBV.
Brotið var svo gróft
að það hefði getað or-
sakað beinbrot og
heilahristing. Óvíst er ennþá hvenær
og hvort brotaþoli nær sér að fullu.
Að beiðni stjórnar HSÍ tók aga-
nefndin að sér að kveða upp úrskurð,
því dómarar höfðu aðeins dæmt við-
komandi í lágmarksbrottvísun. Aga-
nefnd dæmdi tveggja leikja bann á
þann brotlega. Minnihlutinn vildi vísa
málinu frá, m.a. vegna þess að brotið
hefði ekki haft áhrif á úrslit leiksins!
Stjórn HSÍ taldi að viðkomandi brot
gæti skaðað ímynd handboltans á Ís-
landi. Þrátt fyrir það, og
samt sem áður, eru leik-
menn enn jafn óvarðir.
Atvikið orsakaði
tveggja leikja bann á
leikmann ÍBV. Hugs-
anlega skaðast, eða
eyðileggst, ferill þessa
brotaþola FH.
Þetta er alvarleg
ímyndarafskræming
fyrir núverandi leik-
menn og vandséð hvort
foreldrar hvetji börn sín
til slíkrar átakaíþróttar.
Þeim dómurum sem láðist að gefa
rauða spjaldið í þessum leik var samt
sem áður falið að dæma næsta leik –
sömu aðila!
Handknattleikur,
aganefnd og HSÍ
Eftir Ámunda
Ólafsson
Ámundi H. Ólafsson
»Hugsanlega skaðast,
eða eyðileggst, ferill
þessa brotaþola FH.
Höfundur er flugstjóri á eftirlaunum.
Á ársfundi Lands-
virkjunar nú um daginn
setti fjármála- og efna-
hagsráðherra, Bjarni
Benediktsson, fram
gagnrýnar spurningar
um raforkumarkaðinn
og spurði meðal annars
hvort samkeppn-
ismarkaður væri hin
rétta braut hagræð-
ingar, fyrst ekki hefði
enn tekist að koma hon-
um á fót. Síðan stiklaði
yfirstjórn Landsvirkj-
unar á staðreyndum um
raforkuvinnslu og raf-
orkumarkað án þess að
koma inn á mögulegar
lausnir. Þó er Lands-
virkjun eina fyrirtækið
sem hefur þá þekkingu
sem mögulega gagnast
í þessum efnum.
Þekkingin
Á sínum fyrstu ára-
tugum og vel fram yfir
aldamót lagði Lands-
virkjun og reyndar
fleiri fyrirtæki mikið á
sig til að efla innlenda
færni og þekkingu um
allt er varðaði uppbygg-
ingu raforkukerfisins
og er mikið af henni nú í
vörslu ráðgjafarfyrirtækja sem
flytja hana út til annarra landa. Ein
grein þessarar þekkingar, grein sem
við getum hér kallað vatnafærni, er
þó mest notuð innan Landsvirkj-
unar, en sú lýtur að áætlanagerð og
stjórnun á rekstri vatnsorkukerfa.
Þetta er sú grunnþekking sem er
undirstaða að hagkvæmri stækkun
orkukerfisins, rekstri og góðri nýt-
ingu fjárfestinga. Hagkvæmni fyr-
irtækisins ræðst alfarið af gæðum
þeirra áætlana sem fyrirtækið gerir
og þar er vatnafærnin afar mikilvæg.
Tapast drifkraftur samkeppni?
Hvort sem því marki er nú þegar
náð eða það næst síðar, þá kemur að
því að við verðum að eyrnamerkja
það sem eftir er af orkuauðlindunum
til eigin nota, enda setti aðstoðarfor-
stjóri fram spurninguna: eigum við
að hætta að virkja? Þar með hættir
Landsvirkjun að keppa á alþjóða-
vettvangi um langtímaorkusamninga
við stóriðjuver, eða sækjast eftir
markaði erlendis um sæstreng.
