Læknablaðið - 01.12.2017, Blaðsíða 44

564 LÆKNAblaðið 2017/103
B R É F T I L B L A Ð S I N S
„Annar eins maður og Oliver Lodge fer
ekki með neina lygi.“ Þessi setning úr
kvæði eftir Örn Arnarson kom upp í hug-
ann við lestur greinar forstjóra Íslenskrar
erfðagreiningar í Fréttablaðinu 5. september
síðastliðinn. Skáldið hæðist þar að þeirri
skoðun að manni sem nýtur almennrar
virðingar fyrir störf sín, geti ekki skjátlast
þegar hann fjallar um málefni sem liggja
utan við hans eigin fræðasvið. Sir Oliver
var frægur eðlisfræðingur, en hér á landi
var nafni hans haldið á lofti af andatrúar-
fólki fyrir trú hans á drauga, og gjarnan
vísað til þess að annar eins maður gæti
ekki haft rangt fyrir sér.
Í greininni heldur forstjórinn því fram
að trúin á heilsuspillandi áhrif leka og
raka í húsum með tilheyrandi myglu
og niðurbroti byggingarefna, sé álíka
trúverðug og trúin á drauga var áður á
Íslandi og hafi komið í stað hennar. Þessi
trú hafi hvergi fest rætur annars staðar, og
þrátt fyrir vandlega leit í læknisfræðibók-
menntum samtímans hafi hann ekki getað
fundið þess stað að rakaskemmdir í hús-
um vegi að heilsu manna. Þar af leiðandi
sé milljörðum króna hent í ónauðsynlegar
viðgerðir á rakaskemmdu húsnæði.
Við höfum kannað sannleiksgildi
þessara fullyrðinga. Við könnuðum niður-
stöður fjögurra safngreininga þar sem
höfundarnir hafa farið yfir fjölda greina
um raka- og mygluskemmdir innandyra
og áhrif þeirra á öndunarfærin. Einnig
könnuðum við skýrslu Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar (WHO) um raka- og myglu
innandyra.
Árið 2009 birti fyrrgreind stofnun
leiðbeiningar um loftgæði innandyra. Þar
er dreginn saman mikill fróðleikur um
allt sem málið varðar á annað hundrað
blaðsíðum. Í samantekt skýrslunnar má
lesa að fullnægjandi faraldsfræðilegar
niðurstöður, úr rannsóknum frá mismun-
andi löndum og loftslagi, sýna að þeir sem
dvelja í röku og/eða mygluðu húsnæði
séu í aukinni hættu að fá einkenni frá
öndunarfærum, sýkingar í öndunarfæri og
astma.1
Ef við horfum okkur nærri sýna
niðurstöður úr rannsókn frá 6 borgum á
Norðurlöndum að rakaskemmdir í húsum
komu oftar fyrir í Reykjavík en í hinum
borgunum. Surgur fyrir brjósti, nætur-
mæði, næturhósti og hósti með uppgangi
komu marktækt oftar fyrir hjá íbúum
húsa með rakaskemmdir en í húsum án
rakaskemmda (p<0,0001) og sama átti við
um astma (p= 0,0009). Aukning einkenna
var frá 27% fyrir astma upp í 80% fyrir
næturmæði hjá þeim sem bjuggu í raka-
skemmdum húsum.2 Þessar niðurstöður
ríma vel við fjölda erlendra rannsókna af
sambærilegum toga.
Tvær safngreiningar, önnur frá Finn-
landi og hin í samstarfi bandarískra og
nýsjálenskra vísindamanna, sýna að raki
og mygla geta valdið astma3 og öðrum
sjúkdómseinkennum frá öndunarfærum.
Mat höfunda var að viðgerðir á raka-
skemmdu húsnæði væru líklegar til að
draga úr eða koma í veg fyrir slík ein -
kenni.4
Önnur rannsókn frá Finnlandi sýndi
fram á samband slímubólgu í nefi við raka
og myglu og einkennin voru mest áber-
andi ef myglulykt var til staðar.5 Höfundar
þeirrar greinar mæltu einnig með því að
uppræta raka og myglu úr slíku húsnæði.
Í safngreiningu frá Berkeley-háskóla var
reiknað út að raki og mygla ylli 30-50%
aukningu á öndunarfærasjúkdómum og
astma.6 Enn ein safngreining fjallar um
samband astma og myglu í íbúðarhús-
næði. Niðurstöður hennar var að raki
í húsnæði byði upp á hættu á myglu,
og að mygla af tegundunum Penicilli-
um, Cladosporium og Aspergillus væru
áhættuþættir fyrir astma hjá næmum
einstaklingum.7
Að trúin á heilsuspillandi áhrif raka
og myglu innandyra hafi hvergi fest ræt-
ur nema á Íslandi er úr lausu lofti gripið
enda hafa birst greinar um þetta efni í
að minnsta kosti fjórum heimsálfum og
leiðbeiningar WHO sýna að þessi mál eru
tekin alvarlega.
Þó verður að viðurkenna að sjaldan
er hægt að sýna fram á það nákvæmlega
hvað veldur sjúkdómum meðal þeirra sem
dvelja í rakaskemmdu húsnæði. Þar sem
mygla fylgir í kjölfar rakaskemmda hefur
athyglin beinst að henni enda stundum
sýnileg og lyktandi. Það kann þó að vera
að önnur efni, sem losna úr læðingi við
niðurbrot byggingarefna, eigi þar einnig
hlut að máli. Myglan hefur því fengið
óeðlilega mikið vægi í umræðunni hér á
landi og hefur orðið einskonar pars pro toto
fyrir þær breytingar sem verða í húsum
þar sem rakaskemmdir eru.
Heimildir
1. WHO guidelines for indoor air quality: dampness and
mould. World Health Organization, Genf 2009.
2. Gunnbjörnsdóttir MI, Franklin KA, Norbäck D, Björnsson
E, Gíslason D, Lindberg E et al. Prevalence and incidence
of respiratory symptoms in relation to indoor dampness:
the RHINE study. Thorax 2006; 61: 221-5.
3. Quansah R, Jaakkola MS, Hugg TT, Heikkinen SA,
Jaakkola JJ. Residential dampness and molds and the risk
of developing asthma: a systematic review and meta-ana-
lysis. PLoS One 2012; 9: e93454.
4. Mendell MJ, Mirer AG, Cheung K, Tong M, Douwes J.
Respiratory and allergic health effects of dampness, mold,
and dampness-related agents: a review of the epidemi-
ologic evidence. Environ Health Perspect 2011; 119: 748-
56.
5. Jaakkola MS1, Quansah R, Hugg TT, Heikkinen SA,
Jaakkola JJ. Association of indoor dampness and molds
with rhinitis risk: a systematic review and meta-analysis. J
Allergy Clin Immunol 2013; 132: 1099-10.
6. Fisk WJ, Lei-Gomez Q, Mendell MJ. Meta-analyses of the
associations of respiratory health effects with dampness
and mold in homes. Indoor Air 2007; 17: 284-96.
7. Richard AS, Nick B, Christopher RT, Kerryn H, Nicholas
J O. Indoor fungal diversity and asthma: A meta-ana-
lysis and systematic review of risk factors. Allergy Clin
Immunol 2015; 135: 110-22.
Davíð
Gíslason
ofnæmislæknir
davidgis@simnet.is
María
Ingibjörg
Gunnbjörns-
dóttir
lungna- og ofnæmis-
læknir
mariaig@landspitali.is
Veikindi vegna raka og myglu í húsnæði