Þarna hefur sú samkeppni verið sem
hefur frá upphafi veitt fyrirtækinu
aðhald til að gæta
fyllstu hagkvæmni í
fjárfestingum og
rekstri og hverfi hún
þurfum við að leggja
nýjan grundvöll að
virkri samkeppni hér á
landi.
Vatnsorku-
markaður
Ljóst má vera, að við
getum ekki byggt á
markaðslausnum ESB,
heldur verðum við að
byggja okkar markaðs-
lausnir á vatnafærninni
og þeim skamm-
tímajaðarkostnaði sem
verður við breytilegt
álag á aflvélar og
breytilegan flutning.
Úr öðru höfum við ekki
að spila til að drífa
áfram skamm-
tímamarkað með virkri
samkeppni. Til viðbótar
höfum við frá vatna-
færninni áhættukostn-
að til miðlungslangs
tíma og að samanlögðu
ætti þetta að gera okk-
ur kleift að koma á
markaði sem nýtir auð-
lindir landsins á sem
bestan hátt. Hægt er að
draga gróflega upp í
dag hvernig hanna má
slíkan markað þannig
að sem mest orka fáist úr vatnsaflinu
og jarðvarmanum.
Vatnafærni er þekking sem varð-
veitt er innan veggja Landsvirkjunar
en núverandi stjórnendur virðast
halda að markaðslögmál ESB henti
betur til hámörkunar á nýtingu auð-
linda okkar. Því verður að varpa fram
þeirri hugmynd að mögulega sé þeirri
þekkingu betur fyrir komið hjá há-
skólasamfélaginu eða hjá sjálf-
stæðum ráðgjöfum. Slíkt mundi líka
auðvelda uppskiptingu Landsvirkj-
unar sem orðin er of stór hvort sem
litið er til raforkumarkaðar eða mark-
aðar með tæknilega ráðgjöf.
Sérstaklega þarf að huga að því
hvernig vindorka og jarðvarmaorka
koma best inn á þann markað sem
settur verður upp. Vatnafærnina þarf
því að þróa áfram svo náist að leysa
sem flest vandamál á fræðilega heil-
brigðum grundvelli. Þannig er einnig
mest von til þess að hér takist að
mynda vandaða stefnu í raforku-
málum sem fellur inn í heildar-
orkustefnu stjórnvalda. Hér er ef til
vill um dæmigert háskólaverkefni að
ræða.
Verðmæti auðlindarinnar
Landsvirkjun hefur fengið stóran
hluta af orkuauðlind þjóðarinnar til
ávöxtunar og þjóðin gerir þá kröfu til
fyrirtækisins, að það sé rekið með
hagsmuni fólksins í landinu í huga.
Þess vegna bregður sumum í brún að
sjá forstjórann lýsa stefnu fyrir-
tækisins með setningunni „hlutverk
Landsvirkjunar er að hámarka af-
rakstur af þeim orkulindum sem fyr-
irtækinu er trúað fyrir“ eins og
tekjustraumur fyrirtækisins sé það
sem best lýsir verðmæti auðlind-
anna. Það er alger misskilningur.
Verðmætið er fyrst og fremst fólg-
ið í þeim tækifærum sem auðlind-
irnar skapa fólkinu í landinu til auk-
innar verðmætasköpunar þegar það
bætir við afli hugar síns og handa. Ef
hækkun á orkuverði til almennra
nota veldur því að fólk og fyrirtæki
verða ekki lengur samkeppnisfær
minnkar verðmæti auðlindanna bæði
frá sjónarmiði fólksins sjálfs og í takt
við minnkandi eftirspurn. Auðlind
verður ekki auðlind lengur en hún
gefur af sér afurð á samkeppnishæfu
verði.
Það veldur nokkrum áhyggjum, að
þetta viðmið forstjórans er viðmið
markaðshyggjunnar og það viðmið
sem hér var innleitt með innri orku-
markaði ESB. Æskilegt er að leita
leiða til að losa okkur undan sumum
þeim kvöðum sem á okkur eru lagðar
með aðild að þessum innri markaði
ESB. Góð byrjun er að hafna þriðja
orkupakka ESB. Ástæðan: við get-
um ekki samþykkt að verðlagning og
nýting auðlinda okkar séu bein-
tengdar eldsneytisverði í Evrópu.
Ákvarðanir okkar um nýtingu verða
að byggjast á eiginleikum okkar
orkukerfis sem vatnafærnin lýsir og
verðlagningu á mögulegum tækifær-
um til frekari verðmætasköpunar.
Raforkumarkaður hér, hvernig?
Eftir Elías
Elíasson
» Við getum
ekki byggt á
markaðslausn-
um ESB, heldur
verðum við að
byggja okkar
markaðslausnir
á vatnafærninni
og þeim skamm-
tímajaðarkostn-
aði sem verður
við breytilegt
álag á aflvélar
og breytilegan
flutning.
Elías
Elíasson
Höfundur er sérfræðingur
í orkumálum.
eliasbe@simnet.is
Ég geri talsvert af
því að fara á myndlist-
arsýningar og hef
löngum verið hissa á
hvað lítið er um stóla
og/eða bekki í sýning-
arsölum landsins.
Stóru fínu sýningarsal-
irnir eru fullákafir í að
bjóða manni ekki sæti.
Mér er ljóst að sumir
sýningarstjórar hugsa
svona þétt um að engir stólar trufli
yfirsýn verkanna á viðkomandi sýn-
ingu. En ég spyr: Er ekki mikilvæg-
ara að þeir sýningargestir sem
mæta geti notið verkanna til fulls?
Ég ætlast til að maður þurfi ekki að
taka með sér stól og vonast innilega
til að í framtíðinni geti ég sest fyrir
framan verk í hæfilegri fjarlægð og
notið þess sem listamaðurinn vill
sýna okkur sem mætum full áhuga á
að skoða verkin.
Undanfarin fimm ár hef ég oft
þurft að sleppa því að mæta á opn-
anir vegna þessa, því mér hefur ver-
ið ókleift að standa á eigin fótum í
langan tíma án stuttrar hvíldar.
Í einlægri von um að nokkrir stól-
ar verði tíndir til fyrir næstu opnanir
svo fólk með stoðkerfisvanda geti
notið verka á opinberum listsýn-
ingum.
Innanhússtorg á norðurhjara
Ég hef verið fastagestur á sinfón-
íutónleikum sl. fimm ár. Fyrir u.þ.b.
tveimur árum brá svo
við að sætin sem voru í
almenningnum framan
við lyfturnar í Hörpu
hurfu af vettvangi.
Okkur stöllu minni var
svo brugðið við það að
við treystum okkur
ekki fram í hléi. Ég
ákvað þá að hafa sam-
band við forráðamenn
sinfóníuhljómsveit-
arinnar og óskaði eftir
því að sætin yrðu aftur
sett á sína staði. Það var strax
brugðist við því og við höfum notið
þess að geta hitt kunningja okkar og
samborgara, því samkomustaðir á
borð við listasöfn og hljómleikahús
eru í raun innanhússtorg okkar sem
búum á norðurhjara; þar sem við er-
um laus við gjóluna sem setur hroll í
mann og kemur í veg fyrir að við
yrðum á náungann.
Lifum vel, njótum lista, lífs og
samvista.
Bjóðið okkur sæti
Eftir Kristínu
Þorkelsdóttur
Kristín Þorkelsdóttir
ȃg vonast innilega
til að í framtíðinni
geti ég sest fyrir framan
listaverk og notið þess
sem listamaðurinn hef-
ur fram að færa.
Höfundur er grafískur hönnuður og
myndlistarmaður.
kristin@gallery13.is
Viðskipti